Έλενα Τσολάκη: Μια Ελληνίδα στις 100 καλύτερες αρχιτεκτόνισσες του κόσμου

Η κορυφαία φωνή της Αρχιτεκτονικής, η καθηγήτρια Χάριετ Χάρις, μαζί με τις ακαδημαϊκούς και συγγραφείς Ναόμι Χάουζ και Μόνικα Πάριντερ και τον εκδότη του «Dezeen» Τομ Ρέιβενσκροφτ παρουσιάζουν τις ιστορίες 100 γυναικών που αφήνουν σήμερα το σημάδι τους στον κόσμο της Αρχιτεκτονικής στην έκδοση «100 Women Architects in Practice» του Βασιλικού Ιδρύματος Βρετανών Αρχιτεκτόνων (Royal Institute of British Architects).

Η έκδοση αυτή αποτελεί ένα δείγμα αναγνώρισης της σημαντικής συνεισφοράς από γυναίκες αρχιτέκτονες παγκοσμίως και η παρουσίασή του θα πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη, ενώ προγραμματίζονται εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο μέσα στο 2024. H Κύπρια Ελενα Κ. Τσολάκη, ιδρυτικό μέλος και διευθύντρια του αρχιτεκτονικού γραφείου Kyriakos Tsolakis Architects με έδρα την Κύπρο και το Λονδίνο, ήταν από τις πρώτες που ειδοποιήθηκαν ότι θα είναι μία από αυτές.

Ο αρχιτέκτονας πατέρας της ξεκίνησε το 1973 το γραφείο του στην Αυστραλία. Μέσα σε είκοσι χρόνια πραγματοποίησε πάνω από 500 έργα. «Αυτό που μάθαμε από τον πατέρα μας είναι η κοινωνική προσφορά. Επειδή ήταν πολύ ενεργός στα θέματα της τοπικής ελληνικής κοινότητας, μας έδωσε αυτή τη συγκεκριμένη προσέγγιση. Ως επιχείρηση, επικεντρωνόμαστε συνειδητά σε έργα που μπορούν να έχουν ένα μεγαλύτερο κοινωνικό αντίκτυπο, όπως ένα καταφύγιο γυναικών, ένα αστεροσκοπείο, μια γαστρονομική σχολή», εξηγεί η Ελενα και συμπληρώνει: «Νιώθω πρώτα Ελληνίδα και μετά Κύπρια. Ο Ελληνισμός μέσα μας είναι κάτι που οι Ελληνες του εξωτερικού το πρεσβεύουμε με μεγαλύτερο πάθος».

GALA: Πότε έμαθες ότι είσαι μία από τις 100 πιο επιδραστικές αρχιτεκτόνισσες παγκοσμίως; Είναι αριθμημένη κατά σειρά προτεραιότητας αυτή η λίστα;

ΕΛΕΝΑ ΤΣΟΛΑΚΗ: (γελάει) Οχι, δεν μας έχουν δώσει αριθμό. Ούτε κατηγορία. Το έχουν ταξινομήσει σε γεωγραφικές περιοχές και χωρίς ιεραρχία. Οι συγγραφείς πέρασαν από μια διαδικασία πάνω από 4 χρόνια. Για μένα αυτή η αναγνώριση υπογραμμίζει τη σημαντική συνεισφορά στο αρχιτεκτονικό τοπίο τόσων πολλών γυναικών, σε έναν τομέα που παραδοσιακά κυριαρχείται από άνδρες.
Ουσιαστικά το βιβλίο υπογραμμίζει τον σημαντικό ρόλο που έχουν οι γυναίκες στη διαμόρφωση ενός καλύτερου δομημένου περιβάλλοντος και ελπίζω πως μπορεί να ενθαρρύνει νέες γυναίκες να εισέλθουν σε αυτόν τον κλάδο.

G.: Υπάρχει ως έννοια η γυναικεία Αρχιτεκτονική;

Ε.Τ.: Εγώ πιστεύω πως δεν υπάρχει. Η επαγγελματική και επιστημονική μου ιδιότητα είναι ανεξάρτητη του φύλου μου. Το κάθε άτομο έχει τον δικό του τρόπο που βλέπει και ερμηνεύει τον κόσμο που δεν βασίζεται εξ ολοκλήρου στο φύλο του. Η εκπαίδευση, η ιστορία, οι εμπειρίες της ζωής, τα ταξίδια και ο μοναδικός χαρακτήρας του καθενός είναι που διαμορφώνουν την αρχιτεκτονική προσέγγιση. Διαχειρίζομαι το σχεδιαστικό μας στούντιο με τα αδέρφια μου, τον Νικόδημο και την Κασσάνδρα, αρχιτέκτονες και οι δύο, και μπορώ να πω ότι υπάρχουν πολλές ομοιότητες στη σχεδιαστική μας προσέγγιση - και το φύλο μας δεν φαίνεται να επηρεάζει τον τρόπο που προσεγγίζουμε τη δουλειά μας.

