Βιώσιμη αρχιτεκτονική: Τα κτίρια που θα σώσουν τον πλανήτη

Το μεγάλο στοίχημα της Αθήνας είναι η μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 56,4% έως το 2030 και ο μηδενισμός τους έως το 2050. Αν λάβουμε υπόψη ότι το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των εκπομπών γίνονται από τα υφιστάμενα κτίρια, τότε καταλαβαίνουμε ότι η ενεργειακή αναβάθμιση και η πιστοποίησή τους ως παθητικά αποτελεί μονόδρομο. «Για μένα η βιοκλιματική αρχιτεκτονική είναι το εργαλείο των αρχιτεκτόνων για να σχεδιάζουν βιώσιμα κτίρια, τα οποία δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον με υπερβολική κατανάλωση ενέργειας και κάνουν ευτυχισμένους τους χρήστες τους επειδή δεν κρυώνουν τον χειμώνα και δεν ζεσταίνονται το καλοκαίρι.

Το παθητικό κτίριο είναι η μεθοδολογία -στηριγμένη 100% στην επιστήμη της Φυσικής- που εξασφαλίζει στον αρχιτέκτονα ότι το βιοκλιματικό μοντέλο που σχεδίασε λειτουργεί σωστά και μπορεί να υλοποιηθεί, γνωρίζοντας εκ των προτέρων με ασφάλεια ότι το κτίριο θα λειτουργεί ακριβώς όπως σχεδιάστηκε», εξηγεί ο Στέφανος Παλλαντζάς, πολιτικός μηχανικός του ΕΜΠ και πιστοποιητής παθητικών κτιρίων.

«Κανονικά θα έπρεπε όλοι μας να ζούμε σε παθητικά κτίρια, ίσως και να ζούσαμε πριν από αιώνες. Τα φθηνά ορυκτά καύσιμα και η υπερκατανάλωση μας οδήγησαν τις προηγούμενες δεκαετίες στην κατασκευή “κακών” κτιρίων τα οποία εξελίχθηκαν σε "άρρωστα". Σήμερα στην Ελλάδα τα μισά και πλέον από τα παλιά κτίρια είναι αμόνωτα και πολλά από αυτά μουχλιασμένα, με μεγάλη κατανάλωση ενέργειας. Τα κτίρια παράγουν πάνω από τo 40% των παγκόσμιων ρύπων στις πόλεις και αυτό πρέπει να μηδενιστεί τα επόμενα 20 χρόνια», υπογραμμίζει ο ίδιος.

Η πρώτη πράσινη πολυκατοικία στο κέντρο της Αθήνας σχεδιάστηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Aristides Dallas Architects. «Θέλαμε να συνδυάσουμε το υψηλής αισθητικής αρχιτεκτονικό design με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Ετσι, αποφασίσαμε να φτιάξουμε έναν κατακόρυφο κήπο. Σαν δέντρο από το οποίο ξεφυτρώνουν τα διαμερίσματα σαν δεντρόσπιτα», εξηγεί ο Αριστείδης Ντάλλας, ιδρυτής του γραφείου. «Αυξάνοντας το πράσινο καθ' ύψος είναι σαν να φτιάχνουμε ένα κατακόρυφο πάρκο. Με αυτό τον τρόπο το κτίριο συμβάλλει στην αντιμετώπιση της αστικής θερμικής νησίδας και βοηθά στη βελτίωση της ατμόσφαιρας σε όλη τη γειτονιά. Επιπλέον, έχουμε να αντιμετωπίσουμε και το φαινόμενο των πολυκατοικιών που βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους περιορίζοντας την ιδιωτικότητα των κατοίκων τους.

