Η αληθινή ιστορία: Η κρυφή ζωή του Μπερνστάιν και όσα δεν καταγράφει η ταινία «Maestro» για τη σχέση του με τον Μητρόπουλο
15.11.202322:02
Ο Μπράντλεϊ Κούπερ φωτίζει τις σκοτεινές πτυχές του κορυφαίου Αμερικανού μαέστρου και συνθέτη που, παρότι ήταν ομοφυλόφιλος, παρέμεινε για 30 χρόνια παντρεμένος με μια γυναίκα που τον αγάπησε βαθιά και αποδέχτηκε συνειδητά τον αληθινό του εαυτό
Θα μπορούσε να είναι μια μυθοπλαστική κινηματογραφική ιστορία αγάπης που κατάφερε να έχει διάρκεια στον χρόνο παρά τα τεράστια εμπόδια που κλήθηκε να υπερπηδήσει. Κι όμως, οι ήρωες της νέας πολυαναμενόμενης ταινίας του Μπράντλεϊ Κούπερ «Maestro» είναι υπαρκτά πρόσωπα, καθώς ρίχνει φως στην περίπλοκη προσωπική ζωή του κορυφαίου αρχιμουσικού του 20ού αιώνα Λέοναρντ Μπερνστάιν και της επί δεκαετίες συζύγου του, η οποία επέλεξε συνειδητά να μείνει στο πλευρό του παρότι γνώριζε, από τις αρχές σχεδόν του γάμου τους, την ερωτική του προτίμηση στο ίδιο φύλο.
Μπορεί η ταινία, η οποία θα βγει στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες στις 7 Δεκεμβρίου, να προσέλκυσε το διεθνές ενδιαφέρον κυρίως για την εντυπωσιακή μεταμόρφωση του Μπράντλεϊ Κούπερ, ο οποίος μοιάζει, πράγματι, καταπληκτικά στον Μπερνστάιν, η ουσία της ωστόσο επικεντρώνεται στους χαρακτήρες και την ψυχοσύνθεση των δύο βασικών ηρώων της, στους πραγματικούς λόγους που τους οδήγησαν στις ανατρεπτικές αποφάσεις που πήραν για τη ζωή τους, στα πολλά διαφορετικά πρόσωπα που μπορεί να έχει η αγάπη, αλλά και στην αποκάλυψη άγνωστων στοιχείων της προσωπικότητας ενός από τους σπουδαιότερους μαέστρους της σύγχρονης ιστορίας.
Ο Λέοναρντ Μπερνστάιν
Γιατί ο Λέοναρντ Μπερνστάιν υπήρξε ένα τεράστιο διεθνές μουσικό κεφάλαιο με αξιοσημείωτη προσφορά σε καλλιτεχνικό αλλά και κοινωνικό επίπεδο. Εκτός από χαρισματικός μουσικός διευθυντής κορυφαίων ορχηστρών, όπως η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης, έγραψε πλήθος συμφωνιών, χορωδιακών έργων, έργων για μπαλέτο, μιούζικαλ, με κορυφαίο το θρυλικό «West Side Story», σάουντρακ ταινιών, υπήρξε σπουδαίος πιανίστας, ενώ ήταν ο άνθρωπος που μύησε στη μουσική μια ολόκληρη γενιά Αμερικανών μέσα από μια σειρά ζωντανών τηλεοπτικών προγραμμάτων.
Επιπλέον, χρησιμοποίησε το αδιαμφισβήτητο επικοινωνιακό ταλέντο που διέθετε προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη σχετικά με τον ακτιβισμό, τα δεινά του πολέμου, αλλά και τον αγώνα κατά του AIDS: «Ηταν πληθωρικός και σαρωτικός. Δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Του άρεσε να μιλά πολύ και να αναλύει με τις ώρες, είχε άποψη για τα πάντα και ήταν δεσποτικός», περιγράφει χαρακτηριστικά η κόρη του, Τζέιμι Μπερνστάιν, στο βιβλίο της με τίτλο «Famous Father Girl: A Memoir of Growing Up Bernstein» που κυκλοφόρησε το 2018.
