Γιατί κάνουμε διακρίσεις ανάμεσα στις ανθρώπινες αναπηρίες; - Αναγνωρίζοντας την αναπηροφοβία

Όσο και αν η κοινωνία έχει εξελιχθεί, οι προκαταλήψεις απέναντι στις κοινωνικές ομάδες που αντιμετωπίζουν κάποια σωματική ή ψυχική αναπηρία, δεν φαίνονται να εκλείπουν σύντομα. Σίγουρα τα πράγματα είναι σαφώς καλύτερα σε σχέση με δεκαετίες πριν, αλλά η κοινωνία έχει ακόμα δρόμο να διανύσει για να αντιληφθεί και να αποδεχτεί την ισότητα. Αυτό αποδεικνύει και η πρόσφατη μελέτη από το Ινστιτούτο Οικονομικής και Κοινωνικής Έρευνας του Δουβλίνου, εκεί όπου οι Ιρλανδοί ερευνητές εξακρίβωσαν ποιες αναπηρίες δέχονται περισσότερες διακρίσεις, σε σχέση με άλλες.

Συγκεκριμένα ζητήθηκε από τους 2000 ενήλικες, συμμετέχοντες στη μελέτη, να κρίνουν την αποδοχή των όσων συνέβαιναν στις ιστορίες που τους δόθηκαν. Σε όλες τις εκδοχές, το άτομο, που έπρεπε να αποδεχτούν, περιγραφόταν ως κάποιος που χρειαζόταν κάποια βοήθεια προσαρμογής ή υποστήριξη (π.χ. στο σενάριο για την εργασία, αυτό ήταν ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας), και σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό οφειλόταν στο ότι είχε κάποια αναπηρία. Το φύλο του ατόμου διαφοροποιήθηκε επίσης, για να διαπιστωθεί αν θα επηρέαζε τις απόψεις των συμμετεχόντων για κάποιον με αναπηρία.

Σύμφωνα με τα ευρήματα, αν και οι συμμετέχοντες ήταν σε γενικές γραμμές υποστηρικτικοί, φάνηκαν περισσότερο υποστηρικτικοί σε ορισμένες περιπτώσεις απ' ό,τι σε άλλες. Η έρευνα επισήμανε τα εξής αποτελέσματα: Η παράβλεψη μιας γυναίκας για μια θέση εργασίας αξιολογήθηκε ως λιγότερο αποδεκτή, εάν είχε διαταραχή της σπονδυλικής στήλης, σε σύγκριση με την περίπτωση που είχε αγχώδη διαταραχή.

Επίσης, ο περιορισμός του σχολικού ωραρίου ενός παιδιού, λόγω ανησυχιών για τη διαχείριση του μαθητή στην τάξη, θεωρήθηκε λιγότερο αποδεκτός, εάν το παιδί είχε διαταραχή λόγου και ομιλίας, αντί για αυτισμό. Στην περίπτωση ενός σεναρίου που παρουσίαζε μια ομάδα γειτόνων που διαμαρτύρονταν για τη μετακίνηση ιδρυματοποιημένων ατόμων σε ένα κοντινό σπίτι, αυτό το παράπονο αξιολογήθηκε ως λιγότερο αποδεκτό, όταν οι ένοικοι είχαν νοητική αναπηρία, σε αντίθεση με τις ψυχικές ασθένειες. Τέλος, όταν ειπώθηκε ότι ένας άνδρας ή μια γυναίκα που χρησιμοποιεί αναπηρικό αμαξίδιο θέλει να δημιουργήσει οικογένεια, αυτό θεωρήθηκε αποδεκτό από τους συμμετέχοντες στη μελέτη, αλλά σε μικρότερο βαθμό αν το άτομο ήταν γυναίκα.

