Καταγράφοντας τη ζωή των Ρομά: Γάμοι εφήβων, παραβατικότητα και social media
09.02.202407:52
Η σελίδα «Παρατηρητήριο Καθημερινότητας Ρομά 101» στο Facebook, παρακολουθεί και αποτυπώνει με κάθε ανάρτησή της, την καθημερινότητα αυτής της κοινότητας, δίνοντας στο κοινό μια γεύση του τι σημαίνει να είσαι Ρομά
Η παρουσία των Ρομά στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη ταξιδεύει πίσω στο χρόνο και εντοπίζεται στις επικράτειες της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Από τότε η κοινότητα των Τσιγγάνων ή Αθίγγανων αλλιώς, αποτελεί πληθυσμιακή ομάδα της Ελλάδας και ανέρχεται σήμερα σε περίπου 160.000 με 200.000 ανθρώπους, σύμφωνα με το Roma European Report του 2020. Στην χώρα μας, η παρουσία αυτής της κοινότητας ενίοτε ενθυλακώνει παραβατικότητα, κοινωνική περιθωριοποίηση και ένα καθεστώς ανομίας. Στην αντίπερα όχθη βέβαια, συχνά οι άνθρωποι αυτοί, υπόκεινται σε ρατσιστικές συμπεριφορές, αλλά και αδικαιολόγητη αστυνομική βία, γεγονότα που διαιωνίζουν τις προκαταλήψεις για τη ζωή τους και την παραβατικότητά τους. Ωστόσο, οι Ρομά συνεχίζουν να έχουν έναν ξεχωριστό πολιτισμό, που υιοθετεί πολλές ιδιαίτερες συμπεριφορές οι οποίες θολώνουν τα όρια μεταξύ κουλτούρας και παραβατικότητας.
Στο απυρόβλητο
Οι Ρομά στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ενεργοί στα social media, τα οποία κατακλύζουν απο περιεχόμενο με στιγμές της καθημερινότητάς τους, των εθίμων τους και της ζωής τους εν γένει. Στην σελίδα του facebook που συγκεντρώνει τα βίντεο και στιγμιότυπα που απαθανατίζουν οι Ρομά από τη ζωή τους, αλλά και στα δεκάδες reels του Tiktok, όπου οι ίδιοι έχουν έντονη παρουσία, διαφαίνεται ίσως το μεγαλύτερο ζήτημα της καθημερινότητάς τους: η παραβατικότητα. Υπάρχουν στιγμές που οι ίδιοι αναρτούν εικόνες τους μέσα από την αίθουσα του δικαστηρίου χαμογελώντας και νιώθοντας περήφανοι, ή βίντεο από συλλήψεις τους, τις οποίες γιορτάζουν και επευφημούν.
Τα παραπάνω έρχονται να συνδεθούν με την γενικότερη στάση που έχει η κοινότητα απέναντι στους κανόνες του νομικού συστήματος της Ελλάδας. Από την κατανάλωση σκατζόχοιρων ως λιχουδιές, ένα ζώο που αποτελεί προστατευόμενο είδος από το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981, έως τις μικροκλοπές από καταστήματα, στις οποίες μυούν τα παιδιά τους, οι Ρομά συχνά αδιαφορούν για τις επιπτώσεις των αδικημάτων τους. Ζώντας σε ένα καθεστώς ανομίας, οι ίδιοι βρίσκουν συχνά ευρηματικούς τρόπους να διαπράξουν απάτες, άλλες φορές μεταμφιεσμένοι σε Αγιοβασίληδες υπό το πνεύμα των γιορτών και γυρνώντας στις γειτονιές για να βρούνε τον επόμενο στόχο τους, είτε χτυπώντας τα κουδούνια σε σπίτια και λέγοντας την χαρακτηριστική φράση “Από την ΔΕΗ είμαστε, έχουμε έρθει για μέτρηση”, με σκοπό να αποκτήσουν πρόσβαση στο εσωτερικό.
Ιδιαίτερα έθιμα
Πού σταματάει το εθιμοτυπικό και που ξεκινάει η παράβαση; Αυτή είναι μια ερώτηση που συχνά κανείς αναρωτιέται όταν παρατηρεί την καθημερινότητα των Ρομά, ξεκινώντας από κατάρες, μάγια και ειδικές ευχές, που έχουν ένα αθώο και αστείο χαρακτήρα, φτάνοντας έως τους γάμους και τους αρραβώνες παιδιών. Στην κοινότητα των Ρομά, τα παιδιά συχνά λογοδίνονται ή παντρεύονται από την ηλικία των 10 με 15 ετών και προχωρούν στο να κάνουν τη δική τους οικογένεια. Πολλοί απαθανατίζουν τις στιγμές αυτές των γάμων, των γλεντιών και των αρραβώνων και τις αναρτούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όσο όμως και αν αυτό αποτελεί κομμάτι της κουλτούρας τους, το να βλέπει κανείς μικρά κορίτσια και αγόρια να παντρεύονται και να κάνουν παιδιά, ενέχει όχι μόνο κάτι το ανησυχητικό, αλλά και παράνομο.
Στα βίντεο τους συχνά οι Ρομά δείχνουν να μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, χωρίς να υφίστανται περιορισμούς. Καταλαμβάνουν θέσεις πάρκινγκ με παλιά τραπέζια και καρέκλες, τις οποίες κανείς δεν τολμά να μετακινήσει, πέρα των ίδιων. Κλείνουν δρόμους με κάδους και αυτοσχέδια παραπήγματα, για να διοργανώσουν υπαίθρια γλέντια. Βιντεοσκοπούν τις στιγμές που κλέβουν αντικείμενα ή κάνουν διαρρήξεις σε σπίτια.
Το πρόβλημα φυσικά δεν είναι τα social media, καθώς αυτά απλά αποτυπώνουν τις καθημερινές πρακτικές, μεγάλης μερίδας των Ρομά. Τόσο στο Tiktok, όσο και στις υπόλοιπες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, η θρασύτητα με την οποία ανεβαίνει και προβάλλεται το υλικό τους, είναι απλή αποτύπωση της θρασύτητας που συχνά επιδεικνύουν και στην κανονική ζωή τους. Και όσο και αν θεωρούμε αστείο αυτό το περιεχόμενο και γελούμε με την ακρότητά του, δεν πάει να μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν πηγάζει τελικά από την κουλτούρα τους ή αν έχει διαμορφωθεί από τις κοινωνικές συνθήκες. Ίσως να είναι και τα δύο...