Ούγος Φώσκολος και Λευκάδιος Χερν: Δυο κοσμοπολίτες ποιητές, γεννημένοι στην Ελλάδα

Μάλλον είναι αδύνατο να καταγραφούν όλες και όλοι αυτοί από την αρχαιότητα, μέχρι σήμερα. Έτσι, ακόμα και σε εξειδικευμένα βιβλία για τη λογοτεχνία, θα βρούμε μόνο κάποιες εκατοντάδες.

Υπάρχουν όμως και κάποιοι λογοτέχνες με σημαντικό έργο που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και, αν και είναι πολύ δημοφιλείς σε άλλες χώρες, παραμένουν άγνωστοι εδώ, στη γενέτειρά τους, τουλάχιστον για τους περισσότερους. Με δύο από αυτούς, τον Ούγο Φώσκολο και τον Λευκάδιο Χερν θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο.

Ούγος Φώσκολος (Ugo Foscolo, 1778-1827)

Ο Ούγος Φώσκολος (Ugo Foscolo, βαπτιστικό όνομα Niccolo) ήταν γιος του Ενετού γιατρού Αντρέα Φόσκολο, που είχε γεννηθεί στην Κέρκυρα και της Ελληνίδας Διαμαντίνας Σπαθή.

Ο Ούγος Φώσκολος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1778. Εκεί έμαθε την ελληνική γλώσσα από τη μητέρα του και τον ποιητή Αντώνιο Μαρτελάο (1754-1819), γνωστό για τα φλογερά πατριωτικά του αισθήματα, ο οποίος μάλιστα μετέφρασε στα ελληνικά την πρώτη ωδή του Φώσκολου. Το 1794 ο Φώσκολος εγκαταστάθηκε στη Βενετία όπου άρχισε να δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα και θεατρικά έργα, έντονα επηρεασμένα από το φιλελεύθερο κλίμα του Διαφωτισμού. Ο Φώσκολος ήταν θαυμαστής του Δάντη και του Ρουσό και ένθερμος υποστηρικτής της Γαλλικής Επανάστασης. Το 1800 πολέμησε στο πλευρό των Γάλλων, εναντίον Ρώσων και Αυστριακών και μετά τη μάχη του Μαρένγκο (1800) έγινε Λοχαγός της ιταλικής Μεραρχίας του Γαλλικού Στρατού. Διορίστηκε σε διάφορες θέσεις και φρουρές ζώντας έκλυτο βίο, ενώ το 1808 έγινε Καθηγητής Ρητορικής στο Πανεπιστήμιο της Παβίας, απ’ όπου εκδιώχθηκε λόγω κάποιων σατιρικών στίχων σε βάρος του Ναπολέοντα. Φεύγοντας από την Παβία περιπλανήθηκε στη Φλωρεντία, το Μιλάνο και την Ελβετία, πριν καταλήξει στην Αγγλία, το 1816.

Οι Φιλελεύθεροι εκεί τον υποδέχτηκαν εγκάρδια, σύντομα όμως ο Φώσκολος έμεινε στο περιθώριο λόγω του δύσκολου χαρακτήρα του και της άσωτης ζωής του. Πέρασε στη φτώχεια τα τελευταία χρόνια της ζωής και πέθανε στο Τέρναμ Γκριν του Λονδίνου το 1827. Παρά τον πολυτάραχο βίο του, ο Φώσκολος άφησε σημαντικό λογοτεχνικό έργο. Εκτός από τα σονέτα και τις ωδές του ξεχωρίζουν τα ποιήματα «Le Grazie» (γράφτηκε το 1812-1813), το ανολοκλήρωτο «Οι Χάριτες», «Dei sepolcri» («Οι Τάφοι»), 1807 καθώς και το μυθιστόρημα «Ultime lettere di Jacopo Ortis» («Οι τελευταίες επιστολές του Τζιάκοπο Όρτις»), 1802.

Η αγάπη του Φώσκολου για την Ελλάδα και οι μεταφράσεις των έργων του στα ελληνικά.

