Βαρβάκειο Λύκειο - 200 χρόνια ιστορίας: Το πρότυπο σχολείο της αριστείας και οι διαχρονικοί πολέμιοί της
23.05.2024
07:34
Η ιστορία του, από την έναρξη λειτουργίας του, η καταστροφική φωτιά στα Δεκεμβριανά το '44, οι κορυφαίοι απόφοιτοι, η «συνταγή» της επιτυχίας που πολεμήθηκε συστηματικά ακόμη κι από το ίδιο το κράτος και ο ύμνος που έγραψε ο Α. Σαμαράκης
Χθες πραγματοποιήθηκαν οι εισαγωγικές εξετάσεις στα Πρότυπα Σχολεία της χώρας, με 9.500 περίπου μαθητές να διεκδικούν κάτι λιγότερο από 1.800 θέσεις. Το «διαβατήριο» για τα σχολεία της «αριστείας». Μιας έννοιας που πολεμήθηκε και κατασυκοφαντήθηκε όσο λίγες τις τελευταίες δεκαετίες και μέχρι και σήμερα, εξαιτίας ιδεοληπτικών εμμονών, άγνοιας, ακόμα και μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων.
Από τα 6 ιστορικά Πρότυπα Σχολεία που λειτουργούν εδώ και πολλές δεκαετίες, και χωρίς να υποτιμάται κανενός η σημαντική προσφορά στο μορφωτικό - εκπαιδευτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι αυτής της χώρας, το Βαρβάκειο αποτελεί την πλέον εμβληματική περίπτωση.
Το κατεξοχήν σχολείο της αριστείας. Το σχολείο των αρίστων του πνεύματος, της επιστήμης, της τέχνης, της πολιτικής, της κοινωνίας, της χώρας. Με ανεξάντλητη, διαχρονική παραγωγή προσωπικοτήτων-κολοσσών σε κάθε τομέα, που σφράγισαν ολόκληρες ιστορικές εποχές της πατρίδας μας. Ενα σχολείο που δεν θα υπήρχε αν, τέτοιες πάλι ημέρες πριν από ακριβώς 200 χρόνια, ένας σπουδαίος Ελληνας δεν κατέθετε στη διαθήκη του υπέρ της χώρας του μια τεράστια περιουσία για την αξιοποίησή της.
«Χωρίς παιδεία, πατρίδα δεν θα υπάρξει», έλεγε ο Ιωάννης Βαρβάκης, ένας άνθρωπος με καταγωγή από τα Ψαρά, λιτής μόρφωσης, αλλά τιτάνιας θέλησης, σπουδαίος πατριώτης, που έχτισε στην εποχή του μια αυτοκρατορία με ορμητήριο τη Ρωσία, χάρη στο εμπόριο. Και που πίστευε ακράδαντα ότι παιδεία και ελευθερία είναι έννοιες αλληλένδετες, γι’ αυτό έκανε τα πάντα και για τις δύο, στα χρόνια της προετοιμασίας της Επανάστασης του ΄21, άοκνος αρωγός της με όποιο μέσο διέθετε, και κατόπιν στα πρώτα, βρεφικά βήματα του ελληνικού κράτους. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζει το Βαρβάκειο.
Η διαθήκη
Ηταν το πολύ μακρινό 1824, όταν ο «πρόθυμος πατριώτης» Ιωάννης Βαρβάκης με τη διαθήκη του άνοιγε την αυλαία της ένδοξης ιστορίας του Βαρβακείου. Ενός σχολείου που οραματίστηκε και έδωσε γι’ αυτό ένα τρομακτικό ποσό για την εποχή, από την περιουσία του, χωρίς να προλάβει να δει ούτε τον θεμέλιο λίθο του να μπαίνει, καθώς έφυγε από τη ζωή στις 10 Ιανουαρίου του 1825, στη Ζάκυνθο. Και θα αργούσε ούτως ή άλλως, καθώς το ελληνικό κράτος, αν και υπήρχε η δικαιολογία του νεοσύστατου, είχε ήδη αρχίσει να «γράφει» τις πρώτες σελίδες των διαχρονικών παθογενειών του. Επρεπε να φτάσει το 1860 ώστε το όραμα του Βαρβάκη να αποκτήσει σάρκα και οστά.
Είχε οραματιστεί ένα σχολείο-πρότυπο, που θα ξεπερνούσε τις κοινωνικές διακρίσεις και τις οικονομικές ανισότητες, με μοναδικό σκοπό την άρτια μόρφωση των νέων ανθρώπων, με την παροχή ποιοτικής παιδείας, αλλά και την καλλιέργεια υψηλών αρχών και αξιών με κρίσιμες συνιστώσες το ήθος, την ευγενή άμιλλα, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη.
Ζωντανή ιστορία
Επί ενάμιση αιώνα και πλέον και μέχρι σήμερα, το σχολείο αυτό έζησε, αλλά και σμίλεψε σχεδόν ολόκληρη την νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Το ίδιο ως έννοια, αλλά και ως λειτουργικός εκπαιδευτικός οργανισμός έγινε θρύλος στη συνείδηση των νέων και όχι μόνο Ελλήνων.
Προκάλεσε τον θαυμασμό για την επιστημονική συγκρότηση και την ποιοτική στάθμη των εκπαιδευτικών που δίδαξαν σε αυτό, όπως αντίστοιχα και για το επίπεδο των αποφοίτων του. Από την ίδρυσή του κιόλας, συστηματικά επένδυσε στην επιδίωξη της αριστείας. Στην κινητήρια ισχύ της εκπαιδευτικής ώσμωσης μεταξύ των καθηγητών και των μαθητών του, την οποία και μετέτρεψε σε γενεσιουργό δύναμη επιτυχιών και νέων κατακτήσεων.
Πήρε και διάπλασε χιλιάδες νέους στην πιο ευαίσθητη περίοδο της ζωής τους, τους παρείχε τις γνώσεις της μέσης εκπαίδευσης, αλλά και πολλά παραπάνω.
Κι όμως, το σχολείο αυτό, που ανέδειξε κάποια από τα πιο πρωτοπόρα μυαλά της πατρίδας μας, το οργανωμένο κράτος το αντιμετώπιζε συχνά με αδιαφορία και απάθεια, αν όχι με εχθρότητα. Ενα σχολείο, που οι τοίχοι του έχουν ζήσει και αποτελούν μέρος της σύγχρονης ζωντανής ιστορίας της Αθήνας, της χώρας ολόκληρης.