Με το πράσινο καταφέραμε να προστατεύσουμε και την ιδιωτικότητα», καταλήγει. «Οταν ολοκληρώσαμε τη μελέτη και έχοντας ήδη φροντίσει να εφαρμοστούν οι βασικές αρχές του βιώσιμου σχεδιασμού στον πυρήνα της αρχιτεκτονικής σύνθεσης, χρειάστηκε να στραφούμε στην ενεργειακή απόδοσή του και να επιλέξουμε την κατάλληλη πιστοποίηση. Καταλήξαμε στο παθητικό κτίριο ως πιο ουσιώδες. Ηταν μια πρώτη ευκαιρία να συνεργαστούμε με άλλες ειδικότητες και να λειτουργήσουμε ως μια ομάδα που στοχεύει στον βιώσιμο σχεδιασμό δημιουργώντας ένα παθητικό κτίριο, σε μια εποχή όπου η πράσινη αρχιτεκτονική σταδιακά γίνεται απαίτηση», συμπληρώνει η Μαργαρίτα Κυανίδου, Design Director του Aristides Dallas Architects, η οποία έχει σπουδάσει στο TUDelft στην Ολλανδία και έχει μεταπτυχιακό πάνω στην επιστήμη των υλικών και τη βιωσιμότητα.

«Δεν νοείται σήμερα κτίριο μεγάλης κλίμακας που να μην έχει πιστοποίηση LEED από την Αμερική ή BREEAM από τη Μεγάλη Βρετανία. Αρα είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχουμε πρόβλεψη για όλα αυτά τα βιοκλιματικά συστήματα. Αλλωστε πλέον και ο κανονισμός μας ζητάει ενεργειακές πιστοποιήσεις και κτίρια αναβαθμισμένα ενεργειακά. Αυτό προσφέρει μερικές πολύ ενδιαφέρουσες προκλήσεις για τον αρχιτέκτονα», αναφέρει η Ρένα Σακελλαρίδου, διακεκριμένη αρχιτέκτονας και ιδρύτρια του γραφείου RS Sparch Architects. «Στα κτίρια που σχεδιάζεις εξαρχής πρέπει να σκεφτείς θέματα όπως η ηλιοπροστασία, τα φυτεμένα δώματα και ο αερισμός. Ο φωτισμός και οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις έχουν ειδικές προδιαγραφές, όπως και τα πάρκινγκ. Με λίγα λόγια, όλα θα πρέπει να συντείνουν στο να είναι το κτίριο καλό ενεργειακά - και για να το πω πιο απλά, να χρησιμοποιεί τη λιγότερη ενέργεια», συμπληρώνει.

Το RS Sparch Architects έχει υλοποιήσει, μεταξύ άλλων, δύο έργα που έχουν πάρει τη LEED Platinum, την ανώτατη πιστοποίηση βιώσιμου κτιρίου. «Το πρώτο έργο μας που πήρε αυτή την πιστοποίηση είναι το κτίριο Agemar στην Καλλιθέα που στεγάζει σήμερα τα κεντρικά γραφεία του ναυτιλιακού ομίλου Αγγελικούση. Ενα κτίριο τόσο σύνθετο και τόσο ιδιαίτερο. Το δεύτερο είναι το κτίριο γραφείων Εlement, ιδιοκτησία της Prodea, στη Φραγκοκλησιάς. Είναι πιο λιτό και πιο απλό από το Agemar, αλλά έχει όλες τις προδιαγραφές που το κάνουν ένα έξυπνο κτίριο και όσο πιο αποδοτικό ενεργειακά γίνεται με φωτοβολταϊκά, δεξαμενές συλλογής βρόχινου νερού κ.λπ.».

Εκτός των άλλων, ένα κτίριο βιοκλιματικού σχεδιασμού είναι και χώρος ευεξίας για τους χρήστες του. «Οι φυτεμένοι χώροι (δώματα) προσφέρονται για το διάλειμμα των εργαζομένων. Επίσης οι περσίδες αποκλείουν τη θάμβωση, ενώ σου δίνουν τη δυνατότητα να βλέπεις πάντα έξω. Και στα δύο κτίρια υπάρχουν κήποι και συμπληρωματικοί χώροι, που πέρα από την πιστοποίηση προσφέρουν και μεγαλύτερη ικανοποίηση στον χρήστη. Αρα, με τη συζήτηση για τα βιοκλιματικά κτίρια διευρύνθηκε η ευαισθητοποίηση των αρχιτεκτόνων για το τι προσφέρουν στον τελικό χρήστη του κτιρίου. Και έτσι ο σχεδιασμός μας έγινε πιο σύνθετος και πιο πλούσιος. Αυτό είναι θετικό για τον αρχιτέκτονα, για τον χρήστη και για την πόλη».