G.: Πώς είναι για μια γυναίκα να παίρνει τον ρόλο του «αφεντικού»;

Ε.Τ.: Υπάρχουν πολλές γυναίκες αφεντικά στον κόσμο σήμερα. Ωστόσο, πιστεύω πως δεν έχουμε δει ακόμη αρκετές γυναίκες σε ηγετικούς ρόλους. Οσο περισσότερο βλέπουμε γυναίκες σε τέτοιους ρόλους τόσο πιο φυσιολογικό θα είναι και περισσότερες γυναίκες θα επιλέγουν αυτό το μονοπάτι. Οσον αφορά γυναίκες αρχιτέκτονες σε ρολό αφεντικού, ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς μας είναι σε εργοτάξια όπου ως επί το πλείστον τα συνέργεια και οι εργολάβοι είναι άνδρες. Δεν είναι χωρίς προκλήσεις, αλλά η καλή επικοινωνία είναι το παν. Ενας από τους ρόλους του αρχιτέκτονα στα εργοτάξια είναι να δίνει σαφείς οδηγίες.

G.: Υπακούν τελικά;

Ε.Τ.: Και ναι και όχι. Πολλές φορές οι άντρες προσπαθούν να βρουν άλλους τρόπους για να κάνουν μια λεπτομέρεια που έχουμε σχεδιάσει. Το βρίσκω πολύ αστείο όποτε συμβαίνει. Οταν σχεδιάζουμε έχουμε ήδη μελετήσει τον προϋπολογισμό, τις ανάγκες του πελάτη, την τοποθεσία, την ιστορία και τη μέθοδο κατασκευής του, την ενεργειακή απόδοση. Φυσικά ακούμε τις ιδέες όλων, αλλά στο τέλος της ημέρας είναι ο αρχιτέκτονας που έχει την ευθύνη, επομένως και τον τελικό λόγο.

G.: Επιχειρηματικά μιλώντας, η επιλογή τού να έχετε γραφείο στο Λονδίνο έχει ενδιαφέρον;

Ε.Τ.: Ναι, έχει πολύ ενδιαφέρον. Εχε υπόψη ότι γεννήθηκα στη Μελβούρνη και η πρώτη μου γλώσσα είναι τα αγγλικά. Επομένως είμαι αρκετά ενσωματωμένη στον αγγλόφωνο κόσμο. Η αρχιτεκτονική είναι μια διεθνής γλώσσα όμως. Διαφορετικά περιβάλλοντα ενθαρρύνουν διαφορετικές αρχιτεκτονικές λύσεις. Αυτό είναι που κάνει το δομημένο περιβάλλον παγκόσμια τόσο ποικιλόμορφο.Το πρώτο μας έργο στο Λονδίνο ήταν μια επέκταση 20 εκατομμυρίων λιρών και ανακαίνιση ενός πολύ σημαντικού διατηρητέου σπιτιού σε 7 στρέμματα γης. Αυτό ήταν ένα καταπληκτικό πρώτο έργο, καθώς είναι ένα από τα λίγα manor houses στο Λονδίνο που έχουν απομείνει. Ημασταν τυχεροί. Στην Αγγλία ο επαγγελματισμός βρίσκεται σε άλλο επίπεδο. Ομως πιστεύω ότι ως Ελληνες επιστήμονες είναι σημαντικό να συνεισφέρουμε στην πατρίδα μας, να φέρουμε τις γνώσεις και τις εμπειρίες μας πίσω παρά να υπάρχει το λεγόμενο brain drain. Γιατί είναι αυτός ο τόπος που μας ανέθρεψε.

G.: Τι νιώθειςνα έχεις προσφέρει στον τόπο σου;

Ε.Τ.: O σκοπός μας στο στούντιο είναι να δουλεύουμε σε έργα που είναι δημόσια προσβάσιμα. Δίνουμε προτεραιότητα στα έργα που μπορούν να έχουν τον μεγαλύτερο θετικό κοινωνικό αντίκτυπο. Αρχιτεκτονική με σκοπό και νόημα.Το Εθνικό Αστεροσκοπείο της Κύπρου (Troodos Observatory) και το Γαστρονομικό Πάρκο και Σχολή στον Μονιάτη αποτελούν κάποια από τα έργα μας σε ορεινές περιοχές που έχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ως καταλύτες. Τα έργα αυτά όχι μόνο θα είναι εργοδότες, αλλά θα αποτελούν προορισμό για οικογένειες, τουρίστες, πανεπιστήμια, σχολεία, κι αυτό έχει σημαντικό θετικό αντίκτυπο στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Σε αστική κλίμακα είναι επίσης σημαντικό να υπάρχει καλή αρχιτεκτονική που μπορεί να έχει θετικό κοινωνικό αντίκτυπο.

G.: Οπως το καταφύγιο για τις γυναίκες πρόσφυγες που παραδώσατε το 2016...

Ε.Τ.: Ναι, αυτό είναι ένα σημαντικό έργο, ήταν το πρώτο ειδικά κατασκευασμένο καταφύγιο γυναικών στην Κύπρο. Είναι ένα ασφαλές μέρος που μπορεί να δώσει ελπίδα και κουράγιο στις γυναίκες ώστε να ξαναχτίσουν τη ζωή τους μέσα από μια κοινότητα και ένα κτίριο που αναδεικνύει ότι είναι σημαντικές. Εξερευνούμε την ομορφιά στην αρχιτεκτονική διότι μας ενδιαφέρουν τα κτίρια που κινούν την αίσθηση, τα οποία ο άνθρωπος μπορεί να τα παρατηρεί και όπου η ανθρώπινη εμπειρία είναι πλουσιότερη. Το μεγαλύτερο κομπλιμέντο για τα έργα μας είναι όταν οι άνθρωποι θέλουν να παραμείνουν για ώρα στους χώρους τους.