Από τα 6 ιστορικά Πρότυπα Σχολεία που λειτουργούν εδώ και πολλές δεκαετίες, και χωρίς να υποτιμάται κανενός η σημαντική προσφορά στο μορφωτικό - εκπαιδευτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι αυτής της χώρας, το Βαρβάκειο αποτελεί την πλέον εμβληματική περίπτωση.
Το κατεξοχήν σχολείο της αριστείας. Το σχολείο των αρίστων του πνεύματος, της επιστήμης, της τέχνης, της πολιτικής, της κοινωνίας, της χώρας. Με ανεξάντλητη, διαχρονική παραγωγή προσωπικοτήτων-κολοσσών σε κάθε τομέα, που σφράγισαν ολόκληρες ιστορικές εποχές της πατρίδας μας. Ενα σχολείο που δεν θα υπήρχε αν, τέτοιες πάλι ημέρες πριν από ακριβώς 200 χρόνια, ένας σπουδαίος Ελληνας δεν κατέθετε στη διαθήκη του υπέρ της χώρας του μια τεράστια περιουσία για την αξιοποίησή της.
«Χωρίς παιδεία, πατρίδα δεν θα υπάρξει», έλεγε ο Ιωάννης Βαρβάκης, ένας άνθρωπος με καταγωγή από τα Ψαρά, λιτής μόρφωσης, αλλά τιτάνιας θέλησης, σπουδαίος πατριώτης, που έχτισε στην εποχή του μια αυτοκρατορία με ορμητήριο τη Ρωσία, χάρη στο εμπόριο. Και που πίστευε ακράδαντα ότι παιδεία και ελευθερία είναι έννοιες αλληλένδετες, γι’ αυτό έκανε τα πάντα και για τις δύο, στα χρόνια της προετοιμασίας της Επανάστασης του ΄21, άοκνος αρωγός της με όποιο μέσο διέθετε, και κατόπιν στα πρώτα, βρεφικά βήματα του ελληνικού κράτους. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζει το Βαρβάκειο.
Η διαθήκη
Ηταν το πολύ μακρινό 1824, όταν ο «πρόθυμος πατριώτης» Ιωάννης Βαρβάκης με τη διαθήκη του άνοιγε την αυλαία της ένδοξης ιστορίας του Βαρβακείου. Ενός σχολείου που οραματίστηκε και έδωσε γι’ αυτό ένα τρομακτικό ποσό για την εποχή, από την περιουσία του, χωρίς να προλάβει να δει ούτε τον θεμέλιο λίθο του να μπαίνει, καθώς έφυγε από τη ζωή στις 10 Ιανουαρίου του 1825, στη Ζάκυνθο. Και θα αργούσε ούτως ή άλλως, καθώς το ελληνικό κράτος, αν και υπήρχε η δικαιολογία του νεοσύστατου, είχε ήδη αρχίσει να «γράφει» τις πρώτες σελίδες των διαχρονικών παθογενειών του. Επρεπε να φτάσει το 1860 ώστε το όραμα του Βαρβάκη να αποκτήσει σάρκα και οστά.
Είχε οραματιστεί ένα σχολείο-πρότυπο, που θα ξεπερνούσε τις κοινωνικές διακρίσεις και τις οικονομικές ανισότητες, με μοναδικό σκοπό την άρτια μόρφωση των νέων ανθρώπων, με την παροχή ποιοτικής παιδείας, αλλά και την καλλιέργεια υψηλών αρχών και αξιών με κρίσιμες συνιστώσες το ήθος, την ευγενή άμιλλα, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη.
Ζωντανή ιστορία
Επί ενάμιση αιώνα και πλέον και μέχρι σήμερα, το σχολείο αυτό έζησε, αλλά και σμίλεψε σχεδόν ολόκληρη την νεότερη ιστορία της Ελλάδας. Το ίδιο ως έννοια, αλλά και ως λειτουργικός εκπαιδευτικός οργανισμός έγινε θρύλος στη συνείδηση των νέων και όχι μόνο Ελλήνων.
Προκάλεσε τον θαυμασμό για την επιστημονική συγκρότηση και την ποιοτική στάθμη των εκπαιδευτικών που δίδαξαν σε αυτό, όπως αντίστοιχα και για το επίπεδο των αποφοίτων του. Από την ίδρυσή του κιόλας, συστηματικά επένδυσε στην επιδίωξη της αριστείας. Στην κινητήρια ισχύ της εκπαιδευτικής ώσμωσης μεταξύ των καθηγητών και των μαθητών του, την οποία και μετέτρεψε σε γενεσιουργό δύναμη επιτυχιών και νέων κατακτήσεων.
Πήρε και διάπλασε χιλιάδες νέους στην πιο ευαίσθητη περίοδο της ζωής τους, τους παρείχε τις γνώσεις της μέσης εκπαίδευσης, αλλά και πολλά παραπάνω.
Κι όμως, το σχολείο αυτό, που ανέδειξε κάποια από τα πιο πρωτοπόρα μυαλά της πατρίδας μας, το οργανωμένο κράτος το αντιμετώπιζε συχνά με αδιαφορία και απάθεια, αν όχι με εχθρότητα. Ενα σχολείο, που οι τοίχοι του έχουν ζήσει και αποτελούν μέρος της σύγχρονης ζωντανής ιστορίας της Αθήνας, της χώρας ολόκληρης.
Που μεγαλουργούσε στο υπέροχο κτίριο της οδού Αθηνάς, με τους μαθητές να αγωνίζονται να ακούσουν τους καθηγητές τους και αντίστροφα, καθώς οι φωνές τους σκεπάζονταν από τους δεκάδες επαγγελματίες πωλητές και τους χιλιάδες επισκέπτες που κατέκλυζαν καθημερινά την κεντρική αγορά. Που περπατούσαν για να πάνε στο σχολείο τους στα χρόνια της Κατοχής, μέσα από πτώματα ανθρώπων, ανάμεσά τους και παιδιά, θύματα του λιμού που επέβαλαν οι ναζί κατακτητές. Που είδαν το κτίριο του σχολείου τους να παραδίδεται στις φλόγες, θύμα και αυτό της ανελέητης εμφύλιας σύγκρουσης, στις 28 Δεκεμβρίου του 1944.
