Ακαδημία Αθηνών: Ένα από τα ομορφότερα νεοκλασικά κτήρια - Η ιστορία του, ο Τσίλερ και η Αθηναϊκή Τριλογία

Μπορεί να είμαστε περήφανοι ως έθνος για τα σπουδαία και μοναδικά μνημεία της αρχαιότητας, που είναι γνωστά σε όλο τον κόσμο, θα πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι και στα νεότερα χρόνια φτιάχτηκαν στη χώρα μας αριστουργήματα. Ένα από αυτά είναι και το περικαλλές και μεγαλοπρεπές κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών που φτιάχτηκε τον 19ο αιώνα. Σύμφωνα όχι μόνο με Έλληνες, αλλά και ξένους επιστήμονες πρόκειται για το ωραιότερο νεοκλασικό κτίριο του κόσμου, ενώ ο αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός Αναστάσιος Ορλάνδος (1887-1979), με μια δόση υπερβολής βέβαια, το θεωρούσε ισάξιο με τα μνημεία της Ακρόπολης.

Η Αθηναϊκή Τριλογία

Το κτίριο της Ακαδημίας Αθηνών μαζί με αυτά του Πανεπιστημίου και της Εθνικής Βιβλιοθήκης, αποτελούν την περίφημη Αθηναϊκή Τριλογία. Και τα τρία αυτά λαμπρά κτίρια σχεδιάστηκαν και χτίστηκαν τον 19ο αιώνα από τους αδελφούς Δανούς αρχιτέκτονες Χριστιανό και Θεόφιλο Χάνσεν, ενώ στην κατασκευή του κτιρίου της Ακαδημίας και της Βαλλιανείου Βιβλιοθήκης ήταν σημαντική η συμβολή του Γερμανού Ερνστ Τσίλερ (1837-1923), που ήρθε νεαρός στην Αθήνα, εγκαταστάθηκε στη χώρα μας και έζησε εδώ ως το τέλος της ζωής του. Ο Τσίλερ, ήταν δημιουργός 500 κτιρίων σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονταν και το, σημερινό, Προεδρικό Μέγαρο το οποίο εντυπωσίασε τον, τότε, Πρόεδρο των Η.Π.Α. Μπάρακ Ομπάμα κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 2016 (δείτε σχετικό άρθρο μας στις 20/11/2016). Το κτίριο του Πανεπιστημίου Αθηνών κατασκευάστηκε μεταξύ 1839-1841, ενώ το κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1888.

 
Πώς ξεκίνησε η ιδέα για την κατασκευή του κτιρίου της Ακαδημίας Αθηνών;

Στα μέσα του 19ου αιώνα άρχισε να ωριμάζει η ιδέα για την ίδρυση και λειτουργία μιας Ακαδημίας στη χώρα μας στα πρότυπα των Ακαδημιών άλλων χωρών. Το 1856 ο μεγάλος Βορειοηπειρώτης εθνικός ευεργέτης Σίμων Σίνας προσέφερε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για την ανέγερση του κτιρίου της Ακαδημίας. Συγχρόνως ανέθεσε στον Δανό αρχιτέκτονα Theophil Hansen (1813-1891) την εκπόνηση των σχεδίων αυτού του κτιρίου. Το 1859 η Μονή Πετράκη και ο Δήμος Αθηναίων παραχώρησαν έκταση 9.900 τ.μ. δίπλα στο Πανεπιστήμιο και την Κυριακή 2 Αυγούστου 1859 έγινε μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα η τοποθέτηση του θεμελίου λίθου της Ακαδημίας, στον οποίο είχε χαραχτεί το επίγραμμα του λόγιου της εποχής Φίλιππου Ιωάννου.

