Χένρι Κίσινγκερ: Ο θαυμαστής του Μέτερνιχ που έφτασε να καθορίζει τις τύχες του κόσμου

Μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες πολιτικές προσωπικότητες του 20ού αιώνα, ο Χένρι Κίσινγκερ έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 100 ετών. Με την ιδιότητά του ως Υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α. χειρίστηκε μερικά από τα μεγαλύτερα διεθνή ζητήματα του περασμένου αιώνα. Παρά το ότι έλαβε Νόμπελ Ειρήνης και χαρακτηρίστηκε ως «μάγος της διπλωματίας» υπάρχουν σφοδροί πολέμιοι και επικριτές του, ενώ στη χώρα μας, λόγω της ουσιαστικής στήριξής του στην Τουρκία για την εισβολή στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974, ήταν κάτι παραπάνω από αντιδημοφιλής…

Τα παιδικά χρόνια του Κίσινγκερ

Ο Χένρι Άλφρεντ Κίσινγκερ, γεννήθηκε ως Χάιντς Άλφερντ Κίσινγκερ (Heinz Alfred Kissinger) στο Φιρτ της Γερμανίας στις 27 Μαΐου 1923. Η οικογένειά του ήταν εβραϊκής καταγωγής. Το Φιρτ είναι μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Βαυαρίας. Ο πατέρας του Λούις Κίσινγκερ (1887-1982) ήταν δάσκαλος και η μητέρα του Πάουλα Στέρν Κίσινγκερ (1901-1998) νοικοκυρά. Ο Χένρι Κίσινγκερ έτρεφε μεγάλη αγάπη για το ποδόσφαιρο και μάλιστα αγωνίστηκε στις «μικρές» ομάδες της Γκρόιτερ Φιρτ, ισχυρότατης εκείνη την εποχή, που μάλιστα είχε κατακτήσει τρία πρωταθλήματα Γερμανίας (1914, 1926, 1929).

Ωστόσο, η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία και η πολιτική του απέναντι στους Εβραίους ανάγκασαν την οικογένεια Κίσινγκερ να μεταναστεύσει στις Η.Π.Α. το 1943. Ο Χένρι Κίσινγκερ πήρε την αμερικανική υπηκοότητα το 1943. Σπούδασε Λογιστική στο Σίτι Κόλετζ της Νέας Υόρκης, υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετείχε μεταπολεμικά στη διοίκηση του αμερικανικού τομέα των συμμαχικών στρατευμάτων κατοχής της ηττημένης Γερμανίας. Τότε ανακάλυψε ότι 13 μέλη της οικογένειάς του, ανάμεσα στα οποία και η γιαγιά του, είχαν χάσει τη ζωή τους στο Ολοκαύτωμα.

Ο ίδιος συμμετείχε στην απελευθέρωση κρατουμένων από ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τη θητεία του στη Γερμανία. Η εμπειρία του ήταν τραυματική, όπως είπε ο ίδιος, τον έκανε όμως περήφανο που ήταν Αμερικανός πολίτης. Θα περίμενε κάποιος να μισεί τους Γερμανούς, κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε. Υπήρχαν στιγμές που συμβούλευσε τους ηγέτες της Δ. Γερμανίας, ενώ και η συμπεριφορά του προς τη χώρα ήταν εξαιρετική.

Οι σπουδές του Κίσινγκερ και η διδακτορική διατριβή του για τον Μέτερνιχ

Ένα σημείο που δεν έχει τονιστεί όσο πρέπει είναι ο θαυμασμός που έτρεφε ο Κίσινγκερ για τον Μέτερνιχ, έναν από τους μεγαλύτερους ανθέλληνες του 19ου αιώνα. Η προπτυχιακή του διατριβή είχε τίτλο «Το Νόημα της Ιστορίας», ενώ η διδακτορική του διατριβή είχε τίτλο: «A World Restored Metternich Castlereagh and the Problems of Peace, 1812-1822». O Robert Stewart Castlereagh (Κάσλρεϊ), ήταν Υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου από το 1812 ως το 1822, οπότε και αυτοκτόνησε.

Η διδακτορική διατριβή του Κίσινγκερ έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και κυκλοφορεί με τον τίτλο: «ΕΝΑΣ ΑΠΟΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ: Ο ΜΕΤΕΡΝΙΧ, Ο ΚΑΣΛΡΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ 1812-1822». Για όσους δεν γνωρίζουν ποιος ήταν ο Κλέμενς Λόταρ Μέτερνιχ (1773-1859) επρόκειτο για τον Αυστριακό Υπουργό Εξωτερικών που αντιτάχθηκε σφοδρά στην Επανάσταση του 1821…

Ο Κίσινγκερ σύμβουλος κρατικών υπηρεσιών

Μετά την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής ο Κίσινγκερ έγινε Καθηγητής Πολιτειολογίας στο Χάρβαρντ. Από το 1959 ως το 1969 υπηρέτησε ως διευθυντής του Προγράμματος Εθνικής Αμύνης. Από το 1955 ως το 1968 ήταν σύμβουλος διαφόρων κρατικών υπηρεσιών επί προεδρίας Αϊζενχάουερ, Κένεντι και Τζόνσον. Το 1957 με το έργο του «Nuclear Weapons and Foreign Policy» («Πυρηνικά Όπλα και Εξωτερική Πολιτική») επιβλήθηκε ως αυθεντία σε ζητήματα στρατηγικής των Η.Π.Α.