«Οπου γη και πατρίς»
Ενα σημείο καμπής, καθώς από τότε το ελληνικό κράτος επιφύλαξε για το Βαρβάκειο τον ρόλο του νομάδα. Το μισοκατεστραμμένο κτίριο γκρεμίστηκε το 1950 και το μόνο που υπενθυμίζει την ύπαρξή του εκεί είναι μια μαρμάρινη πλάκα που τοποθετήθηκε επί δημαρχίας Καμίνη. Το δε σχολείο αναζητούσε στέγη από δω κι από κει, «όπου γη και πατρίς».
Σχολείο-μετανάστης στην ίδια του την πόλη. Πού να τα φανταζόταν αυτά ο Βαρβάκης; Του επέβαλαν να στεγαστεί σε ένα κτίριο της οδού Κωλέττη, δίπλα στην πλατεία Κάνιγγος, με τα μαθήματα, όμως, να γίνονται μετά το μεσημέρι, καθώς το πρωί φιλοξενούσε δύο Δημοτικά, το 35ο και το 37ο. Και μετά μεταφέρθηκε στο πρώην κτίριο της Γερμανικής Σχολής, στην Αραχώβης, απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που αρχικά φιλοξενούσε το 5ο Γυμνάσιο Αρρένων.
Για να μετακομίσει σχεδόν 40 χρόνια μετά, το 1983, στο Ψυχικό, όπου και σήμερα είναι η έδρα του. Και αντί τα δύο αυτά κτίρια του κέντρου να γίνουν εκπαιδευτικά μουσεία, η Πολιτεία τα εγκατέλειψε. Το δε κτίριο της Αραχώβης, για χρόνια αποτέλεσε χώρο φιλοξενίας μεταναστών.
Κι όμως, το Βαρβάκειο παρέμεινε όρθιο. Παρά τη μεροληπτική, προκλητικά ενίοτε αδιάφορη αντιμετώπιση της στεγαστικής του υπόστασης. Κι ας είχε αναδείξει ολόκληρους πρωθυπουργούς στα δύσκολα χρόνια, της εμβέλειας ενός Νικολάου Πλαστήρα και ενός Αλέξανδρου Παπάγου, ουδέποτε γνώρισε ευνοϊκή μεταχείριση. Με τον δεύτερο πάντως, να ανοίγει τον δρόμο για την ίδρυση του Βαρβακείου Ιδρύματος το 1953.
Το Βαρβάκειο είχε αυτό το κάτι, το μικρόβιο της αριστείας που μεταδόθηκε από γενιά σε γενιά, πυρπολώντας τις ψυχές και τα «θέλω» των χιλιάδων τυχερών μαθητών του, και πολλών ακόμα που ήθελαν να φοιτήσουν σε αυτό, αλλά δεν τα κατάφεραν στις εξετάσεις. Εκατοντάδες υποψήφιοι για 120-160 θέσεις στις εισαγωγικές εξετάσεις. Ηθελαν να γίνουν οι ίδιοι άριστοι, να προσφέρουν στον εαυτό τους και τη χώρα τους, αλλά και να αποτελέσουν πρότυπα για τους άλλους, ώστε οι άριστοι να πολλαπλασιαστούν.
Οσο κι αν στις μέρες μας κάποιοι επιχείρησαν να ενοχοποιήσουν την έννοια και τις στοχεύσεις της αριστείας, δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι τα ελάχιστα Πρότυπα Σχολεία, στην ιστορική διαδρομή τους κατάφεραν να διαπλάσουν και να παραδώσουν στην υπηρεσία της Ελλάδας τους περισσότερους αρίστους, σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Με τη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή να μεγαλουργεί επί έναν και πλέον αιώνα και ιδιαίτερα στην εποχή που τα ιδιωτικά σχολεία δεν είχαν την αίγλη που έχουν σήμερα. Και δεν την είχαν, καθώς ήταν κοινή πεποίθηση ότι μόνο στο δημόσιο σχολείο μπορούσαν να μορφωθούν πράγματι οι νέοι, με τα Πρότυπα στην εμπροσθοφυλακή. Και τις συνθήκες να αλλάζουν άρδην στη συνέχεια, καθώς το κράτος αντί να επενδύσει στην άνοδο του επιπέδου των δημόσιων σχολείων και με βάση το επίπεδο των Προτύπων να συγκλίνουν, επέλεξε να καταργήσει τα τελευταία. Τη σύγκλιση δηλαδή, αλλά προς τα κάτω.
«Μαχαιριά»
Η κατάργηση των Προτύπων Σχολείων στα μέσα της δεκαετίας του ΄80 ήταν μια μαχαιριά όχι μόνο στα ίδια, αλλά συνολικά στη δημόσια εκπαίδευση. Με το πρόσχημα ότι τα Πρότυπα εκπροσωπούν ελιτίστικες λογικές, συντέλεσε στην ισοπέδωση. Το Βαρβάκειο πράγματι συγκέντρωνε μια ελίτ, όχι όμως την οικονομική ή κοινωνική της Αθήνας, αλλά της μόρφωσης.
Της εκπαίδευσης και από τις δύο της όψεις, των καθηγητών και των μαθητών. Και μέσα σε αντίξοες συνθήκες. Σε εγκαταστάσεις άθλιες και με υλικοτεχνική υποδομή πενιχρή. Με μικρό προαύλιο, ούτε λόγος για αθλητικά γήπεδα ή αίθουσες γυμναστικής. Κι όμως, οι νεαροί Βαρβακειόπαιδες μάθαιναν μπάσκετ και βόλεϊ στην παιδική χαρά του Αγίου Νικολάου Πευκακίων στη Νεάπολη, ενώ ανέβαιναν αγόγγυστα, με τα πόδια, μεσημεριάτικα τον περιφερειακό του Λυκαβηττού μέχρι το ανοιχτό Θέατρο, για να παίξουν ποδόσφαιρο.
Κι όμως, από όλες τις γειτονιές της Αθήνας, από τα σπίτια τους, ξεκινούσαν χαράματα με τα λεωφορεία της γραμμής για το σχολείο τους στο κέντρο και επέστρεφαν νύχτα. Κάθε μέρα, έξι μέρες την εβδομάδα, 1.000 περίπου παιδιά ακολουθούσαν αυτούς τους ρυθμούς με μόνο κίνητρο τη δίψα για τη γνώση και τη μόρφωση που τους παρείχε το Βαρβάκειο.