ΣΚΗΠΤΡΟΦΟΡΟΥΝΤΟΣ ΟΘΩΝΟΣ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΚΑΙ ΠΑΡΕΟΝΤΟΣ

ΕΝΘΑΔΕ ΣΥΝ ΣΕΠΤΗ ΣΥΝΘΡΟΝΩ ΑΜΑΛΙΗ

ΤΟΥΤ’ ΑΚΑΔΗΜΙΗΣ ΠΑΛΙΝΔΡΥΤΟΙΟ ΘΕΜΕΘΛΟΝ

ΠΡΟΦΡΩΝ Η ΔΑΠΑΝΗ ΕΙΣΕ ΣΙΜΩΝ Ο ΣΙΝΑΣ

ΠΡΕΣΒΕΥΤΗΣ ΠΑΡ’ ΑΝΑΞΙ ΚΕΚΛΗΜΕΝΟΣ ΕΥΡΥΜΕΔΟΥΣΙ

ΓΕΡΜΑΝΙΗΣ ΚΟΣΜΩΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ

Κατά την κατάθεση του θεμέλιου λίθου ο Όθωνας εξέφρασε την ευχή «ίνα η Ακαδημία αυτή η συντέλεση προς ανύψωσιν της Ελλάδας εις την αρχαίαν αυτής επιστημονικήν δόξαν». Κατά την τελετή διανεμήθηκε έντυπο με Ωδή του Γεώργιου Τερτσέτη:

Θεία Επιστήμη! Οικοδομεί ναόν Σου

Φιλόμουσος πολίτης της Ελλάδας

Ταις παλαιαίς ταις δόξας ν’ αναστήση

Έχει βουλή.

Κάμετε τα μυστήρια της σοφίας.

Να ιερουργούν εις τον Ναόν του Σίνα

Καλοί ιερείς πάλε η φυλή μας νάναι

Δόξα της γης.

Πηγή της έμπνευσης του Θεόφιλου Χάνσεν ήταν η κλασική αρχιτεκτονική του 5ου π.Χ. αιώνα, όπως εκφράζεται με τα μνημεία της Ακρόπολης. Ο Χάνσεν πήρε τα στοιχεία του ιωνικού ρυθμού που κυριαρχούν στο κτίριο της Ακαδημίας από το Ερεχθείο. Στον γλυπτικό και ζωγραφικό διάκοσμο του κτιρίου συγκεφαλαιώνεται όλη η αρχαία ελληνική παράδοση και ταυτόχρονα εκφράζονται τα χαρακτηριστικά και τα οράματα της εποχής (1859).

Από το 1859 ως το 1861 η οικοδόμηση του κτιρίου της Ακαδημίας προχώρησε με γοργούς ρυθμούς. Η έξωση του Όθωνα όμως προκάλεσε την επιβράδυνση των εργασιών και τη διακοπή τους το 1864. Οι εργασίες ξεκίνησαν και πάλι το 1868.

Από το 1861 η εκτέλεση των αρχιτεκτονικών σχεδίων του Χάνσεν ανατέθηκε στον μαθητή του Ernst Ziller (1837-1923), ενώ το 1868 ο Χάνσεν ανέθεσε τον γλυπτικό διάκοσμο της Ακαδημίας στον Λεωνίδα Δρόση, Καθηγητή στο «Σχολείον των Τεχνών» (το σημερινό Πολυτεχνείο), που είχε σπουδάσει με υποτροφία του Σίνα, και το 1861 τον ζωγραφικό  διάκοσμο του, μεγάρου στον Γερμανό ζωγράφο Christian Griepenkerl (1839-1916), μαθητή του μεγάλου Αυστριακού Καρλ Ραλ.

