Σαν σήμερα το 1973 η ταράτσα της Νομικής έγινε το μεγάλο σύμβολο αντιπαράθεσης των φοιτητών με τη χούντα

Πέρασαν 51 χρόνια από τη μέρα που η ταράτσα της Νομικής κατόρθωσε να γίνει το μεγάλο σύμβολο της πρώτης οργανωμένης, δημόσιας και μαζικής αντιπαράθεσης με το χουντικό καθεστώς. Η 21η Φλεβάρη του '73 γράφτηκε με έντονα γράμματα στην ιστορία του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος καθώς για πρώτη φορά - και μάλιστα στο κέντρο της Αθήνας - ακούστηκαν αντιδικτατορικά συνθήματα χωρίς φόβο αλλά με πάθος. Πάθος για τη λευτεριά. Τις πρώτες πρωϊνές ώρες εκείνου του χειμωνιάτικου πρωϊνού τουλάχιστον 4.000 φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της Σίνα ζητώντας τι άλλο; Ελευθερία και επιστροφή στη Δημοκρατία μακριά από τον γύψο και τη λογοκρισία. 

Έπρεπε να περάσουν σχεδόν πέντε χρόνια από εκείνο το πρωϊνό της κηδείας του «Γέρου της Δημοκρατίας» Γεωργίου Παπανδρέου για να υπάρξει οργανωμένη αντίδραση. Η κινητοποίηση των 20χρονων «Ελεύθερων Πολιορκημένων» της Νομικής θα έπαιρνε ευρεία δημοσιότητα. Και ας υπήρχε ο φόβος. Είναι ενδεικτικό ότι η φοιτητική κινητοποίηση ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα και μεταδόθηκε από τα ξένα μαζικής ενημέρωσης. Ωστόσο για να φτάσουμε στον ξεσηκωμό της 21ης Φλεβάρη προηγήθηκαν κάποια γεγονότα που είχαν αφετηρία τον Ιανουάριο του 1972.

Ήταν τότε που άρχισε να γιγαντώνεται το φοιτητικό κίνημα. Τον Γενάρη, λοιπόν, του 72 έγινε η συγκρότηση των ΦΕΑ (Φοιτητικές Επιτροπές Αγώνα) οι οποίες μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα κατάφεραν να αμφισβητήσουβν ανοιχτά τα φοιτητικά συμβούλια που είχαν διοριστεί από τη χούντα. Η χούντα αντιλαμβανόμενη ότι οι φοιτητές είχαν σκοπό να συνεχίσουν τον αγώνα τους μέχρι τέλους προχώρησε στην προκήρυξη εκλογών.

Έτσι στις 14 Νοέμβρη του 1972 διεξήχθησαν οι εκλογές «βίας και νοθείας». Στο τέλος της ημέρας νικητές ήταν οι προσκείμενοι φοιτητές στο καθεστώς της 21ης Απριλίου. Μέχρι και τις αρχές του 1973 όπως έχει πει στον γράφοντα σε παλαιότερη συνέντευξή του ο Ολύμπιος Δαφέρμος, το 2022, υπήρξε μία σχετική κάμψη σε όλες τις σχολές εκτός από το Πολυτεχνείο όπου τα πάντα είχαν εκραγεί. Ώσπου στις αρχές του 1973 ξεκίνησε η μάχη χαρακωμάτων ανάμεσα στους φοιτητές και τη χούντα.

Το φυτίλι «άναψε» στις 25 Ιανουαρίου 1973 όταν στη τότε Ανωτάτη Εμπορική (νυν ΑΣΟΕΕ) μοιράστηκε από φοιτητή σε φοιτητή, χέρι με χέρι ένα κείμενο που έμεινε στην ιστορία του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος ως η «Μελέτη των 12 της ΑΣΟΕΕ». Το περιεχόμενο του κειμένου αφορούσε όλα τα κεντρικά προβλήματα του πανεπιστημίου, όπως η εφαρμογή του νέου Καταστατικού Χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης με έντονες αιχμές εναντίον της χούντας.