Αντιτάχθηκε στην πολιτική σχεδιασμού πυρηνικών «μαζικών αντιποίνων» σε περίπτωση σοβιετικής επίθεσης, αντιπροτείνοντας μια «ευέλικτη απάντηση» (flexible response) που θα συνδύαζε τη χρησιμοποίηση τακτικών πυρηνικών όπλων με συμβατικές στρατιωτικές δυνάμεις καθώς και μια ανάπτυξη τεχνολογίας οπλικών συστημάτων ανάλογα με τις στρατηγικές ανάγκες. Το βιβλίο του «Η Ανάγκη Επιλογής» («The Necessity for Choice», 1960) όπου ο Κίσινγκερ περιόριζε την αρχή της ευέλικτης αντίδρασης μόνο στις συμβατικές δυνάμεις και προειδοποιούσε για τον κίνδυνο δημιουργίας ενός «πυραυλικού κενού» μεταξύ Η.Π.Α. και Ε.Σ.Σ.Δ. επηρέασε σημαντικά την πολιτική της κυβέρνησης Κένεντι.

Ο Κίσινγκερ Πρόεδρος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και Υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α.

Ο Ρίτσαρντ Νίξον εντυπωσιασμένος από την προσωπικότητα του Κίσινγκερ τον διόρισε ως βοηθό σε ζητήματα εθνικής ασφαλείας (Δεκέμβριος 1968). Από το 1969 ως το 1975 διέτελεσε Πρόεδρος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των Η.Π.Α. ενώ από τον Σεπτέμβριο του 1973 ως τον Ιανουάριο του 1977 υπήρξε Υπουργός Εξωτερικών των κυβερνήσεων Νίξον και Φορντ.

Πολύ σύντομα ο Κίσινγκερ απέκτησε μεγάλη επιρροή στους κόλπους της κυβέρνησης Νίξον. Ήταν ο εμπνευστής της πολιτικής ύφεσης στις σχέσεις με την Ε.Σ.Σ.Δ. που οδήγησε στις συνομιλίες για μείωση των στρατηγικών εξοπλισμών, γνωστές ως SALT (Strategic Arms Limitation Talks) το 1969. Επέβαλε πολιτική στήριξης του Πακιστάν στον πόλεμο με την Ινδία που όμως κατέληξε στην απόσχιση της Ανατολικής Βεγγάλης από Πακιστάν και την ίδρυση του Μπανγκλαντές (1971), πέτυχε την υπογραφή συμφωνιών με την Ε.Σ.Σ.Δ. το 1972 και το ίδιο έτος άνοιξε τον δρόμο για την προσέγγιση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας καθώς ήταν ο πρώτος Αμερικανός υψηλόβαθμος αξιωματούχος που επισκέφθηκε την Κίνα μετά την άνοδο του Μάο στην εξουσία.

Η εμπλοκή του στο βιετναμικό ήταν σημαντική και του «χάρισε» ένα Νόμπελ Ειρήνης την ώρα που όμως ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει. Αρχικά ο Κίσινγκερ ακολούθησε σκληρή γραμμή απέναντι στο Βιετνάμ και θεωρείται ο «εμπνευστής» των βομβαρδισμών της Καμπότζης (1969-1970). Αργότερα όμως φαίνεται ότι ήταν αυτός που εισηγήθηκε στον Πρόεδρο Νίξον την αποδιεθνοποίηση του βιετναμικού ζητήματος με την απαγκίστρωση και αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων και την αντικατάσταση τους από νοτιοβιετναμικές δυνάμεις.

Στις 23 Ιανουαρίου 1973 ύστερα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις με τους Βορειοβιετναμέζους στο Παρίσι ο Κίσινγκερ μονογράφησε εκ μέρους των ΗΠΑ τη «Συμφωνία Τερματισμού του Πολέμου και Αποκατάστασης της Ειρήνης του Βιετνάμ». Αυτό έγινε αφορμή να τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης το 1973 το οποίο μοιράστηκε με τον Βορειοβιετναμέζο διαπραγματευτή Λε Ντουκ Θο (που το αποποιήθηκε).