Ο Μπράντλεϊ Κούπερ ως Μπερνστάιν
Η γυναίκα της ζωής του
Οταν η 24χρονη Χιλιανή ηθοποιός Φελίσια Μοντεαλέγκρε συστηνόταν, ένα βράδυ του 1947, με τον νεαρό αλλά πολλά υποσχόμενο 28χρονο Αμερικανό μαέστρο, συνθέτη και πιανίστα Λέοναρντ Μπερνστάιν στο πάρτυ που διοργάνωσε ο συμφοιτητής του και μετέπειτα σημαντικός πιανίστας Κλαούντιο Αράου σίγουρα δεν μπορούσε να φανταστεί πως θα τον αγαπήσει τόσο βαθιά ώστε να χρειαστεί να υπερπηδήσει ακόμη και τα όρια εκείνα που για τους περισσότερους μοιάζουν αξεπέραστα. Η σπίθα του έρωτά της για εκείνον είχε ανάψει λίγο καιρό πριν, όταν τον είδε να διευθύνει στη Νέα Υόρκη. Μια σπίθα που έγινε πυρκαγιά τη στιγμή που τον γνώρισε.
Η εξέλιξη της σχέσης τους ήταν ταχύτατη και άκρως επεισοδιακή. Λίγους μήνες αργότερα θα αρραβωνιαστούν, αλλά σε λιγότερο από έναν χρόνο θα επέλθει ο χωρισμός. Η αιτία για το πολύ στενό τους περιβάλλον είναι γνωστή και αφορά τις ομοφυλοφιλικές τάσεις που εκδήλωνε ο Μπερνστάιν, βεβαίως υπό συνθήκες μυστικότητας πάντα, καθώς η εποχή δεν ήταν ανεκτική σε τέτοιου είδους συμπεριφορές. Η πανέμορφη ηθοποιός θα επιχειρήσει να ξεφύγει από τα δίχτυα του χαρισματικού, κοινωνικού και πανέξυπνου μαέστρου, δημιουργώντας μια νέα ερωτική σχέση με τον ηθοποιό Ρίτσαρντ Χαρτ. Η μοίρα ωστόσο είχε άλλα σχέδια... Ο Χαρτ θα φύγει ξαφνικά από τη ζωή, σε ηλικία μόλις 35 ετών, και εκείνη θα επιστρέψει στον Μπερνστάιν, τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη χειραψία που πυροδότησε τον σφοδρό, ισόβιο και αυτοκαταστροφικό, όπως αποδείχτηκε αργότερα, έρωτά της.
Ο Μπερνστάιν με τη σύζυγό του Φελίσια Μοντεαλέγκρε
Το γεγονός ότι γνώριζε τις σεξουαλικές του προτιμήσεις δεν την εμπόδισε εν τέλει να τον παντρευτεί, το 1951, και να αποκτήσει μαζί του τρία παιδιά. Από την άλλη πλευρά, για τον ανερχόμενο μαέστρο η εικόνα του οικογενειάρχη αποτελούσε ένα σημαντικό δίχτυ ασφαλείας, άκρως απαραίτητο για την εξέλιξη της καριέρας του. Παρότι ωστόσο στο πλευρό της συζύγου του έβρισκε όλη την αγάπη και την υποστήριξη που χρειαζόταν, η καταπίεση των σεξουαλικών του επιθυμιών, οι ενοχές που ένιωθε γι’ αυτές, αλλά και οι τύψεις που τον κυρίευαν κατά καιρούς τον πίεζαν αφόρητα. Ολη αυτή η ένταση εκφραζόταν συχνά μέσα από καβγάδες, πύρινες συζητήσεις, αλλά και πολλές αφόρητες σιωπές.
«Πάλευε χρόνια με τους προσωπικούς του δαίμονες, ένα αυτομαστίγωμα από το οποίο υπέφερε έντονα - νομίζω όμως ότι αυτά συμβαίνουν στους καλλιτέχνες. Πολλές φορές ήταν σαν να χάνει την πίστη του, την πίστη ως έννοια γενικότερα, αλλά και στον γάμο του, αφού ήταν bisexual. Πιστεύω ότι αυτά τα αντιφατικά συναισθήματα του προκαλούσαν μια συνεχή αγωνία. Αλλά τι να έκανε; Πραγματικά η αύρα του ήταν εξαιρετικά ερωτική. Οπως και η μουσική του ήταν για εκείνον σαν να κάνει έρωτα», θα αποκαλύψει δεκαετίες αργότερα η κόρη του.