Την επόμενη της κινητοποίησης στην ΑΣΟΕΕ έκλεισε το ΕΜΠ με απόφαση της Συγκλήτου εξαιτίας της συνεχιζόμενης αποχής των φοιτητών. Ακολούθησε διαδήλωση διαμαρτυρίας από τουλάχιστον 1.500 φοιτητές από το ΕΜΠ στη Νομική, αναδίπλωση της συγκλήτου και επαναλειτουργία του Πολυτεχνείου στις 29 Ιανουαρίου. Στις 31 Ιανουαρίου συνελήφθησαν δέκα φοιτητές της Ανωτάτης Εμπορικής oι οποίοι παρεμπόδισαν άνδρα της ασφάλειας ο οποίος ήθελε να πάρει τα στοιχεία άλλου σπουδαστή. Η δίωξη εις βάρος των φοιτητών αφορούσε τον τεντιμποϊσμό.

Ο ένας εκ των τριών αρχιπραξικοπηματιών, ο Στυλιανός Παττακός, έδωσε εντολή στη σύγκλητο να παραπέμψει «υπομονευτές της επανάστασης» στο Πειθαρχικό της Σχολής με σκοπό την αποβολή τους. Ο στόχος του καθεστώτος ήταν ένας και συγκεκριμένος. Ηηγεσία του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος να αποκοπεί από τους σπουδαστές. Και αυτό διότι η χούντα έβλεπε ότι δεν θα μπορούσε να αντιπαρατεθεί ευθέως με τους φοιτητές.

Στις 5 Φεβρουαρίου οι «12» παραπέμφθηκαν στο πειθαρχικό. Την ίδια ώρα το μεγάλο προαύλιο του Πανεπιστημίου γέμισε ασφυκτικά από τουλάχιστον 1.500 φοιτητές οι οποίοι άρχισαν να φωνάζουν συνθήματα κατά της χούντας και να τραγουδούν τα απαγορευμένα τραγούδια όπως «Πότε θα κάνει ξαστεριά» αλλά και τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη. Την ίδια μέρα οι Πολυτεχνίτες φοιτητές προχώρησαν σε αποχή. Η χούντα αποφάσισε να στρατεύσει όσους απείχαν. Η διαδήλωση της 5ης Φλεβάρη έπιασε στον ύπνο τη χούντα. Ήταν τέτοια η δυναμική της κινητοποίησης των φοιτητών που είχε ως αποτέλεσμα να υπάρξουν ρεπορτάζ στις εφημερίδες - παρά τη λογοκρισία - αλλά και τα ξένα μέσα ενημέρωσης.

Η επιτυχία της «Μελέτης των 12» ήταν τέτοια που έδωσε την ευκαιρία και σε φοιτητές σχολών όπως η Πάντειος, η Βιομηχανική και η Ιατρική να κάνουν κινητοποιήσεις.

Ο Μάκης Μπαλαούρας ένας από τους συνυπογράφοντες της μελέτης είχε πει σε παλαιότερή του συνέντευξη στον γράφοντα πως «στη σχολή μου κάναμε κάτι παράτολμο. Συγκεκριμένα εκδώσαμε παράνομα ένα έντυπο σε 1.000 αντίτυπα και καταγράφηκε στην ιστορία ως η "μελέτη των 12 της ΑΣΟΕΕ". Στο συγκεκριμένο έντυπο περιγράφαμε την κατάσταση της σχολής. Από τα βιβλία που δεν είχαμε μέχρι τα κεντρικά ζητήματα, όπως ο Νόμος Πλαίσιο που ετοίμαζε η χούντα και κάναμε έντονη αναφορά σε αυτά. Θεωρώ ότι το κείμενο ήταν τομή για την πορεία του φοιτητικού κινήματος».

Ο νόμος 1347 και το «μικρό» Πολυτεχνείο

Στις 12 Φεβρουαρίου η χούντα νομοθέτησε το διάταγμα 1347/1973 (πρόκειται για το διάταγμα που έδινε τη δυνατότητα στον Υπουργό Άμυνας να ανακαλεί τις αναβολές όσων φοιτητών συμμετείχαν στις αποχές).

