Μήπως απολογείστε πάρα πολύ; Η περιττή συγγνώμη και πόσο κακό μπορεί να κάνει στον οργανισμό μας

Συγγνώμη που βρέχει, συγγνώμη που έπεσες πάνω μου κατά λάθος, συγγνώμη που δεν έχει το σάντουιτς που παρήγγειλα ή που δεν ήξερα ότι πέθανε η γάτα σου και ρώτησα τι κάνει. Αν όλες αυτές οι συγγνώμες σας θυμίζουν δικές σας στιγμές της καθημερινότητας, τότε συγγνώμη, αλλά μάλλον ανήκετε στην κατηγορία εκείνη των ανθρώπων που απολογούνται συνεχώς και για τα πάντα.

Και ενώ το να ζητάμε συγγνώμη είναι κάτι που μαθαίνουμε από μικροί και που εκπαιδευόμαστε σε αυτό για να διατηρήσουμε τη συνοχή των πολιτισμένων κοινωνιών μας, πολλοί πιστεύουν ότι το να απολογούμαστε συνέχεια είναι τελικά επιζήμιο για εμάς.

Γιατί μερικοί άνθρωποι δεν μπορούν να σταματήσουν να ζητούν συγγνώμη;

Για πολλούς ειδικούς, η υπερβολική απολογία περιλαμβάνει το να ζητάμε συγγνώμη για πράγματα για τα οποία δεν αξίζει εξ αρχής και αποτελεί μια κακή συνήθεια, που μπορεί να μετατραπεί σε αντανακλαστική αντίδραση και να είναι εξαντλητική για εμάς και τους γύρω μας.

Σύμφωνα με άρθρο της Melody Wilding, καθηγήτριας Ανθρώπινης Συμπεριφοράς στο Hunter College στο Psychology Today, αν και η υπερβολική συγγνώμη μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας γνήσιας επιθυμίας να επιδείξουμε σεβασμό, μπορεί επίσης να γίνει προβληματική, όταν το κάνουμε γιατί εκτιμούμε υπερβολικά τις απόψεις και τις αντιδράσεις των άλλων.

Αυτή η συνεχής κατάσταση απολογίας μπορεί να έχει αρνητικές παρενέργειες στην κοινωνική ζωή και την καριέρα μας, από το να δίνουμε την εντύπωση ανικανότητας, έως το να ενοχλούμε τους φίλους, συγγενείς και συναδέλφους. Ωστόσο, η Wilding επισημαίνει ότι η πιο επιζήμια και μόνιμη παρενέργεια της υπερβολικής απολογίας είναι το πώς διαβρώνει την αυτοεικόνα μας και μας βάζει σε μια κατάσταση που, ανεξάρτητα από το αν αξίζουμε ή όχι την ευθύνη εξ αρχής, την αποδεχόμαστε. Μπορεί να προσφέρει ανασφάλεια, αυτοαμφισβήτηση και να συνδεθεί από τους άλλους με μια αντίληψη έλλειψης ηγετικών ικανοτήτων ή ανειλικρίνειας από πλευράς μας.

Οι υπερβολικές συγγνώμες θεωρούνται τόσο επιζήμιες καθώς προέρχονται από κάτι βαθύτερο, από την ανάγκη μας να απολογηθούμε για κάτι που κάναμε λάθος. Αυτή η παρόρμηση γι' απολογία μπορεί να έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία, εκεί που πολλές γυναίκες και άνδρες διδάσκονται να διατηρούν την αξία της ευγένειας.

Ωστόσο, η τάση να απολογούμαστε υπερβολικά μπορεί να πηγάζει από την αποστροφή μας προς τις συγκρούσεις, ή να αποτελεί ένα λανθασμένο μέσο διεκδίκησης της ευθύνης για να εξαφανιστεί ένα πρόβλημα -μια προληπτική στρατηγική διατήρησης της ειρήνης- ανεξάρτητα από το αν φταίμε.

Και αν το να ζητάμε συγγνώμη είναι καλό τελικά;

Μια μελέτη από το Harvard Business School, με τίτλο “Λυπάμαι για τη βροχή! Οι περιττές συγγνώμες επιδεικνύουν ενσυναισθητικό ενδιαφέρον και αυξάνουν την εμπιστοσύνη”, επισημαίνει το ακριβώς αντίθετο όμως. Αν και η συγγνώμη υπάρχει ως μέσο για την ανοικοδόμηση των σχέσεων μετά από μια παράβαση, πολλά άτομα ζητούν συχνά συγγνώμη για περιστάσεις για τις οποίες προφανώς δεν ευθύνονται (π.χ. κίνηση ή κακές καιρικές συνθήκες).