Μετά τον Αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973 ο Κίσινγκερ εφάρμοσε τη λεγόμενη «διπλωματία της σαΐτας» με την οποία πέτυχε την αμοιβαία αποχώρηση των αντίπαλων στρατευμάτων και πρώθησε τη σύναψη ανακωχής ανάμεσα στους εμπόλεμους. Σε αυτόν οφείλεται και η επανάληψη των διπλωματικών σχέσεων ΗΠΑ-Αιγύπτου που είχαν διακοπεί το 1967. Ο Κίσινγκερ παρέμεινε στη θέση του και μετά την παραίτηση Νίξον λόγω του σκανδάλου «Γουότεργκεϊτ» (στο οποίο ο ρόλος του Κίσινγκερ δεν έχει ξεκαθαριστεί πλήρως) και διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών και στην κυβέρνηση Φορντ. Με την άνοδο του Τζίμι Κάρτερ στην εξουσία το 1977 ο Κίσινγκερ αποχώρησε από την ενεργό πολιτική.

Η δράση του Κίσινγκερ μετά το 1977

Μετά το 1977 ο Κίσινγκερ συνέχισε τη δραστηριότητα του παρέχοντας συμβουλές σε διεθνή ζητήματα, γράφοντας βιβλία και δίνοντας διαλέξεις. Το 1983 ο Ρόναλντ Ρέιγκαν τον διόρισε επικεφαλής εθνικής επιτροπής για την Κεντρική Αμερική, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις και επικρίσεις τόσο από την Αριστερά (για τον ρόλο του Κίσινγκερ στη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ) όσο και της Δεξιάς (για τον ρόλο του στη χαλάρωση της έντασης μεταξύ Ανατολής και Δύσης το 1969).

Πάντως ο Κίσινγκερ είχε εμπλακεί ως Υπουργός Εξωτερικών σχεδόν σε όλα τα μέρη του κόσμου: Παναμάς, Χιλή, Κούβα, Περσικός Κόλπος, Αργεντινή, Ροδεσία, Πορτογαλία (όπου τάχθηκε εναντίον της αποχώρησής της από την Αγκόλα), Δυτική Σαχάρα, Ζαΐρ (νυν Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό). Τον Νοέμβριο του 2002 διορίστηκε από τον Προέδρο Τζορτζ Μπους τον Νεότερο ως Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τις Τρομοκρατικές Επιθέσεις στις ΗΠΑ για τη διερεύνηση των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Ωστόσο στις 13/12/2002 ο Κίσινγκερ παραιτήθηκε.

Στην υπόθεση κατασκοπείας Rio Tinto του 2009-2010 ο Κίσινγκερ εισέπραξε 5 εκατομμύρια δολάρια για να συμβουλεύσει την πολυεθνική εταιρεία πώς να αποστασιοποιηθεί από έναν υπάλληλό της που συνελήφθη στην Κίνα για δωροδοκία. Τον Δεκέμβριο του 2008 ο Κίσινγκερ τιμήθηκε με το βραβείο «American Patriot» από το Ίδρυμα Εθνικού Πανεπιστημίου Άμυνας «ως αναγνώριση για τη διακεκριμένη καριέρα του στη δημόσια υπηρεσία». Αργότερα, μαζί με τους Γουίλιαμ Πέρι, Σαμ Νουν και Τζορτζ Σουλτς δημιούργησαν την «Πρωτοβουλία για την Πυρηνική Απειλή». Τον Νοέμβριο του 2016 και τον Μάιο του 2017 συναντήθηκε με τον Πρόεδρο Τραμπ με τον οποίο συζήτησαν τις παγκόσμιες υποθέσεις.

Ο Κίσινγκερ έγραψε πολλά βιβλία: «American Foreign Policy» (1969), «The White House Years» (1979), « For the Record» (1981), «Diplomacy» (1994), « On China» (2011), «World Order» (2014) κ.ά.

Μια δημοσκόπηση του 2014 από Αμερικανούς μελετητές διεθνών σχέσεων που διεξήχθη από το «College of William and Mary» κατέταξε τον Χένρι Κίσινγκερ ως τον πιο αποτελεσματικό Υπουργό Εξωτερικών από το 1965 ως το 2015.

Αντίθετα στην Ελλάδα η στήριξή του στη χούντα των Συνταγματαρχών και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο με τα οποία θα ασχοληθούμε εκτενέστερα, τον είχε κατατάξει στους πλέον αντιπαθείς ξένους πολιτικούς.

Ειδήσεις σήμερα:

Επιστολική ψήφος: Βήμα-βήμα η διαδικασία - Αρχές του 2024 θα κατατεθεί στη Βουλή το νομοσχέδιο

Βασίλης Βασιλικός: Η καθοριστική γνωριμία με τον Ανδρέα το '69, το «Ζ» και η Αριστερά - H τελευταία εξομολόγησή του στον Δανίκα

Ρωσία: Ο Πούτιν προτρέπει τις γυναίκες να κάνουν πάνω από οκτώ παιδιά