 
Να σημειώσουμε ότι ο, γνωστός στους λύτες σταυρολέξων Ραλ, είχε φιλοτεχνήσει τις τοιχογραφίες στα Προπύλαια του Πανεπιστήμιου Αθηνών, ενώ πιθανότατα είχε κάνει ανάλογα σχέδια και για την Ακαδημία, τα οποία λόγω του θανάτου του έγιναν από τον μαθητή του Griepenkerl. Να σημειώσουμε για τον τελευταίο, ότι από το 1874 υπήρξε Καθηγητής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βιέννης και ότι ήταν αυτός που απέρριψε δύο φορές τον Χίτλερ (1907-1908) που ήθελε να σπουδάσει στην Ακαδημία της Βιέννης, χαρακτηρίζοντάς τον «ατάλαντο».

Έτσι, ο Χίτλερ άρχισε να εργάζεται ως μπογιατζής! Όσο για τον Λεωνίδα Δρόση, θεωρείται ο πρώτος σημαντικός Νεοέλληνας γλύπτης. Ο πατέρας του ήταν ο Βαυαρός μουσικός φον Ντορς και η μητέρα του καταγόταν από τη σπετσιώτικη οικογένεια Μέξη. Άλλαξε το επώνυμό του σε Δρόσης και έκανε εξαιρετικές σπουδές. Εργαζόταν ασταμάτητα. Πέθανε σε ηλικία 48 ετών στη Νάπολη της Ιταλίας όπου είχε πάει να ξεκουραστεί…

Τον Απρίλιο του 1876 πέθανε ο Σίμων Σίνας. Τη συνέχεια του έργου της ανέγερσης της Ακαδημίας ανέλαβε η χήρα του Ιφιγένεια. Η δαπάνη του έργου έφτασε τα 2.843.319 δραχμές. Το κτίριο παραδόθηκε στις 20 Μαρτίου 1887 από τον Ernst Ziller, ως πληρεξούσιο των κληρονόμων του Σίμωνος Σίνα στον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη. Στις 22 Μαρτίου 1887 πραγματοποιήθηκε σ’ αυτό η πρώτη εκδήλωση: γιορτάστηκαν τα 50 χρόνια της Ιατρικής Εταιρείας. Το 1890 στεγάστηκε εκεί το Νομισματικό Μουσείο, το 1914 τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και το Βυζαντινό Μουσείο, ενώ τον Μάρτιο του 1926 με την ίδρυσή της, η Ακαδημία εγκαταστάθηκε στο κτίριο που είχε παραδοθεί 37 χρόνια νωρίτερα.

Λίγα λόγια για τη διακόσμηση της Ακαδημίας

Εξωτερικά, το μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών έχει πλούσιο γλυπτό διάκοσμο. Η κυριότερη γλυπτική διακόσμηση βρίσκεται στο αέτωμα των Προπυλαίων της Ακαδημίας.

Πρόκειται για την ολόγλυφη παράσταση της γέννησης της Αθηνάς. Η σύνθεση είναι σε σχέδιο του Karl Rahl που την υλοποίησε ο Λ. Δρόσης. Τα γλυπτά από τερακότα που κοσμούν τα υπόλοιπα οκτώ μικρότερα αετώματα των δύο πτερύγων του οικοδομήματος, είναι σχέδια του Χάνσεν που φιλοτέχνησε ο Πολωνός γλύπτης Franz Melnitzl.

Δύο ακόμα αγάλματα, τον Απόλλωνα κιθαρωδού και της Αθηνάς Προμάχου, δεξιά και αριστερά του πρόστυλου του μεγάρου, είναι έργα του Δρόση. Στον προαύλιο χώρο της εισόδου της Ακαδημίας βρίσκονται δύο ακόμα αγάλματα του Πλάτωνα αριστερά και του Σωκράτη δεξιά. Τα προπλάσματα εκτελέστηκαν από τον Δρόση, σμιλεύτηκαν από τον Ιταλό γλύπτη Piccarelli και το 1885 τοποθετήθηκαν στις θέσεις που βρίσκονται μέχρι σήμερα.