Το αιώνιο ταμπού της ψυχικής αναπηρίας

Η έρευνα ήρθε να αποδείξει περίτρανα ότι η αναπηρία που συχνά αντιμετωπίζει αυξημένη προκατάληψη, είναι η ψυχική ασθένεια. Η αόρατη φύση πολλών καταστάσεων ψυχικής υγείας οδηγεί συχνά σε παρανοήσεις και στιγματισμό, ενώ παράλληλα τα άτομα που παλεύουν με καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, το άγχος ή η διπολική διαταραχή μπορεί να αντιμετωπίσουν σκεπτικισμό ή δυσπιστία από τους άλλους που αγωνίζονται να κατανοήσουν τις εσωτερικές μάχες που υπομένουν. Αυτή η έλλειψη κατανόησης μπορεί να οδηγήσει σε μια απορριπτική στάση, με τα άτομα να χαρακτηρίζονται συχνά άδικα, ως τεμπέληδες, αναξιόπιστοι ή ότι αναζητούν την προσοχή. Ο χώρος εργασίας φυσικά αποτελεί ένα ιδιαίτερα δύσκολο πεδίο για τα άτομα με αναπηρίες ψυχικής υγείας, καθώς οι εργοδότες και οι συνάδελφοι μπορεί να τρέφουν προκαταλήψεις που θέτουν σε κίνδυνο τις ευκαιρίες για επαγγελματική ανέλιξη και ανάπτυξη.

Το διάχυτο κοινωνικό στίγμα που περιβάλλει την ψυχική υγεία, επιπλέον συχνά αποθαρρύνει τα άτομα από το να αναζητήσουν βοήθεια, επιδεινώνοντας τις προκλήσεις που σχετίζονται με αυτές τις καταστάσεις. Η απροθυμία αποκάλυψης θεμάτων ψυχικής υγείας λόγω του φόβου της κρίσης μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη υποστήριξης, εμποδίζοντας την ανάπτυξη μηχανισμών αντιμετώπισης και επιδεινώνοντας τις επιπτώσεις της αναπηρίας. Με αυτόν τον τρόπο, η προκατάληψη κατά των αναπηριών ψυχικής υγείας όχι μόνο διαιωνίζει τα στερεότυπα αλλά και υψώνει τρομερά εμπόδια σε μια υποστηρικτική και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία.

Τι γίνεται με τις σωματικές αναπηρίες;

Στο άλλο άκρο του φάσματος, οι σωματικές αναπηρίες, ενώ αντιμετωπίζουν το δικό τους σύνολο προκλήσεων, συχνά δέχονται διαφορετικού τύπου κοινωνικές αντιδράσεις. Οι χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων, για παράδειγμα, μπορεί να αντιμετωπίζουν φυσικά εμπόδια στο δομημένο περιβάλλον, όπως μη προσβάσιμα κτίρια ή δημόσια μέσα μεταφοράς. Ενώ αυτά τα εμπόδια είναι απτά και επιδραστικά, η προκατάληψη που αντιμετωπίζουν τα άτομα με σωματικές αναπηρίες έχει συχνά τις ρίζες της σε λανθασμένες αντιλήψεις εξάρτησης ή ανικανότητας. Οι παραδοχές σχετικά με τους περιορισμούς των σωματικών αναπηριών μπορεί να οδηγήσουν στην υπονόμευση των ικανοτήτων και στην άρνηση ευκαιριών για εκπαίδευση, απασχόληση και κοινωνική συμμετοχή.

Η έννοια της "νόρμας των αρτιμελών" ενισχύει τις κοινωνικές προσδοκίες που δίνουν προτεραιότητα σε ορισμένες σωματικές ικανότητες έναντι άλλων, διαιωνίζοντας μια προκατάληψη που περιθωριοποιεί τα άτομα με σωματικές αναπηρίες. Αυτή η προκατάληψη επεκτείνεται πέρα από τους φυσικούς χώρους, επηρεάζοντας τις αντιλήψεις για την ομορφιά, τον αθλητισμό και τη συνολική κοινωνική συνεισφορά. Η προκύπτουσα προκατάληψη μπορεί να συμβάλει σε αισθήματα απομόνωσης, περιορίζοντας τις δυνατότητες των ατόμων με σωματικές αναπηρίες να συμμετέχουν πλήρως στον κοινωνικό και επαγγελματικό χώρο.