Αν και έφυγε από την Ελλάδα σε νεαρή ηλικία, ο Φώσκολος δεν έπαψε να σκέφτεται τη γενέθλια χώρα του και να το δείχνει μέσα από τα έργα του. «Η όμορφη Ζακυνθούλα» περιγράφεται στον πρώτο ύμνο των «Χαριτών», όπου ο ποιητής μνημονεύει το νησί με νοσταλγία, εκφράζοντας την επιθυμία να το ξαναδεί ως το τέλος της ζωής του. Σχετικό είναι και το σονέτο «A Zakinthos» («Εις Ζάκυνθον») που γράφτηκε το 1803. Όπως έδειξε ο Ιταλός νεοελληνιστής F. M. Pontani βασισμένος στις επιστολές του ποιητή, η ελληνική συνείδηση του Φώσκολου τεκμηριώνεται, μεταξύ άλλων, από τη συνήθειά του να υπογράφει τα έργα του ως «Ugo Foscolo Zakinthio», καθώς επίσης και να σημειώνει τις ημερομηνίες, σύμφωνα με το ελληνικό ημερολόγιο. Είναι γνωστά τα συναισθήματα αλληλεγγύης προς την πρώτη πατρίδα του, και η έμπρακτη συμπαράστασή του στους υπόδουλους Έλληνες.

Στα ιστορικά γεγονότα της Πάργας είναι αφιερωμένο το «Narrazione delle fortune e della cession di Parga» («Διήγηση της τύχης και της παραχώρησης της Πάργας» (1820), ενώ είναι βέβαιο ότι σκεφτόταν να γράψει ένα βιβλίο για τους αγώνες των Σουλιωτών εναντίον του Αλή πασά, μετά από προτροπή του Καποδίστρια, με τον οποίο ο Φώσκολος είχε εξαιρετικές σχέσεις. Στη Φλωρεντία ο Φώσκολος γνώρισε τον Ανδρέα Κάλβο (1812) και τον κράτησε κοντά του σαν γραμματέα μέχρι το 1817. Εκτός από τον Κάλβο, ο Φώσκολος διατηρούσε φιλικές σχέσεις με πολλούς Επτανήσιους λόγιους. Η είδηση του θανάτου του προκάλεσε βαθύτατη θλίψη. Στη Ζάκυνθο, ο Διονύσιος Σολωμός εκφώνησε επιμνημόσυνο λόγο, στον οποίο καταδείκνυε τον θαυμασμό και τον σεβασμό του για τον Φώσκολο. Οι μεταφράσεις των έργων του στα ελληνικά είναι πάρα πολλές.

«Οι τελευταίες επιστολές του Τζιάκοπο Όρτις» επηρέασαν τον Π. Σούτσο, στον «Λέανδρο», ένα από τα πρώτα ρομαντικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν στη νεότερη Ελλάδα, ενώ οι κριτικοί έχουν επισημάνει επιδράσεις του σατιρικού «Ipercalisse» («Υπερκάλυψη») (1816) στη «Γυναίκα της Ζάκυνθος» του Σολωμού. Μπορεί στην Ελλάδα ο Φώσκολος να είναι μάλλον άγνωστος, αλλά στην Ιταλία θεωρείται ο κύριος εκπρόσωπος του κλασικισμού.

Λευκάδιος Χερν (Lafkadio Hearn,1850-1904)

Ένας ακόμα σημαντικός λογοτέχνης γεννημένος στην Ελλάδα, που έκανε όμως γνωστό στη Δύση τον πολιτισμό και τη λογοτεχνία της Ιαπωνίας, ήταν ο Λευκάδιος Χερν. Γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1850. Ήταν γιος του Ιρλανδού χειρουργού Ταγματάρχη Τσαρλς Μπους Χερν και της Ρόζας Αντωνίου Κασιμάτη, ευγενούς καταγωγής από τα Κύθηρα. Ο πατέρας του Λευκάδιου ήταν ο πιο υψηλόβαθμος χειρουργός στο Σύνταγμά του. Ο μικρός, βαφτίστηκε Πατρίκιος Λευκάδιος Χερν στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, αλλά φαίνεται ότι στα αγγλικά ονομαζόταν Patricio Lafcadio Tessima Carlos Hearn. Οι γονείς του παντρεύτηκαν με ελληνικό ορθόδοξο γάμο στις 25 Νοεμβρίου 1849, μερικούς μήνες αφού η μητέρα του Λευκάδιου γέννησε τον Τζορτζ Ρόμπερτ, στις 23 Ιουλίου 1849.

Ο Τζορτζ πέθανε δύο μήνες μετά τη γέννηση του Λευκάδιου στις 17 Αυγούστου 1850. Μετά από μια σειρά διενέξεων και γεγονότων, ο Λευκάδιος εγκαταστάθηκε στην Ιρλανδία σε ηλικία δύο ετών. Σε ηλικία 16 ετών είχε ένα σοβαρό ατύχημα που του στοίχισε την όραση από το αριστερό του μάτι. Σε ηλικία 19 ετών μετανάστευσε στις Η.Π.Α. Εγκαταστάθηκε στο Σινσινάτι του Οχάιο και εργάστηκε ως ρεπόρτερ στις εφημερίδες «The Cincinnati Enquirer» και «The Cincinnati Commercial». Το 1877 πήγε στη Νέα Ορλεάνη όπου έμεινε για δέκα χρόνια. Τότε δημοσίευσε και τα πρώτα δύο έργα του: «Stray Leaves from Strange Literature» («Σκόρπια Φύλλα από την Ξένη Λογοτεχνία») (1884) και «Some Chinese Ghosts» («Κάποια Φαντάσματα της Κίνας») (1887).