Από τα Προπύλαια, ο επισκέπτης εισέρχεται σε μεγάλο διάδρομο που συνδέει τις δύο πτέρυγες του μεγάρου και στον οποίο δεσπόζει δεξιά ο μαρμάρινος ανδριάντας του Σίμωνος Σίνα, έργο του Λεωνίδα Δρόση. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο στον εσωτερικό διάκοσμο είναι το εικονογραφικό σύνολο στην αίθουσα των συνεδριάσεων της Ακαδημίας. Πρόκειται για μία έμπνευση του Χάνσεν που «εκτελέστηκε» από τον Christian Griepenkerl. Έχει αφετηρία τον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου, παράλληλα όμως στηρίζεται στην παγκόσμια παράδοση για τον Προμηθέα.

Τα απρόοπτα κατά την παράδοση του Μεγάρου στους ακαδημαϊκούς το 1926

Όταν οι πρώτοι ακαδημαϊκοί που, ουσιαστικά, διορίστηκαν από το κράτος το 1926 πήγαν να παραλάβουν το κτίριο της Ακαδημίας από τον Διευθυντή των Γενικών Αρχείων του Κράτους Γιάννη Βλαχογιάννη αντιμετώπισαν κάποια αναπάντεχα προβλήματα. Γράφει σχετικά ο Γενικός Γραμματέας Σίμος Μενάρδος:

«Ότε κατά πρώτον συνήλθαμεν ο κ. πρόεδρος (Φωκίων Νέγρης) οι δύο ποιηταί (Κωστής Παλαμάς και Γεώργιος Δροσίνης) και ο τότε πρύτανις (Σίμος Μενάρδος). Κρατούντες αντίτυπα του Κανονισμού, δια να παραλάβωμεν παρά του κ. Υπουργού (Δημήτριος Αιγινήτης) το μαρμάρινον οικοδόμημα, εμανθάναμεν παρά του κ. Βλαχογιάννη του τέως φρουρού, κάτι το απροσδόκητον. Ότι η στέγη στάζει, ότι κυριώτατον φωτιστικόν και θερμαντικόν μέσον είχε το μέγαρον την ζωγραφιστήν εκείνην δάδα του Προμηθέως. Περί δε του κήπου αρκεί να λεχθή ότι μόλις ανακάλυψε δύο ανθούς ο κ. Δροσίνης».

Επίλογος

Αυτή είναι, σε αδρές γραμμές, η ιστορία του «ωραιότερου νεοκλασικού κτιρίου στον κόσμο», του κτιρίου της Ακαδημίας Αθηνών. Δυστυχώς, οι Ελληνίδες και οι Έλληνες του 2024, ακόμα κι αν περνούν καθημερινά μπροστά από το κτίριο δεν ασχολούνται με αυτό. Κι αν δημοσιογράφος ενός καναλιού ρωτήσει μερικούς διερχόμενους από την Αθηναϊκή Τριλογία ποια είναι τα κτίρια που την απαρτίζουν, είμαστε βέβαια ότι όχι μόνο ούτε το 10% όσων θα ρωτηθούν θα απαντήσουν σωστά, αλλά και ότι θα καταγραφούν κωμικές απαντήσεις…

 Πηγές: Διαδικτυακός Τόπος της Ακαδημίας Αθηνών και ανέκδοτη μελέτη του Ακαδημαϊκού κύριου Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά που μας έδωσε την άδεια να παραθέσουμε στο άρθρο μας κάποια στοιχεία της.



Ειδήσεις σήμερα:

To παρασκήνιο του ανασχηματισμού με επίκεντρο την ασφάλεια: Οι αλλαγές στην Κατεχάκη και οι καραμπόλες

Στο φως η λίστα με τους φίλους και πελάτες του Έπσταϊν - Μπιλ Κλίντον και πρίγκιπας Άντριου ανάμεσα στα 150 ονόματα που δημοσιοποιήθηκα

Θρήνος για το βρέφος στην Πτολεμαΐδα - Οι γονείς καταγγέλλουν ότι τους έδιωξαν δύο φορές από το νοσοκομείο