Από τον Ταοϊσμό μέχρι τον ηδονισμό: 4 φιλόσοφοι παραδίδουν μαθήματα για μια ευτυχισμένη ζωή

Τι σημαίνει να είναι κανείς ευτυχισμένος; Κάθε μέρα σηκωνόμαστε πριν καν το φως του ήλιου ζεστάνει τα σπίτια και το δέρμα μας. Τρώμε πρωϊνό, πίνουμε μια κούπα καφέ, χυνόμαστε στους δρόμους σαν ποτάμι που σπάει το φράγμα του από την πολύ ορμή και παλεύουμε να τα βγάλουμε πέρα. Παλεύουμε στη σχολή, στη δουλειά, στις συντροφικές, ερωτικές, φιλικές σχέσεις μας. Και όλη αυτή η αέναη πάλη επαναλαμβάνεται μέρα με τη μέρα, με τον ίδιο ρυθμό, με τα ίδια τοπία να εναλλάσσονται γύρω μας. Γιατί; Γιατί ο στόχος είναι να ευτυχήσουμε. Παίρνουμε χάπια να γιατρεύσουμε την κατάθλιψή μας, ηρεμιστικά για να ηρεμήσουμε το νευρικό μας σύστημα, πίνουμε, καπνίζουμε για να ρυθμίσουμε την ανασφάλεια και τα τραύματά μας. Αγοράζουμε όμορφα ρούχα, φτιάχνουμε το πρόσωπό μας, ποστάρουμε περιεχόμενο στο διαδίκτυο κυνηγώντας την επιβεβαίωση της ευτυχίας μας, αλλά τελικά μένουμε το ίδιο μόνοι στο τέλος της ημέρας, με αυτό το συναίσθημα του κενού.

Και όμως αυτές οι αυθεντικές στιγμές ευτυχίας υπάρχουν εκεί έξω. Όπως όταν ακούμε τις ιστορίες που μας διηγείται μια γιαγιά στο χωριό και μας λέει ότι παρά την Κατοχή και τις κακουχίες, έζησε μια χαρούμενη και γεμάτη ζωή. Δεν ξέρω ακόμα πώς συμβαίνει αυτό. Αλλά αυτό που ξέρω είναι ότι στους μεγάλους ανθρώπους κρύβεται μια σοφία, που μάλλον έρχεται με το πέρασμα του χρόνου και που είμαι πολύ μικρή για να προβλέψω και να κατανοήσω. Σε αυτό το άρθρο λοιπόν θα παραθέσουμε αυτούς τους μεγάλους ανθρώπους, τους φιλοσόφους που ασχολήθηκαν με την έννοια της ευτυχίας και που μάλλον στην εποχή τους έμοιαζαν με αυτούς την γιαγιά και τον παππού του χωριού που γελάνε και απολαμβάνουν τη ζωή.

Όμως, το τι σημαίνει «να ζεις μια ευτυχισμένη ζωή», μπορεί τελικά να διαφέρει πολύ από φιλόσοφο σε φιλόσοφο, καθώς από τον Ταοϊσμό μέχρι τον ηδονισμό, οι φιλόσοφοι έχουν επινοήσει κάθε είδους τρόπους για να ζήσουμε την καλύτερη δυνατή ζωή μας.

Zhuangzi: Αγκαλιάζοντας τον αυθορμητισμό και την αρμονία
Ο Zhuangzi, μια εξέχουσα μορφή της κινεζικής φιλοσοφίας και βασικός εκπρόσωπος του Ταοϊσμού, μας καλεί να αναλογιστούμε τη φύση της πραγματικότητας και τη θέση μας μέσα σε αυτήν. Κεντρική θέση στη διδασκαλία του κατέχει η έννοια του wu wei, ή αλλιώς της "μη δράσης", η οποία τονίζει τη σημασία της ευθυγράμμισης με τη φυσική ροή της ύπαρξης. Σύμφωνα με τον Ζουάνγκζι, η αληθινή ελευθερία και η ικανοποίηση προκύπτουν από την απελευθέρωση των προσκολλήσεων, την υιοθέτηση του αυθορμητισμού και τη ζωή σε αρμονία με τους ρυθμούς της φύσης. Με την παραίτηση από την ψευδαίσθηση του ελέγχου και την αποδοχή της διαρκώς μεταβαλλόμενης φύσης της ζωής, τα άτομα μπορούν να βιώσουν μια βαθιά αίσθηση ειρήνης και πληρότητας.