Ακολούθησε η «Chita» («Τσίτα») (1889), ένα περιπετειώδες μυθιστόρημα. Από το 1887 ως το 1889 ανέλαβε μια δημοσιογραφική αποστολή στις Δυτικές Ινδίες για το «Harper’s Magazine», οι εμπειρίες της οποίας καταγράφηκαν στο «Two Years in the French West Indies» («Δυο Χρόνια στις Γαλλικές Δυτικές Ινδίες») (1890) και στο μυθιστόρημά του «Youma» («Γιόουμα») (1890). Το 1890 ο Χερν ταξίδεψε στην Ιαπωνία για το «Harper’s Magazine». Σύντομα διέκοψε τη συνεργασία του με το περιοδικό και εργάστηκε σε ένα σχολείο του Τζούλιο στη βόρεια Ιαπωνία. Τα άρθρα του Χερν αυτή την περίοδο δημοσιεύθηκαν υπό τον τίτλο «Glimpses of Unfamiliar Japan. («Ματιές σε μια Άγνωστη Ιαπωνία») (1894). Το 1895 έλαβε την ιαπωνική υπηκοότητα, παίρνοντας το όνομα Γιακούμο – Κοϊζούμι. Κοϊζούμι ήταν το πατρικό όνομα της γυναίκας του, που είχε αριστοκρατική καταγωγή.

Από το 1896 ως το 1903 διετέλεσε καθηγητής Αγγλικής Λογοτεχνίας στο Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Τόκιο. Παράλληλα, απαρνήθηκε τον Χριστιανισμό και ασπάστηκε τον Βουδισμό. Στο διάστημα αυτό έγραψε τέσσερα βιβλία, τα οποία παρέχουν εξιδανικευμένες πληροφορίες για τα έθιμα, τη θρησκεία και τη λογοτεχνία της Ιαπωνίας. Το «Kwaidan» (1904) είναι μια συλλογή διηγημάτων του υπερφυσικού. Γνωστότερο έργο του είναι το «Japan, An Attempt at an Interpretation» («Ιαπωνία, Μία Απόπειρα Ερμηνείας») (1904) στο οποίο σημειώνεται μια στροφή από την προηγούμενη, εξιδανικευμένη άποψή του για την Ιαπωνία. Ο Λευκάδιος Χερν, το πατρικό σπίτι του οποίου στη Λευκάδα σώζεται ακόμα πέθανε στο Οκούμπο της Ιαπωνίας, το 1904. Αν και στην Ελλάδα είναι, μάλλον τελείως άγνωστος, ο Λευκάδιος Χερν έκανε γνωστό τον ιαπωνικό πολιτισμό στη Δύση…

Κάναμε ένα, σχετικά εκτενές αφιέρωμα, σε δύο γεννημένους στην Ελλάδα, από Ελληνίδες μητέρες λογοτέχνες. Θα πρέπει να νιώθουμε, έστω και λίγη, περηφάνια που ο κορυφαίος εκπρόσωπος του κλασικισμού στην Ιταλία και ο άνθρωπος που έκανε γνωστό τον πολιτισμό μιας μεγάλης ασιατικής χώρας, της Ιαπωνίας, στην Ευρώπη ήταν συμπατριώτες μας. Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν αρκετά ακόμα και θα μας απασχολήσουν σε μελλοντικά μας άρθρα.

Πηγές: ΛΕΞΙΚΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, 2007
Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ – ΛΑΡΟΥΣ – ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, τόμος 61.

Ειδήσεις σήμερα:

Παρί-Ντόρτμουντ το πρώτο ζευγάρι των ημιτελικών - Οι Παριζιάνοι 4-1 την Μπαρτσελόνα, οι Γερμανοί 4-2 την Ατλέτικο - Δείτε γκολ

Το δίλημμα του Τζέιμς μετά το ναυάγιο του πατέρα του και ο δεύτερος μονομάχος του Survivor - Δείτε βίντεο

Όταν βαφτίστηκα σχηματίσθηκε ένας Σταυρός από λάδι, είπε ο Κασσελάκης και αποκάλυψε τι... προφήτευσε γι' αυτόν ο Άγιος Τσαλίκης