Ολων των μαθητών η σύνδεση με το σχολείο τους έχει συνήθως ανεξίτηλα χαρακτηριστικά. Είναι ο κανόνας. Για τους Βαρβακειόπαιδες η σχέση αυτή είχε συνήθως εκκωφαντικές διαστάσεις. Μέχρι και ύμνο του Βαρβακείου υπέγραψε με την πένα του ο Αντώνης Σαμαράκης ως μαθητής (!) του σχολείου και μελοποίησε ο καθηγητής του της Μουσικής, Ιωάννης Μαργαζιώτης.
Οι πρωτιές
Και με το success story δεκαετιών να επιβεβαιώνεται με θηριώδη ποσοστά επιτυχιών στις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια, της τάξης του 96% και 97%, της απόλυτης επιβράβευσης. Με συνεχόμενες πρωτιές και συχνά περιστατικά όπου η μια γενιά αποφοίτων του Βαρβακείου υποδεχόταν ως καθηγητική ηγεσία την επόμενη στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα ως φοιτητές. Και την ίδια ιστορία να συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Οπου τουλάχιστον υπήρξε η επαναφορά των Προτύπων μετά το 2011, αρχικά των 6 ιστορικών, ενώ μετά ο θεσμός διευρύνθηκε. Δεν είναι τυχαίο ότι 9.454 παιδιά διεκδίκησαν χθες τις 1.794 θέσεις στα Πρότυπα Σχολεία της χώρας. Με μερικές δεκάδες εξ αυτών να αφορούν το Βαρβάκειο.
Η πολιτικοποίηση των δεκαετιών του ΄70 και του ΄80 εκφράστηκε έντονα μέσα από μαθητές του Βαρβάκειου. Προς τιμήν του ο Γεώργιος Ράλλης ως υπουργός Παιδείας εμπιστεύθηκε ως διευθύντρια στα δύσκολα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης την Πανώρια Ρέλια, την πρώτη γυναίκα σε αυτό το πόστο, παρά τις αντιδράσεις του συντηρητικού κατεστημένου για το δημοκρατικό παρελθόν της.
Οι μαθητές παροτρύνονταν εκείνα τα χρόνια από τους καθηγητές τους να εξερευνήσουν ό,τι είχε να προσφέρει το κέντρο της Αθήνας, από θέατρα μέχρι βιβλιοπωλεία και καφέ. Το Βαρβάκειο δεν εστίαζε μόνο στην επιστημονική γνώση, αλλά και στις τέχνες. Καθηγητές όπως ο Βασίλης Ασημομήτης ανέβασαν θεατρικές παραστάσεις την εποχή που η θεατρική παιδεία στα σχολεία ήταν ανύπαρκτη.
Οι κόντρες
Ο ιστορικός -καλώς εννοούμενος- ανταγωνισμός ανάμεσα στα ελάχιστα Πρότυπα Σχολεία του περασμένου αιώνα, σε ό,τι αφορά το Βαρβάκειο εστιαζόταν μόνο στον… κακό εαυτό του. Γιατί αν το Πειραματικό εθεωρείτο το σχολείο των μελλοντικών πρωθυπουργών, με τους Ανδρέα Παπανδρέου, Κώστα Σημίτη και Κώστα Καραμανλή τον νεότερο, σε πρώτο πλάνο, και η Σχολή Αναβρύτων είχε στις τάξεις της κάποια στιγμή τον τότε διάδοχο Κωνσταντίνο, το Βαρβάκειο είχε να αντιπαρατάξει τον Νικόλαο Πλαστήρα, τον Αλέξανδρο Παπάγο, καθώς και έναν Πρόεδρο Δημοκρατίας, τον Κωνσταντίνο Τσάτσο.
Και μια πλειάδα πολιτικών πρώτης γραμμής που σημάδεψαν τη νεότερη πολιτική ιστορία του τόπου, όπως τους Ευάγγελο Αβέρωφ - Τοσίτσα, Γεράσιμο Αρσένη, Θεόδωρο Πάγκαλο, Ιωάννη Παλαιοκρασσά, Μιχάλη Παπαγιαννάκη, Γιάγκο Πεσμαζόγλου. Ή και νεότερους, όπως τους Νίκο Κωνσταντόπουλο, Αλέκο Αλαβάνο, Βασίλη Κοντογιαννόπουλο, Πάνο Παναγιωτόπουλο, Οθωνα Ηλιόπουλο.
Κυρίως όμως, ανθρώπους της επιστήμης, του πνεύματος και του πολιτισμού. Από τα θρανία του πέρασαν προσωπικότητες του διαμετρήματος ενός Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Γεωργίου Δροσίνη, Δημήτριου Μητρόπουλου, Ιωάννη Κονδυλάκη, Μανώλη Τριανταφυλλίδη, Αντώνη Σαμαράκη, Κωνσταντίνου Δοξιάδη, Δημήτριου Αιγινήτη, Κώστα Αξελού, Τίτου Πατρίκιου, Βαγγέλη Γκούφα, Φρέντυ Γερμανού και πολλών άλλων ακόμη. Ακόμη και ο Σύγχρονος Αγιος της Ορθοδόξου Εκκλησίας και Προστάτης της Βαρβακείου Σχολής, Αγιος Νεκτάριος, κατά κόσμον Αναστάσιος Κεφαλάς.
Αλλά και οι σύγχρονοι διαπρεπείς επιστήμονες Χρίστος Παπαδημητρίου, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, με τον πρώτο να έχει και μεταπτυχιακό φοιτητή τον δεύτερο στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ ή οι επί σειρά ετών πρυτάνεις του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχάλης Σταθόπουλος και Αθανάσιος Δημόπουλος. Μέχρι και στον αθλητισμό, η παραγωγή του Βαρβάκειου έχει να επιδείξει αξιόλογα πρόσωπα, με νεότερο και γνωστότερο όλων τον ευρωπαϊκό πρωταθλητή, ως προπονητής του μπασκετικού Ολυμπιακού, Γιώργο Μπαρτζώκα.
Εθνικός ευεργέτης
Ο Βαρβάκης λίγο πριν τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως εθνικός ευεργέτης. Με τη συνολική διαθήκη του άφησε στο κράτος 700.000 ρούβλια για την ίδρυση του σχολείου, εκ των οποίων όριζε όπως 100.000 χρησιμοποιηθούν για την ανέγερση του κτιρίου, 40.000 για την αγορά βιβλίων και οργάνων, 10.000 για την προμήθεια επίπλων και τα υπόλοιπα 550.000 ρούβλια να κατατεθούν σε «Βασιλικό Μπάνκο» και από τους τόκους να μισθοδοτούνται οι διδάσκαλοι και να πληρώνεται κάθε άλλη ανάγκη του σχολείου. Αν ήξερε τις περιπέτειες που θα ακολουθούσαν, ίσως να αποφάσιζε αλλιώς.