Αντισθένης: Καλλιέργεια της αρετής και της αυτοκυριαρχίας
Ο Αντισθένης, μαθητής του Σωκράτη και ιδρυτική μορφή της κυνικής φιλοσοφικής σχολής, προσφέρει μια φιλοσοφία επικεντρωμένη στην αρετή και την αυτοκυριαρχία. Για τον Αντισθένη, το να ζει κανείς μια καλή ζωή συνεπάγεται να ζει σύμφωνα με τη λογική και την αρετή, αντί να υποκύπτει στις κοσμικές επιθυμίες και απολαύσεις. Υποστηρίζει έναν απλό και ασκητικό τρόπο ζωής, απαλλαγμένο από τους περισπασμούς του υλικού πλούτου και της κοινωνικής θέσης. Καλλιεργώντας λοιπόν αρετές όπως η αυτοπειθαρχία, το θάρρος και η σοφία, τα άτομα μπορούν να αποκτήσουν πραγματική ελευθερία και εσωτερική γαλήνη, υπερβαίνοντας τις πρόσκαιρες απολαύσεις του εξωτερικού κόσμου.

Επίκουρος: Επιδίωξη της ευχαρίστησης με μέτρο
Ο Επίκουρος, ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και ιδρυτής του Επικούρειου, παρουσιάζει μια φιλοσοφία που προσπαθεί να συμβιβάσει τον ηδονισμό με το μέτρο και την ηρεμία. Σε αντίθεση με τις δημοφιλείς παρανοήσεις, ο Επίκουρος πίστευε ότι η αληθινή ευτυχία δεν προκύπτει από την επιδίωξη της υπερβολικής απόλαυσης αλλά από την καλλιέργεια της αταραξίας ή της εσωτερικής ηρεμίας. Σύμφωνα με τον Επίκουρο, η καλή ζωή περιλαμβάνει την αναζήτηση της ηδονής με μέτρο, την καλλιέργεια ουσιαστικών φιλικών σχέσεων και την ελαχιστοποίηση των περιττών επιθυμιών και φόβων. Με την εξάσκηση της σύνεσης και του αυτοελέγχου, τα άτομα μπορούν να βιώσουν μια ζωή γεμάτη ικανοποίηση και γαλήνη.

John Stuart Mill: Μεγιστοποίηση της ευτυχίας και της ατομικής ελευθερίας

Ο Τζον Στιούαρτ Μιλ, βρετανός φιλόσοφος του 19ου αιώνα και υποστηρικτής του ωφελιμισμού, προσφέρει μια φιλοσοφία που δίνει προτεραιότητα στη μεγιστοποίηση της ευτυχίας και της ατομικής ελευθερίας. Σύμφωνα με τον Μιλλ, η ηθική αρχή της χρησιμότητας υπαγορεύει ότι οι πράξεις είναι ηθικά σωστές στο βαθμό που προάγουν τη μεγαλύτερη ευτυχία για το μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Ωστόσο, ο Μιλλ τονίζει επίσης τη σημασία της ατομικής αυτονομίας και της ελευθερίας επιλογής στην επιδίωξη της ευτυχίας. Η καλύτερη δυνατή ζωή, σύμφωνα με τον Μιλλ, περιλαμβάνει την προσπάθεια για τη δημιουργία μιας κοινωνίας που μεγιστοποιεί την ευτυχία και την ευημερία για όλους, ενώ παράλληλα σέβεται τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του κάθε ατόμου.

Ένας φιλόσοφος μέσα μας
Κάθε ένα από τα παραπάνω δεν πρέπει σίγουρα να ακολουθείται με διδακτισμό. Γιατί; Γιατί από τον εναγκαλισμό του αυθορμητισμού από τον Ζουάνγκζι μέχρι την καλλιέργεια της αρετής από τον Αντισθένη, από τη μετριοπάθεια της απόλαυσης από τον Επίκουρο μέχρι τη μεγιστοποίηση της ευτυχίας από τον Μιλ, οι φιλόσοφοι αυτοί μας έδειξαν απλά το μονοπάτι προς μια πιο όμορφη ζωή. Στην πραγματικότητα, ο δρόμος μας ανήκει, αρκεί να σηκωθούμε, να βάλουμε τα παπούτσια μας και να τον περπατήσουμε. Αρκεί να βρούμε τον φιλόσοφο μέσα μας.