Αναγνωρίζοντας και αντιμετωπίζοντας την αναπηροφοβία

Όταν ρωτάμε κάποιον τι “πάει λάθος, τι συμβαίνει με σένα”. Όταν του λέμε “Δεν μοιάζεις ανάπηρος ή άρρωστος”. Όταν εξυμνούμε κάποιον για την δύναμη που βρίσκει παρά την σωματική του αναπηρία, να κάνει καθημερινά, απλά πράγματα, όπως το να έχει καριέρα. Αυτά είναι μερικά μόνο παραδείγματα για το πως, ίσως άθελά μας, κατορθώνουμε να δείξουμε διάκριση σε κάποιον με αναπηρία. Για να σταματήσει κάτι τέτοιο, τα άτομα πρέπει να αναγνωρίσουν τις βαθιά ριζωμένες κοινωνικές νόρμες που διαιωνίζουν τις διακρίσεις εις βάρος των ατόμων με αναπηρία. Αυτό περιλαμβάνει την αμφισβήτηση των στερεοτύπων, την αμφισβήτηση των υποθέσεων και την ενεργό προσπάθεια να απαλλαγούν από τις προκατειλημμένες συμπεριφορές. Με την προώθηση της αυτογνωσίας, μπορούμε να συμβάλουμε σε μια πολιτισμική αλλαγή που εκτιμά τη διαφορετικότητα και σέβεται την εγγενή αξία κάθε ατόμου, ανεξάρτητα από τις ικανότητές του. Παρακάτω θα βρείτε μερικούς πρακτικούς τρόπους για το πώς μπορεί να γίνει αυτό:

Αμφισβητήστε τα στερεότυπα και τη γλώσσα:

Ενθαρρύνετε τη χρήση γλώσσας με σεβασμό και χωρίς αποκλεισμούς. Αποφύγετε υποτιμητικούς όρους ή προσβολές που σχετίζονται με τις αναπηρίες. Να αμφισβητείτε και να διορθώνετε τα στερεότυπα όποτε εμφανίζονται, τόσο στα μέσα ενημέρωσης όσο και στις καθημερινές σας συζητήσεις.

Προωθήστε την εκπροσώπηση:

Υποστηρίξτε την αύξηση της εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των ταινιών, των τηλεοπτικών εκπομπών, των διαφημίσεων και άλλων μορφών ψυχαγωγίας. Βεβαιωθείτε ότι τα άτομα με αναπηρία συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, ώστε να εκπροσωπούνται οι προοπτικές και οι ανάγκες τους.

Προσβασιμότητα και καθολικός σχεδιασμός:

Υποστηρίξτε και εφαρμόστε τις αρχές του καθολικού σχεδιασμού σε δημόσιους χώρους, χώρους εργασίας και ψηφιακές πλατφόρμες, για να διασφαλίσετε την προσβασιμότητα για όλους. Υποστηρίξτε πολιτικές και πρωτοβουλίες που βελτιώνουν τη φυσική και ψηφιακή προσβασιμότητα, συμπεριλαμβανομένων των προσβάσιμων μεταφορών και των δημόσιων υποδομών.

Νομοθεσία και πολιτική συνηγορία:

Υποστήριξη και υπεράσπιση της νομοθεσίας που προστατεύει τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, εξασφαλίζοντας ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την υγειονομική περίθαλψη και τις δημόσιες υπηρεσίες. Πιέστε για την επιβολή των υφιστάμενων νόμων και τη δημιουργία νέων πολιτικών που αντιμετωπίζουν τις διακρίσεις και προωθούν τη συμμετοχικότητα.

Προώθηση θετικών στάσεων:

Ενθαρρύνετε θετικές στάσεις απέναντι στην ποικιλομορφία και τις διαφορές. Γιορτάστε τα επιτεύγματα και τις συνεισφορές των ατόμων με αναπηρία. Δώστε έμφαση στις ικανότητες και όχι στους περιορισμούς, προωθώντας μια κουλτούρα σεβασμού και εκτίμησης των διαφορετικών ταλέντων.