Με βασιλικό διάταγμα του 1856 καθορίστηκε ως χώρος ένα οικόπεδο στο κέντρο της Αθήνας που οριζόταν από τις οδούς Αθηνάς - Αρμοδίου - Σωκράτους - Αριστογείτονος, το οποίο έπειτα από κάποιες απαλλοτριώσεις, πλέον έγινε ιδιοκτησία του Κληροδοτήματος Βαρβάκη. Η ανέγερση του κτιρίου έγινε με σχέδια και επίβλεψη του Αθηναίου αρχιτέκτονα Παναγή Κάλκου, από τους κορυφαίους της εποχής. Εργα του είναι επίσης το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Δημαρχείο.
Το 1857 μπήκε ο θεμέλιος λίθος και το 1860 ολοκληρώθηκε η ανέγερση του κτιρίου. Αντιπροσωπευτικός τύπος της πρώιμης περιόδου του Αθηναϊκού Νεοκλασικισμού, αυστηρής μορφής, με μόνο πλαστικό στοιχείο το πρόπυλο ιωνικού ρυθμού στην πλευρά της κεντρικής εισόδου. Είχε δύο ορόφους, πολλά μεγάλα παράθυρα και ένα υπόγειο. Στη μετόπη του πρόπυλου χαράχθηκε η επιγραφή «ΒΑΡΒΑΚΕΙΟΝ ΛΥΚΕΙΟΝ».
Το κτίριο αποτέλεσε κόσμημα για την πρωτεύουσα των 50.000 κατοίκων, που το ονόμαζαν «Το Βαρβάκειο». Η μεγάλη αίθουσά του, λόγω έλλειψης άλλων κτιρίων στην τότε πρωτεύουσα, χρησιμοποιήθηκε για σημαντικές δικαστικές υποθέσεις της εποχής, όπως για τη ληστεία στο Δήλεσι το 1870, των κατηγορηθέντων για απόπειρα δολοφονίας κατά του βασιλιά Γεωργίου του Α΄, όπως και του Κώστα Γερακάρη, που δολοφόνησε το 1905 τον πρωθυπουργό Δηλιγιάννη.
Μετά τα πρώτα 80 δύσκολα χρόνια (1864-1944) και αφού στη λειτουργία του Βαρβακείου εισήχθη επί Ελευθερίου Βενιζέλου ο θεσμός του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαίδευσης, ο πρόδρομος της σημερινής μεταπτυχιακής επιμόρφωσης των καθηγητών και ενώ ένα ξεχωριστό τμήμα του Βαρβακείου αναπτύσσεται ως το πρώτο Πρακτικό Λύκειο της Ελλάδας, σε κτίριο επί της οδού Βουλής, ακολούθησαν οι στεγαστικές και όχι μόνο περιπέτειες της περιόδου 1944-1983 και η εποχή του Ψυχικού, από το 1983 έως και σήμερα, και αφού λίγο νωρίτερα (1978) το σχολείο άνοιξε τις πύλες του, επιτέλους, και για τα κορίτσια.
Το σχολείο-φάντασμα
Υπάρχει όμως και άλλη μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Ενα μικρό δάσος στην Κηφισιά, κοντά στο Κεφαλάρι και προς την πλευρά των Μελισσίων, κρύβει στα σπλάγχνα του έναν τσιμεντένιο όγκο και μαζί του και ένα σπουδαίο μυστικό. Πρόκειται για το κουφάρι ενός κτιρίου που ρημάζει εδώ και μισό αιώνα. Και που επρόκειτο να στεγάσει τη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή. Ενα κτίριο, που το παρελθόν και η σημερινή του εικόνα συνιστούν την επιτομή των αβελτηριών του ελληνικού κράτους που δρομολογεί πορείες στο κενό. Χωρίς να πιστεύει σε κάποιο όραμα και να υπηρετεί ένα συγκεκριμένο σχέδιο για την υλοποίησή του.
Για την ιστορία και μόνο, η έκταση 30,677 στρεμμάτων, που περικλείεται ανάμεσα στις οδούς Καραϊσκάκη - Ρόδου - Πεύκων και Ισμήνης παραχωρήθηκε για την ανέγερση του κτιρίου του σχολείου το 1974, αμέσως μετά την πτώση της χούντας, στις 29 Ιουλίου, με μία από τις πρώτες αποφάσεις της κυβέρνησης εθνικής ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Οι εργασίες άργησαν να ξεκινήσουν, παρά την άοκνη στήριξη του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Τσάτσου. Γιατί έπρεπε να υπάρξει ειδική πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου για την επέκταση του ρυμοτομικού σχεδίου της Κηφισιάς, κάτι που δρομολογήθηκε μόλις τον Ιούλιο του 1979. Απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει οικοδόμηση μέσα στη δασική έκταση του κτιρίου του σχολείου.
Το σχέδιο, στη μακέτα τουλάχιστον, ήταν αξιοζήλευτο, παρέπεμπε, χωρίς υπερβολή, σε κτιριακό συγκρότημα του επόμενου αιώνα. Κάτι που διαπιστώνει άλλωστε και σήμερα όποιος το αντικρίσει. Τετράπλευρο, με μια εξέχουσα πλευρά, με τις εργασίες να έχουν φτάσει μέχρι τα μπετά. Ο Γεώργιος Ράλλης ως πρωθυπουργός θεμελίωσε το έργο, με προϋπολογισμό 268 εκατομμύρια δραχμές τότε. Η αγορά του οικοπέδου είχε πραγματοποιηθεί από το Βαρβάκειο Ιδρυμα με χρήματα που είχε εισπράξει από τον Δήμο Αθηναίων για την αγορά του κτιρίου της οδού Αθηνάς και του οικοπέδου του.
Ομως, μια μεγάλη δασική πυρκαγιά το καλοκαίρι του 1981, που απείλησε και τον αστικό ιστό στην περιοχή, οδήγησε σε διακοπή των εργασιών. Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού, η αναστολή των εργασιών παρατάθηκε μολονότι στη γύρω περιοχή οι ανεγέρσεις συνεχίστηκαν κανονικά.