Ο Μπράντλεϊ Κούπερ ως Μπερνστάιν με την κινηματογραφική σύζυγό του Kάρεϊ Μάλιγκαν
«Ξέρω ότι είσαι ομοφυλόφιλος, θα σε δεχτώ όπως είσαι»
Εναν χρόνο περίπου μετά τον γάμο τους η Φελίσια, υποκινούμενη προφανώς από τη βαθιά αγάπη της για εκείνον, θα επιχειρήσει να βελτιώσει την κατάσταση, να τον απενοχοποιήσει επί της ουσίας και να θέσει νέες, ειλικρινείς βάσεις στη σχέση τους γράφοντάς του το παρακάτω συγκλονιστικό γράμμα, το οποίο δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Οι επιστολές του Λέοναρντ Μπερνστάιν» του Νάιτζελ Σιμεόνε το 2013.
«Αγαπημένε μου, αν φάνηκα λυπημένη καθώς έφυγες σήμερα, δεν ήταν επειδή ένιωθα με οποιονδήποτε τρόπο έρημη, αλλά επειδή έμεινα μόνη να αντιμετωπίσω τον εαυτό μου και όλο αυτό το αιματηρό χάος που είναι η “συνωμοσιακή” μας ζωή. Εχω κάνει πολλές σκέψεις και αποφάσισα ότι τελικά δεν είναι τόσο χάος», του έγραφε, για να του εξηγήσει αμέσως μετά τι ακριβώς εννοούσε: «Πρώτον: Δεν έχουμε δεσμευτεί σε ισόβια κάθειρξη - τίποτα δεν είναι πραγματικά αμετάκλητο, ούτε καν ο γάμος (αν και κάποτε έτσι πίστευα).
Δεύτερον: Είσαι ομοφυλόφιλος και μπορεί να μην αλλάξεις ποτέ - δεν παραδέχεσαι την πιθανότητα μιας διπλής ζωής, αλλά αν η ψυχική σου ηρεμία, η υγεία σου, ολόκληρο το νευρικό σου σύστημα εξαρτώνται από ένα συγκεκριμένο σεξουαλικό μοτίβο, τι μπορείς να κάνεις;
Τρίτον: Είμαι πρόθυμη να σε δεχτώ όπως είσαι, χωρίς να είμαι μάρτυρας ή να θυσιαστώ στην Αγία Τράπεζα. (Τυχαίνει να σε αγαπώ πολύ - αυτή μπορεί να είναι μια ασθένεια και αν είναι, ποια καλύτερη θεραπεία;) Μπορεί να είναι δύσκολο, αλλά όχι περισσότερο από το “στάτους κβο” που υπάρχει τώρα - αυτή τη στιγμή δεν είσαι ο εαυτός σου και αυτό δημιουργεί επώδυνα εμπόδια και εντάσεις και για τους δυο μας. Ας προσπαθήσουμε να δούμε τι θα συμβεί αν είσαι ελεύθερος να κάνεις ό,τι θέλεις, αλλά χωρίς ενοχές και εξομολόγηση, παρακαλώ! Όσο για μένα, μόλις απαλλαγείς από τις εντάσεις, είμαι σίγουρη ότι οι δικές μου θα εξαφανιστούν. Θα μεγαλώσει μια συντροφικότητα που πιθανότατα κανείς άλλος δεν μπορεί να σου προσφέρει. Τα συναισθήματα που τρέφεις για μένα θα είναι πιο ξεκάθαρα και θα εκφραστούν ευκολότερα - ο γάμος μας δεν βασίζεται στο πάθος αλλά στην τρυφερότητα και τον αμοιβαίο σεβασμό. Γιατί να μην τα έχουμε;
Ξέρω τώρα ότι πρέπει να δουλέψω. Είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του εαυτού μου και νιώθω ελλιπής χωρίς αυτό. Ισως θέλω να κάνω κάτι για αυτό σύντομα. Εχω συνηθίσει σε μια δραστήρια ζωή, και μετά υπάρχει αυτό το παλιό πρόβλημα του «εγώ».
Μπορεί να παντρευτήκαμε πολύ νωρίς και όμως έπρεπε να παντρευτούμε και δεν κάναμε λάθος. Είναι καλό για εμάς, ακόμα κι αν υποφέρουμε τώρα και κάνουμε ο ένας τον άλλον μίζερο - και οι δύο θα μεγαλώσουμε κάποια μέρα και θα είμαστε δυνατοί και ατρόμητοι είτε μαζί είτε χώρια. Στο κάτω-κάτω είμαστε και οι δύο πιο σημαντικοί ως άτομα από τον “γάμο”...».