Το εν λόγω άρθρο τροποποιούσε το άρθρο 18 του παλαιότερου ΝΔ 720/1970: «Εις το άρθρο 18 του ΝΔ 720/1970 “περί Στρατολογίας” προστίθεται παράγραφος έχουσα ως εξής: 6. Δύναται ωσαύτως ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης να διατάσση την διακοπήν χορηγηθείσης αναβολής κατατάξεως εις σπουδαστάς, ονομαστικώς, κατόπιν προτάσεως του Αρχηγείου του οικείου Κλάδου Ενόπλων Δυνάμεων και εις τας ακολούθους περιπτώσεις: Α) Λόγω οιασδήποτε πειθαρχικής ποινής επιβληθείσης υπό του κατά νόμον αρμοδίου οργάνου, πολυμελούς ή μονομελούς. Β) Λόγω καταδίκης εις οιανδήποτε ποινήν διά τινα των εν άρθροις 167, 169 έως και 176, 181 έως και 192 και 194 έως και 197 του Ποινικού Κώδικα πράξεων. Γ) Λόγω οιασδήποτε υπαιτίου αποχής εκ των παραδόσεων, εξετάσεων ή ασκήσεων των Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ή προτροπής εις τοιαύτην αποχήν, ανεξαρτήτως της πειθαρχικής διώξεως επί ταύταις.

Η άσκησις οιουδήποτε ενδίκου μέσου κατά της αποφάσεως του Δικαστηρίου ή του πειθαρχικού οργάνου δεν αναστέλλει την εκτέλεσιν της αποφάσεως του Υπουργού Εθνικής Αμύνης περί διακοπής της χορηγηθείσης αναβολής κατατάξεως». Το συγκεκριμένο νομοθετικό διάταγμα υπογράφηκε δύο φορές από τον δικτάτορα Παπαδόπουλο (με την ιδιότητα του αντιβασιλέα και του πρωθυπουργού), από τους Παττακό και Μακαρέζο καθώς και από τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου.

Φύλλο πορείας για 88 φοιτητές

Στις 13 Φεβρουαρίου 88 φοιτητές πήραν φύλλο πορείας για να παρουσιαστούν στις μονάδες τους. Την επόμενη, δηλαδή στις 14 Φεβρουαρίου σημειώθηκε η πρώτη κατάληψη του Πολυτεχνείου γνωστή και ως "μικρό Πολυτεχνείο". Χιλιάδες φοιτητές συγκεντρώθηκαν στην οδό Πατησίων και άρχισαν να διαδηλώνουν κατά του κατάπτυστου διατάγματος.

Το καθεστώς των Απριλιανών απάντησε με αυτό που ήξερε καλύτερα. Με βία. Συγκεκριμένα άνδρες της Ασφάλειας και της ΕΣΑ παραβίασαν το πανεπιστημιακό άσυλο και εισέβαλαν στους χώρους του Πολυτεχνείου. Μάλιστα δεν δίστασαν να μπουν ακόμα και στην αίθουσα της Συγκλήτου, την ώρα που συνεδρίαζαν οι καθηγητές. Παράλληλα εξαγριωμένοι χτυπούσαν όποιον έβρισκαν μπροστά τους και κατάφεραν να συλλάβουν 100 περίπου φοιτητές. Στο αυτόφωρο παραπέμφθηκαν 11 εξ' αυτών.

Οι φοιτητές οι οποίοι ήταν οι: Παρασκευάς Βάγιας, Σέργιος Δημακόπουλος, Μάκης Μπαλαούρας, Κυριάκος Σταμέλος, Βλάσης Λιαροκάπης, Ηλίας Κατωπόδης, Βασίλης Χριστόπουλος, Σάκης Παπαθεοδώρου, Αλκιβιάδης Πρέπης, Μάνος Τζανεττής που έφυγε από τη ζωή τον Σεπτέμβριο του 2022 και Δημήτρης Αρχοντής, αντιμετώπιζαν βαριές κατηγορίες: αντίσταση, περιύβριση αρχής, ακόμα και με τον νόμο 4000/58 περί «τεντιμποϊσμού»(!).

Τρεις μέρες αργότερα, στις 17 Φεβρουαρίου οι 11 συλληφθέντες εμφανίστηκαν στα δικαστήρια με εμφανή σημάδια βασανισμού. Επρόκειτο για την μοναδική δημόσια εμφάνιση συλληφθέντων που είχαν υποστεί βασανιστήρια. Ακόμη και ο παρολίγον τυραννοκτόνος Αλέκος Παναγούλης δεν εμφανίστηκε ποτέ χτυπημένος.