«Οπου γη και πατρίς»
Ενα σημείο καμπής, καθώς από τότε το ελληνικό κράτος επιφύλαξε για το Βαρβάκειο τον ρόλο του νομάδα. Το μισοκατεστραμμένο κτίριο γκρεμίστηκε το 1950 και το μόνο που υπενθυμίζει την ύπαρξή του εκεί είναι μια μαρμάρινη πλάκα που τοποθετήθηκε επί δημαρχίας Καμίνη. Το δε σχολείο αναζητούσε στέγη από δω κι από κει, «όπου γη και πατρίς».
Σχολείο-μετανάστης στην ίδια του την πόλη. Πού να τα φανταζόταν αυτά ο Βαρβάκης; Του επέβαλαν να στεγαστεί σε ένα κτίριο της οδού Κωλέττη, δίπλα στην πλατεία Κάνιγγος, με τα μαθήματα, όμως, να γίνονται μετά το μεσημέρι, καθώς το πρωί φιλοξενούσε δύο Δημοτικά, το 35ο και το 37ο. Και μετά μεταφέρθηκε στο πρώην κτίριο της Γερμανικής Σχολής, στην Αραχώβης, απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που αρχικά φιλοξενούσε το 5ο Γυμνάσιο Αρρένων.
Για να μετακομίσει σχεδόν 40 χρόνια μετά, το 1983, στο Ψυχικό, όπου και σήμερα είναι η έδρα του. Και αντί τα δύο αυτά κτίρια του κέντρου να γίνουν εκπαιδευτικά μουσεία, η Πολιτεία τα εγκατέλειψε. Το δε κτίριο της Αραχώβης, για χρόνια αποτέλεσε χώρο φιλοξενίας μεταναστών.
Κι όμως, το Βαρβάκειο παρέμεινε όρθιο. Παρά τη μεροληπτική, προκλητικά ενίοτε αδιάφορη αντιμετώπιση της στεγαστικής του υπόστασης. Κι ας είχε αναδείξει ολόκληρους πρωθυπουργούς στα δύσκολα χρόνια, της εμβέλειας ενός Νικολάου Πλαστήρα και ενός Αλέξανδρου Παπάγου, ουδέποτε γνώρισε ευνοϊκή μεταχείριση. Με τον δεύτερο πάντως, να ανοίγει τον δρόμο για την ίδρυση του Βαρβακείου Ιδρύματος το 1953.
Το Βαρβάκειο είχε αυτό το κάτι, το μικρόβιο της αριστείας που μεταδόθηκε από γενιά σε γενιά, πυρπολώντας τις ψυχές και τα «θέλω» των χιλιάδων τυχερών μαθητών του, και πολλών ακόμα που ήθελαν να φοιτήσουν σε αυτό, αλλά δεν τα κατάφεραν στις εξετάσεις. Εκατοντάδες υποψήφιοι για 120-160 θέσεις στις εισαγωγικές εξετάσεις. Ηθελαν να γίνουν οι ίδιοι άριστοι, να προσφέρουν στον εαυτό τους και τη χώρα τους, αλλά και να αποτελέσουν πρότυπα για τους άλλους, ώστε οι άριστοι να πολλαπλασιαστούν.
Οσο κι αν στις μέρες μας κάποιοι επιχείρησαν να ενοχοποιήσουν την έννοια και τις στοχεύσεις της αριστείας, δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι τα ελάχιστα Πρότυπα Σχολεία, στην ιστορική διαδρομή τους κατάφεραν να διαπλάσουν και να παραδώσουν στην υπηρεσία της Ελλάδας τους περισσότερους αρίστους, σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Με τη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή να μεγαλουργεί επί έναν και πλέον αιώνα και ιδιαίτερα στην εποχή που τα ιδιωτικά σχολεία δεν είχαν την αίγλη που έχουν σήμερα. Και δεν την είχαν, καθώς ήταν κοινή πεποίθηση ότι μόνο στο δημόσιο σχολείο μπορούσαν να μορφωθούν πράγματι οι νέοι, με τα Πρότυπα στην εμπροσθοφυλακή. Και τις συνθήκες να αλλάζουν άρδην στη συνέχεια, καθώς το κράτος αντί να επενδύσει στην άνοδο του επιπέδου των δημόσιων σχολείων και με βάση το επίπεδο των Προτύπων να συγκλίνουν, επέλεξε να καταργήσει τα τελευταία. Τη σύγκλιση δηλαδή, αλλά προς τα κάτω.
«Μαχαιριά»
Η κατάργηση των Προτύπων Σχολείων στα μέσα της δεκαετίας του ΄80 ήταν μια μαχαιριά όχι μόνο στα ίδια, αλλά συνολικά στη δημόσια εκπαίδευση. Με το πρόσχημα ότι τα Πρότυπα εκπροσωπούν ελιτίστικες λογικές, συντέλεσε στην ισοπέδωση. Το Βαρβάκειο πράγματι συγκέντρωνε μια ελίτ, όχι όμως την οικονομική ή κοινωνική της Αθήνας, αλλά της μόρφωσης.
Της εκπαίδευσης και από τις δύο της όψεις, των καθηγητών και των μαθητών. Και μέσα σε αντίξοες συνθήκες. Σε εγκαταστάσεις άθλιες και με υλικοτεχνική υποδομή πενιχρή. Με μικρό προαύλιο, ούτε λόγος για αθλητικά γήπεδα ή αίθουσες γυμναστικής. Κι όμως, οι νεαροί Βαρβακειόπαιδες μάθαιναν μπάσκετ και βόλεϊ στην παιδική χαρά του Αγίου Νικολάου Πευκακίων στη Νεάπολη, ενώ ανέβαιναν αγόγγυστα, με τα πόδια, μεσημεριάτικα τον περιφερειακό του Λυκαβηττού μέχρι το ανοιχτό Θέατρο, για να παίξουν ποδόσφαιρο.
Κι όμως, από όλες τις γειτονιές της Αθήνας, από τα σπίτια τους, ξεκινούσαν χαράματα με τα λεωφορεία της γραμμής για το σχολείο τους στο κέντρο και επέστρεφαν νύχτα. Κάθε μέρα, έξι μέρες την εβδομάδα, 1.000 περίπου παιδιά ακολουθούσαν αυτούς τους ρυθμούς με μόνο κίνητρο τη δίψα για τη γνώση και τη μόρφωση που τους παρείχε το Βαρβάκειο.