Η συγκεκριμένη μελέτη, που αποτελείται από τέσσερις διαφορετικές έρευνες, διαπιστώνει ότι οι περιττές συγγνώμες αυξάνουν την εμπιστοσύνη του “θύματος” στον απολογούμενο, αφού εκείνος επιδεικνύει ενσυναισθητικό ενδιαφέρον. Απλούστερα, το να λες συγγνώμη, σε διάφορες περιστάσεις, είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να δείξεις συμπόνια και συμπάθεια προς τους άλλους.

Δείτε βίντεο: Πώς να σταματήσετε να λέτε συνέχεια συγγνώμη

Η συγγνώμη μπορεί να λειτουργήσει πολλές φορές ως ένας εύχρηστος μηχανισμός σε συζητήσεις προσωπικές και επαγγελματικές, βοηθώντας να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη ανάμεσα σε εμάς και τον συνομιλητή μας και να μας κάνει πιο συμπαθείς, καθώς οι άνθρωποι εκτιμούν όταν κάποιος αναγνωρίζει τα προβλήματά τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πείραμα της έρευνας που βάζει έναν άνδρα να πλησιάζει δεκάδες αγνώστους που περίμεναν σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό μια βροχερή μέρα, ζητώντας να δανειστεί τα κινητά τους τηλέφωνα.

Οι περισσότεροι άνθρωποι -το 91%- τον απορρίπτουν. Όταν όμως ο ίδιος δοκιμάζει με μια διαφορετική τακτική, ζητώντας πρώτα συγγνώμη για τον βροχερό καιρό, το πείραμα έχει μεγαλύτερη επιτυχία. Τότε, σχεδόν οι μισοί από τους αγνώστους από τους οποίους ο άνδρας ζήτησε συγγνώμη έδωσαν το τηλέφωνό τους.

Αυτό μας φέρνει βέβαια, μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα για το πώς τελικά πρέπει να φερόμαστε. Ίσως να ενστερνιστούμε την άποψη της Karina Schumann, αναπληρώτριας καθηγήτριας Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ. Η ίδια εξηγεί στην Washinghton Post ότι η συγγνώμη είναι ένα εργαλείο που δείχνει το ενδιαφέρον μας για τους άλλους ανθρώπους.

Ωστόσο, το να πετάτε επιπόλαια συγγνώμες, χωρίς να τις εννοείτε πραγματικά, μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους στο να αρχίσουν να μην τις ακούνε. Άρα ίσως η λύση είναι στο να ζητούμε συγγνώμη την κατάλληλη στιγμή και στους κατάλληλους ανθρώπους, χωρίς να μειώνουμε τον εαυτό μας και την εκτίμησή μας, αλλά δείχνοντας την κατανόηση για τα προβλήματά τους.

Πώς και πότε να ζητάτε συγγνώμη;

Υπάρχουν φαινομενικά ατελείωτες καταστάσεις που απαιτούν μια συγγνώμη, αλλά και λίγες περιστάσεις στις οποίες δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτα. Μην απολογείστε ποτέ για το ότι υπάρχετε, παίρνετε χώρο και ζείτε αυθεντικά. Γιατί, αν και είναι σωστό να ζητάμε συγγνώμη για πράγματα που κάνουμε ή λέμε, δεν χρειάζεται να απολογούμαστε γι' αυτό που είμαστε.

Ωστόσο, όταν γίνεται σωστά, μια αποτελεσματική συγγνώμη μπορεί να επιδιορθώσει διαλυμένες σχέσεις, καθώς οι άνθρωποι που ζητούν συγγνώμη πιο συχνά και αποτελεσματικά, θεωρούνται ζεστοί και ηθικοί. Υπάρχει ουσιαστικά ένας διαχωρισμός στο να πούμε “Λυπάμαι, συγγνώμη που βρέχει και λερώθηκες”. Αυτή η φράση δείχνει στον συνομιλητή μας ότι, αν και δεν φταίμε εμείς για ότι του συνέβη, κατανοούμε την κατάστασή του και τον συμπονούμε. Έτσι, αν την χρησιμοποιήσουμε σωστά, η συγγνώμη μπορεί να ωφελήσει και εμάς, αλλά και τον απέναντί μας.