Τελικά, η «συνταγή» της απενοχοποίησης μπορεί να μείωσε τις εντάσεις και να παράτεινε τη ζωή του γάμου τους για τρεις ολόκληρες δεκαετίες, δεν κατάφερε ωστόσο να σώσει κανέναν από τους δυο τους. Εκείνος συνέχιζε να αισθάνεται την ομοφυλοφιλία του να τον βαραίνει σαν μια ισόβια κατάρα κι εκείνη, μία χρονιά αφότου την εγκατέλειψε για να ακολουθήσει τον νεαρό εραστή του, διαγνώστηκε με καρκίνο στον πνεύμονα, για να φύγει από τη ζωή δύο χρόνια αργότερα, το 1978. Οσο διήρκεσε η ασθένειά της, πάντως, ο Μπερνστάιν ήταν στο πλευρό της και τη φρόντιζε. Οταν εκείνη «έφυγε», παραδόθηκε ολοκληρωτικά στα πάθη του, μεταξύ των οποίων ο εθισμός στα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Μοναδική του διέξοδος ήταν, όπως πάντα, η μουσική.
Η πολυσυζητημένη σχέση του με τον Δημήτρη Μητρόπουλο
Μία από τις πιο σημαντικές και πολυσυζητημένες σχέσεις της ζωής του Λέοναρντ Μπερνστάιν, η οποία είχε και ερωτικές προεκτάσεις, ήταν αυτή με τον σπουδαίο Ελληνα αρχιμουσικό, συνθέτη και πιανίστα Δημήτρη Μητρόπουλο, ο οποίος διέγραψε λαμπρή σταδιοδρομία στο εξωτερικό.
Ο ταλαντούχος και φιλόδοξος Λέοναρντ τελείωνε τις μουσικές σπουδές του στο Χάρβαρντ όταν το 1937 είδε για πρώτη φορά τον Μητρόπουλο να διευθύνει. Μαγεύτηκε από την καλλιτεχνική του δεινότητα, αναγνώρισε στο πρόσωπό του τον άνθρωπο που θα τον καθοδηγούσε και θα του άνοιγε τις πόρτες για μια σπουδαία καριέρα, επιδίωξε πεισματικά να τον γνωρίσει και τα κατάφερε. Ο Δημήτρης Μητρόπουλος πάλι γοητεύτηκε από το ταλέντο, το πείσμα και τον εξωστρεφή χαρακτήρα του νεαρού και τον έθεσε υπό την προστασία του. Εγινε ο πατέρας του, ο δάσκαλός του, ο καθοδηγητής του, το πρότυπό του, ο έμπειρος φίλος του, ο σύντροφός του...
O Μπερνστάιν με τον Δημήτρη Μητρόπουλο. Η σχέση τους δεν ήταν μόνο μαθητή - δασκάλου, αλλά και ερωτική. Μέχρι που ο Μπερνστάιν πρωτοστάτησε στην εκστρατεία λάσπης για τις ερωτικές προτιμήσεις του Μητρόπουλου, καταφέρνοντας να ανακηρυχθεί πανηγυρικά αντικαταστάτης του
Η φιλοδοξία ωστόσο του «Λένι», όπως τον αποκαλούσε ο κατά 20 χρόνια μεγαλύτερός του Δημήτρης Μητρόπουλος, φαίνεται πως επικράτησε της ευγνωμοσύνης. Εχοντας πλέον πάρει τον τίτλο του βοηθού μαέστρου, φέρεται να πρωτοστάτησε στην εκστρατεία λάσπης που στήθηκε εναντίον του Ελληνα αρχιμουσικού, με βασικό όπλο τα χολερικά σχόλια για τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, καταφέρνοντας εν τέλει να ανακηρυχθεί πανηγυρικά αντικαταστάτης του όχι σε μία, αλλά σε δύο περιπτώσεις, όταν εκείνος εκδιώχθηκε αρχικά από τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βοστόνης και στη συνέχεια από τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης.
Κατά πολλούς από το στενό περιβάλλον του, αυτή η μεγάλη προδοσία τού κόστισε τόσο πολύ που επιδεινώθηκε δραματικά η κατάσταση της υγείας του. Τον Νοέμβριο του 1960, ενώ βρισκόταν στο πόντιουμ της περίφημης Σκάλας του Μιλάνου και έκανε πρόβα με την ορχήστρα στην πολυαγαπημένη του Τρίτη Συμφωνία του Μάλερ, ο Δημήτρης Μητρόπουλος κατέρρευσε με την μπαγκέτα στο χέρι, αφήνοντας την τελευταία του πνοή σε ηλικία 64 ετών. Καρδιακή προσβολή διέγνωσαν οι γιατροί. Ραγισμένη καρδιά από την προδοσία, επέμεναν οι δικοί του άνθρωποι.