Ολων των μαθητών η σύνδεση με το σχολείο τους έχει συνήθως ανεξίτηλα χαρακτηριστικά. Είναι ο κανόνας. Για τους Βαρβακειόπαιδες η σχέση αυτή είχε συνήθως εκκωφαντικές διαστάσεις. Μέχρι και ύμνο του Βαρβακείου υπέγραψε με την πένα του ο Αντώνης Σαμαράκης ως μαθητής (!) του σχολείου και μελοποίησε ο καθηγητής του της Μουσικής, Ιωάννης Μαργαζιώτης.
Οι πρωτιές
Και με το success story δεκαετιών να επιβεβαιώνεται με θηριώδη ποσοστά επιτυχιών στις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια, της τάξης του 96% και 97%, της απόλυτης επιβράβευσης. Με συνεχόμενες πρωτιές και συχνά περιστατικά όπου η μια γενιά αποφοίτων του Βαρβακείου υποδεχόταν ως καθηγητική ηγεσία την επόμενη στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα ως φοιτητές. Και την ίδια ιστορία να συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Οπου τουλάχιστον υπήρξε η επαναφορά των Προτύπων μετά το 2011, αρχικά των 6 ιστορικών, ενώ μετά ο θεσμός διευρύνθηκε. Δεν είναι τυχαίο ότι 9.454 παιδιά διεκδίκησαν χθες τις 1.794 θέσεις στα Πρότυπα Σχολεία της χώρας. Με μερικές δεκάδες εξ αυτών να αφορούν το Βαρβάκειο.
Η πολιτικοποίηση των δεκαετιών του ΄70 και του ΄80 εκφράστηκε έντονα μέσα από μαθητές του Βαρβάκειου. Προς τιμήν του ο Γεώργιος Ράλλης ως υπουργός Παιδείας εμπιστεύθηκε ως διευθύντρια στα δύσκολα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης την Πανώρια Ρέλια, την πρώτη γυναίκα σε αυτό το πόστο, παρά τις αντιδράσεις του συντηρητικού κατεστημένου για το δημοκρατικό παρελθόν της.
Οι μαθητές παροτρύνονταν εκείνα τα χρόνια από τους καθηγητές τους να εξερευνήσουν ό,τι είχε να προσφέρει το κέντρο της Αθήνας, από θέατρα μέχρι βιβλιοπωλεία και καφέ. Το Βαρβάκειο δεν εστίαζε μόνο στην επιστημονική γνώση, αλλά και στις τέχνες. Καθηγητές όπως ο Βασίλης Ασημομήτης ανέβασαν θεατρικές παραστάσεις την εποχή που η θεατρική παιδεία στα σχολεία ήταν ανύπαρκτη.
Οι κόντρες
Ο ιστορικός -καλώς εννοούμενος- ανταγωνισμός ανάμεσα στα ελάχιστα Πρότυπα Σχολεία του περασμένου αιώνα, σε ό,τι αφορά το Βαρβάκειο εστιαζόταν μόνο στον… κακό εαυτό του. Γιατί αν το Πειραματικό εθεωρείτο το σχολείο των μελλοντικών πρωθυπουργών, με τους Ανδρέα Παπανδρέου, Κώστα Σημίτη και Κώστα Καραμανλή τον νεότερο, σε πρώτο πλάνο, και η Σχολή Αναβρύτων είχε στις τάξεις της κάποια στιγμή τον τότε διάδοχο Κωνσταντίνο, το Βαρβάκειο είχε να αντιπαρατάξει τον Νικόλαο Πλαστήρα, τον Αλέξανδρο Παπάγο, καθώς και έναν Πρόεδρο Δημοκρατίας, τον Κωνσταντίνο Τσάτσο.
Και μια πλειάδα πολιτικών πρώτης γραμμής που σημάδεψαν τη νεότερη πολιτική ιστορία του τόπου, όπως τους Ευάγγελο Αβέρωφ - Τοσίτσα, Γεράσιμο Αρσένη, Θεόδωρο Πάγκαλο, Ιωάννη Παλαιοκρασσά, Μιχάλη Παπαγιαννάκη, Γιάγκο Πεσμαζόγλου. Ή και νεότερους, όπως τους Νίκο Κωνσταντόπουλο, Αλέκο Αλαβάνο, Βασίλη Κοντογιαννόπουλο, Πάνο Παναγιωτόπουλο, Οθωνα Ηλιόπουλο.
Κυρίως όμως, ανθρώπους της επιστήμης, του πνεύματος και του πολιτισμού. Από τα θρανία του πέρασαν προσωπικότητες του διαμετρήματος ενός Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Γεωργίου Δροσίνη, Δημήτριου Μητρόπουλου, Ιωάννη Κονδυλάκη, Μανώλη Τριανταφυλλίδη, Αντώνη Σαμαράκη, Κωνσταντίνου Δοξιάδη, Δημήτριου Αιγινήτη, Κώστα Αξελού, Τίτου Πατρίκιου, Βαγγέλη Γκούφα, Φρέντυ Γερμανού και πολλών άλλων ακόμη. Ακόμη και ο Σύγχρονος Αγιος της Ορθοδόξου Εκκλησίας και Προστάτης της Βαρβακείου Σχολής, Αγιος Νεκτάριος, κατά κόσμον Αναστάσιος Κεφαλάς.
Αλλά και οι σύγχρονοι διαπρεπείς επιστήμονες Χρίστος Παπαδημητρίου, Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, με τον πρώτο να έχει και μεταπτυχιακό φοιτητή τον δεύτερο στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ ή οι επί σειρά ετών πρυτάνεις του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχάλης Σταθόπουλος και Αθανάσιος Δημόπουλος. Μέχρι και στον αθλητισμό, η παραγωγή του Βαρβάκειου έχει να επιδείξει αξιόλογα πρόσωπα, με νεότερο και γνωστότερο όλων τον ευρωπαϊκό πρωταθλητή, ως προπονητής του μπασκετικού Ολυμπιακού, Γιώργο Μπαρτζώκα.
Εθνικός ευεργέτης
Ο Βαρβάκης λίγο πριν τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως εθνικός ευεργέτης. Με τη συνολική διαθήκη του άφησε στο κράτος 700.000 ρούβλια για την ίδρυση του σχολείου, εκ των οποίων όριζε όπως 100.000 χρησιμοποιηθούν για την ανέγερση του κτιρίου, 40.000 για την αγορά βιβλίων και οργάνων, 10.000 για την προμήθεια επίπλων και τα υπόλοιπα 550.000 ρούβλια να κατατεθούν σε «Βασιλικό Μπάνκο» και από τους τόκους να μισθοδοτούνται οι διδάσκαλοι και να πληρώνεται κάθε άλλη ανάγκη του σχολείου. Αν ήξερε τις περιπέτειες που θα ακολουθούσαν, ίσως να αποφάσιζε αλλιώς.