Ο Μάκης Μπαλαούρας ήταν ένας από αυτούς που εμφανίστηκε σε πρωτόσελιδη εικόνα του εβδομαδιαίου περιοδικού «Επίκαιρα» έχοντας χτύπημα στο αριστερό μάτι αλλά και εμφανή σημάδια κακοποίησης. Μάλιστα η φωτογραφία είχε τραβηχτεί τη στιγμή που οι 11 φοιτητές είχαν προσαχθεί στα δικαστήρια. 

Μιλώντας στον γράφοντα ο κ. Μπαλαούρας είχε δηλώσει ότι «η χούντα επιμελώς δεν είχε δείξει μέχρι τότε κακοποιημένους. Στην περίπτωση μου το επέτρεψε μόνο και μόνο για να τρομοκρατήσει το ανερχόμενο φοιτητικό κίνημα». Πνευματικοί άνθρωποι και καθηγητές του ΕΜΠ έσπευσαν στη δίκη για να υπερασπιστούν τους φοιτητές. Μεταξύ αυτών οι Ευτύχιος Κοκκινόπουλος, Νικόλαος Αθανασιάδης, Θεοδόσης Τάσιος, αλλά και ο Ιωάννης Πεσμαζόγλου, ο Αλ. Φλώρος, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Γεώργιος Μαύρος κ.ά.

Ο φοιτητικός ξεσηκωμός οδήγησε τη Σύγκλητο του Πολυτεχνείου σε παραίτηση. Οι καθηγητές χρησιμοποιώντας σκληρή γλώσσα κατά του καθεστώτος ανέφεραν πως «η ενέργεια της κυβέρνησης κάνει κενό γράμμα τα περί ελευθερίας του συνέρχεσθαι του συντάγματος, σεβασμός που πρέπει να αναγνωρίζεται ρητά και για τους φοιτητές». Από τους 11 φοιτητές ο πρόωρα χαμένος Μάνος Τζανεττής εισέπραξε τη μεγαλύτερη ποινή. Του επιβλήθηκαν 11 μήνες για περιύβριση, θρασύτητα και εξύβριση του Σμαΐλη (ο Σμαΐλης ήταν επικεφαλής του "Σπουδαστικού" της Ασφάλειας που είχε υπό την ευθύνη του το Πολυτεχνείο ενώ κατηγορήθηκε ως ένας ένας από τους αρχιβασανιστές της).

Δείτε φωτογραφίες από τη δίκη των 11

Η κατάληψη της Νομικής

Έτσι λοιπόν φτάνουμε στην 21η Φεβρουαρίου 1973. Από νωρίς το πρωί το κτίριο άρχισε να γεμίζει με φοιτητές του Πολυτεχνείου, της Ιατρικής, της Φιλοσοφικής, της Παντείου, της Φυσικομαθηματικής. Οι ώρες περνούσαν και από άκρη σε άκρη οι χώροι της σχολής ήταν ασφυκτικά γεμάτοι. Η κατάληψη έγινε γνωστή στο εξωτερικό ενώ τα ξένα μέσα δημοσίευσαν φωτογραφίες και εκτενή ρεπορτάζ με τις αντιδράσεις των φοιτητών.

Στη συνέχεια εκλέχθηκε Συντονιστική Επιτροπή η οποία καλούνταν να δώσει τις κατευθυντήριες οδηγίες του αγώνα των φοιτητών. Τη Συντονιστική Επιτροπή της κατάληψης αποτελούσαν μεταξύ άλλων η Όλγα Τρέμη, ο Διονύσης Μαυρογένης, ο Στέφανος Τζουμάκας, ο Μάκης Παρασκευόπουλος, ο Νίκος Μπίστης, ο Γιάννης Μαντζουράνης, η Ιωάννα Καρυστιάνη.

Μία από τις πρώτες κινήσεις των φοιτητών ήταν να ανέβουν στην ταράτσα της Νομικής για να φωνάξουν τα συνθήματα της χούντας. Οι φοιτητές τραγουδούσαν το«Πότε θα κάνει ξαστεριά» του Νίκου Ξυλούρη, ενώ δεκάδες άλλοι έριχναν στα πεζοδρόμια πέριξ της Ακαδημίας αυτοσχέδια τρικάκια και χειρόγραφες προκηρύξεις. 