Με βασιλικό διάταγμα του 1856 καθορίστηκε ως χώρος ένα οικόπεδο στο κέντρο της Αθήνας που οριζόταν από τις οδούς Αθηνάς - Αρμοδίου - Σωκράτους - Αριστογείτονος, το οποίο έπειτα από κάποιες απαλλοτριώσεις, πλέον έγινε ιδιοκτησία του Κληροδοτήματος Βαρβάκη. Η ανέγερση του κτιρίου έγινε με σχέδια και επίβλεψη του Αθηναίου αρχιτέκτονα Παναγή Κάλκου, από τους κορυφαίους της εποχής. Εργα του είναι επίσης το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Δημαρχείο.
Το 1857 μπήκε ο θεμέλιος λίθος και το 1860 ολοκληρώθηκε η ανέγερση του κτιρίου. Αντιπροσωπευτικός τύπος της πρώιμης περιόδου του Αθηναϊκού Νεοκλασικισμού, αυστηρής μορφής, με μόνο πλαστικό στοιχείο το πρόπυλο ιωνικού ρυθμού στην πλευρά της κεντρικής εισόδου. Είχε δύο ορόφους, πολλά μεγάλα παράθυρα και ένα υπόγειο. Στη μετόπη του πρόπυλου χαράχθηκε η επιγραφή «ΒΑΡΒΑΚΕΙΟΝ ΛΥΚΕΙΟΝ».
Το κτίριο αποτέλεσε κόσμημα για την πρωτεύουσα των 50.000 κατοίκων, που το ονόμαζαν «Το Βαρβάκειο». Η μεγάλη αίθουσά του, λόγω έλλειψης άλλων κτιρίων στην τότε πρωτεύουσα, χρησιμοποιήθηκε για σημαντικές δικαστικές υποθέσεις της εποχής, όπως για τη ληστεία στο Δήλεσι το 1870, των κατηγορηθέντων για απόπειρα δολοφονίας κατά του βασιλιά Γεωργίου του Α΄, όπως και του Κώστα Γερακάρη, που δολοφόνησε το 1905 τον πρωθυπουργό Δηλιγιάννη.
Μετά τα πρώτα 80 δύσκολα χρόνια (1864-1944) και αφού στη λειτουργία του Βαρβακείου εισήχθη επί Ελευθερίου Βενιζέλου ο θεσμός του Διδασκαλείου Μέσης Εκπαίδευσης, ο πρόδρομος της σημερινής μεταπτυχιακής επιμόρφωσης των καθηγητών και ενώ ένα ξεχωριστό τμήμα του Βαρβακείου αναπτύσσεται ως το πρώτο Πρακτικό Λύκειο της Ελλάδας, σε κτίριο επί της οδού Βουλής, ακολούθησαν οι στεγαστικές και όχι μόνο περιπέτειες της περιόδου 1944-1983 και η εποχή του Ψυχικού, από το 1983 έως και σήμερα, και αφού λίγο νωρίτερα (1978) το σχολείο άνοιξε τις πύλες του, επιτέλους, και για τα κορίτσια.
Το σχολείο-φάντασμα
Υπάρχει όμως και άλλη μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Ενα μικρό δάσος στην Κηφισιά, κοντά στο Κεφαλάρι και προς την πλευρά των Μελισσίων, κρύβει στα σπλάγχνα του έναν τσιμεντένιο όγκο και μαζί του και ένα σπουδαίο μυστικό. Πρόκειται για το κουφάρι ενός κτιρίου που ρημάζει εδώ και μισό αιώνα. Και που επρόκειτο να στεγάσει τη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή. Ενα κτίριο, που το παρελθόν και η σημερινή του εικόνα συνιστούν την επιτομή των αβελτηριών του ελληνικού κράτους που δρομολογεί πορείες στο κενό. Χωρίς να πιστεύει σε κάποιο όραμα και να υπηρετεί ένα συγκεκριμένο σχέδιο για την υλοποίησή του.
Για την ιστορία και μόνο, η έκταση 30,677 στρεμμάτων, που περικλείεται ανάμεσα στις οδούς Καραϊσκάκη - Ρόδου - Πεύκων και Ισμήνης παραχωρήθηκε για την ανέγερση του κτιρίου του σχολείου το 1974, αμέσως μετά την πτώση της χούντας, στις 29 Ιουλίου, με μία από τις πρώτες αποφάσεις της κυβέρνησης εθνικής ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Οι εργασίες άργησαν να ξεκινήσουν, παρά την άοκνη στήριξη του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Τσάτσου. Γιατί έπρεπε να υπάρξει ειδική πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου για την επέκταση του ρυμοτομικού σχεδίου της Κηφισιάς, κάτι που δρομολογήθηκε μόλις τον Ιούλιο του 1979. Απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει οικοδόμηση μέσα στη δασική έκταση του κτιρίου του σχολείου.
Το σχέδιο, στη μακέτα τουλάχιστον, ήταν αξιοζήλευτο, παρέπεμπε, χωρίς υπερβολή, σε κτιριακό συγκρότημα του επόμενου αιώνα. Κάτι που διαπιστώνει άλλωστε και σήμερα όποιος το αντικρίσει. Τετράπλευρο, με μια εξέχουσα πλευρά, με τις εργασίες να έχουν φτάσει μέχρι τα μπετά. Ο Γεώργιος Ράλλης ως πρωθυπουργός θεμελίωσε το έργο, με προϋπολογισμό 268 εκατομμύρια δραχμές τότε. Η αγορά του οικοπέδου είχε πραγματοποιηθεί από το Βαρβάκειο Ιδρυμα με χρήματα που είχε εισπράξει από τον Δήμο Αθηναίων για την αγορά του κτιρίου της οδού Αθηνάς και του οικοπέδου του.
Ομως, μια μεγάλη δασική πυρκαγιά το καλοκαίρι του 1981, που απείλησε και τον αστικό ιστό στην περιοχή, οδήγησε σε διακοπή των εργασιών. Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού, η αναστολή των εργασιών παρατάθηκε μολονότι στη γύρω περιοχή οι ανεγέρσεις συνεχίστηκαν κανονικά.
Ακολουθήστε το protothema.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Protothema.gr