Τα συνθήματα που κυριαρχούσαν στην ατμόσφαιρα ήταν Λευτεριά στα αδέλφια<μας», «Δημοκρατία», «Δεν περνά ο φασισμός», «Κάτω η χούντα», «Ελλάς Ελλήνων Φυλακισμένων». Με αυτό τον τρόπο οι φοιτητές κατάφεραν να τραβήξουν την προσοχή των διερχόμενων. Οι διαβάτες δεν έμειναν αμέτοχοι αλλά άρχισαν να παίρνουν μέρος και αυτοί στην φοιτητική κινητοποίηση.

Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ακριβώς απέναντι υπήρχαν - υπάρχουν μέχρι και σήμερα - οι στάσεις λεωφορείων οπότε ήταν εύκολο να υπάρχει μαζική συμμετοχή. Η παρουσία της ασφάλειας ήταν εμφανής και παρά το γεγονός ότι η αστυνομία χτυπούσε στο ψαχνό ο κόσμος διαλυόταν πολύ σύντομα το κύμα των διαδηλωτών ανανεωνόταν.

Το απόγευμα η χούντα αποφάσισε να παίξει το χαρτί της βίας. Βλέποντας ότι οι κινητοποιήσεις συνεχίζονταν έστειλε στη Νομική άνδρες της ασφάλειας μαζί με ΕΚΟΦΙΤΕΣ και παρακρατικούς σε μία προσπάθεια να εκδιωχθούν οι συγκεντρωμένοι χτυπώντας τους με καδρόνια και γκλόπ. Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων τραυματίστηκε και ο παλιός βουλευτής της Ένωσης Κέντρου Γιάννης Κουτσοχέρας ο οποίος έχασε το μάτι του. 

Το βράδυ οι φοιτητές φοβούμενοι επέμβαση της χούντας μπλόκαραν όλες τις πόρτες της Νομικής. Την επόμενη η ταράτσα γέμισε και πάλι με φοιτητές ενώ την ίδια στιγμή βρίσκονταν σε εξέλιξη διαπραγματεύσεις με τις πρυτανικές αρχές προκειμένου να υπάρξει εκκένωση.

Στο μεσοδιάστημα οι φοιτητές απήγγειλαν τον ακόλουθο όρκο:

«Εμείς οι φοιτηταί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ορκιζόμαστε στ’ όνομα της ελευθερίας να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση: α) των ακαδημαϊκών ελευθεριών, β) του πανεπιστημιακού ασύλου, γ) της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων».

Το βράδυ οι φοιτητές ξεκίνησαν να αποχωρούν έχοντας ως κάλυψη εκατοντάδες πολίτες που βρέθηκαν στο πλευρό τους. Η χούντα χτύπησε και πάλι αδιάκριτα. Αποτέλεσμα ήταν δεκάδες τραυματισμοί πολιτών και συλλήψεις.

Έναν μήνα αργότερα ακολούθησε η δεύτερη κατάληψη της Νομικής, όπου οι πρυτανικές αρχές ζήτησαν να επέμβει η αστυνομία. Η κατάληψη τελείωσε με δεκάδες τραυματίες καθώς και συλλήψεις φοιτητών και διαδηλωτών. Το επόμενο διάστημα σημειώθηκε το αποτυχημένο κίνημα του Ναυτικού αλλά και η «νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου» του φοιτητικού κινήματος ενώ η κορύφωση της μάχης φοιτητών - χούντας έγινε τον Νοέμβρη με την αιματοβαμμένη εξέγερση του Πολυτεχνείου.


Ειδήσεις σήμερα:

ΣΥΡΙΖΑ: Τα πήρε όλα πίσω ο Κασσελάκης - Άτακτη υποχώρηση μετά την παρέμβαση Τεμπονέρα

Κορινθία: Facebook, YouTube και δικό του blog είχε από τις σπηλιές ο πατέρας παλαιοχριστιανός - Δείτε τον στην Ικαρία να μιλά για βότανα

Survivor 2024, εποχή ζευγαρώματος στον Άγιο Δομίνικο: Σταυρούλα και Γιάννης κάτω από τα σκεπάσματα - Δείτε βίντεο