Η κυβέρνηση Ελευθέριου Βενιζέλου από το 1928 ως το 1932 και το «Ιδιώνυμο» εναντίον του Κ.Κ.Ε.

Με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, έναν από τους μεγαλύτερους πολιτικούς της νεότερης Ελλάδας, έχουμε ασχοληθεί σε πολλά άρθρα μας. Αυτά όμως αφορούν κυρίως την περίοδο 1912-1923. Ο Βενιζέλος αν και είχε δηλώσει ότι αποσύρεται από την πολιτική, το 1927 με την επιστροφή του στην Ελλάδα άρχισε μια ιδιότυπη αλληλογραφία με τον Υπουργό Οικονομικών Καφαντάρη και τελικά στις 23 Μαΐου 1927 ανακοίνωσε την επάνοδό του στην πολιτική.

Αφού τον Ιούλιο του 1928, μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Ζαΐμη ανέλαβε προσωρινά την πρωθυπουργία της χώρας, θριάμβευσε στις εκλογές που ακολούθησαν (19 Αυγούστου 1928) και σχημάτισε κυβέρνηση ως το 1932. Στη διάρκεια αυτής της τετραετίας, κατά την οποία δεν υπήρξαν πολεμικές συγκρούσεις όπως στα χρόνια 1912-1923, ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν ένας «άλλος» πολιτικός. Κατά τη διακυβέρνησή του έγιναν πολλά σημαντικά πράγματα, υπήρξαν όμως κάποια, τουλάχιστον αμφιλεγόμενα, όπως το «Ιδιώνυμο», το οποίο ουσιαστικά στρεφόταν εναντίον του Κ.Κ.Ε, αλλά και το Σύμφωνο Φιλίας με την Τουρκία.


Η επιστροφή του Βενιζέλου στην Ελλάδα και η διαμάχη του με τον Γεώργιο Καφαντάρη

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε φύγει από την Ελλάδα το 1924 και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Εκεί ασχολήθηκε με τη μετάφραση των «Ιστοριών» του Θουκυδίδη, η οποία έγινε με εξαιρετικό τρόπο και αποτελεί σημείο αναφοράς για τις μεταφορές αρχαίων κειμένων στα Νέα Ελληνικά. Στις 20 Απριλίου 1927 επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στη Χαλέπα των Χανίων, συνεχίζοντας να εμμένει στην άρνησή του να αναμειχθεί στην ενεργό πολιτική. Αλλά η παρουσία του ιδρυτή του Κόμματος των Φιλελευθέρων στην Ελλάδα και η προθυμία που έδειξε να ασχοληθεί ενεργά στην προσπάθεια του Πλαστήρα να αποτρέψει το κίνημα Οθωναίου ενθάρρυναν τους δυσαρεστημένους με την τότε ηγεσία των Φιλελευθέρων πολιτικούς και στρατιωτικούς να τον κάνουν αποδέκτη των παραπόνων τους.

Αυτό οδήγησε τον Βενιζέλο σε μια ιδιότυπη αλληλογραφία με τον Καφαντάρη, όπου εξέφραζε ως απλός πολίτης και οπαδός των Φιλελευθέρων όλα τα παράπονα των ομοϊδεατών του. Ο Καφαντάρης, αρχηγός των Φιλελευθέρων και Υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση Ζαΐμη θεώρησε προσβλητική τη στάση του Βενιζέλου και ζήτησε να μάθει αν η τακτική αυτή σηματοδοτεί ενδεχόμενη επιστροφή του στην πολιτική. Οι δύο άνδρες συναντήθηκαν πολλές φορές την άνοιξη του 1928.

Στις συναντήσεις αυτές, ο Βενιζέλος επέμεινε ότι δεν σκοπεύει να επιστρέψει στην πολιτική και συνέχισε να νουθετεί τον Καφαντάρη. Η τελευταία και κρίσιμη συνάντηση έγινε στις 19 Μαΐου 1928, στην οποία ο Καφαντάρης με μάρτυρα τον Νικόλαο Πλαστήρα που είχε κι αυτός προσκληθεί, ζήτησε από τον Βενιζέλο να εγκρίνει ανεπιφύλακτα την πολιτική του, κάτι που ο Κρητικός πολιτικός αρνήθηκε. Τότε ο Καφαντάρης δήλωσε ότι παραιτείται από την κυβέρνηση και την ηγεσία του Κόμματος των Προοδευτικών Φιλελευθέρων. Τις αποφάσεις του αυτές τις ανακοίνωσε και επίσημα στις 22 Μαΐου σε σύσκεψη των Φιλελεύθερων βουλευτών και με επιστολή του στον Ζαΐμη, ο οποίος όταν έλαβε την επιστολή Καφαντάρη υπέβαλε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον θρυλικό (Ναύαρχο) Παύλο Κουντουριώτη, την παραίτηση της κυβέρνησής του.

Την επομένη, 23 Μαΐου 1928 ο Βενιζέλος ανακοίνωσε την απόφασή του να εμπλακεί ενεργά εκ νέου στην πολιτική, δηλώνοντας ότι μετά την παραίτηση Καφαντάρη αναλαμβάνει αυτός την ηγεσία των Φιλελευθέρων: «Καθήκον μου είναι να αναλάβω την θέσιν μου επί κεφαλής κόμματος, το οποίο αποτελεί το κυριότερον οχυρόν και κατά των καθεστωτικών κινδύνων και κατά της απειλής της δικτατορίας και κατά των εκ της ακυβερνησίας δυναμένων να προκύψουν προβλημάτων». Ο Γρηγόριος Δαφνής θεωρεί ότι τα λόγια αυτά του Βενιζέλου ήταν πολύ σημαντικά γιατί δείχνουν στροφή του προς τον συντηρητισμό, κάτι που επιβεβαιώθηκε από την τετραετή θητεία του ως πρωθυπουργός (1928-1932). Στις 23 Μαΐου ο Βενιζέλος επισκέφθηκε τον Κουντουριώτη που τον είχε καλέσει ως αρχηγό του μεγαλύτερου κοινοβουλευτικού κόμματος για να ζητήσει τη γνώμη του για την κυβερνητική κρίση.

Παρών ήταν και ο Ιωάννης Μεταξάς που με το κόμμα του (των «Ελευθεροφρόνων») συμμετείχε στην κυβέρνηση Ζαΐμη. Μετά από μια σειρά διαβουλεύσεων και αφού ο Βενιζέλος τόνισε ότι θα συνεχίσει να στηρίζει την κυβέρνηση, ως αρχηγός των Φιλελευθέρων πλέον, ο Καφαντάρης ανακάλεσε την παραίτησή του και ο Μεταξάς δήλωσε ότι θα συνεχίσει να συμμετέχει σε αυτή. Ήταν όμως φανερό ότι η κυβέρνηση Ζαΐμη βρισκόταν στο έλεος του Βενιζέλου και δεν είχε μέλλον. Στις 11 Ιουνίου 1928 απεργοί καπνεργάτες συγκρούστηκαν με τον Στρατό και τη Χωροφυλακή στην Καβάλα και την Ξάνθη, με αποτέλεσμα 6 να σκοτωθούν και 60 να τραυματιστούν. Λίγες μέρες αργότερα ο μεταξικός πρώην Υπουργός Δικαιοσύνης Κ. Αγγελόπουλος που είχε προσχωρήσει στους «Λαϊκούς» υπέβαλε στη Βουλή πρόταση μομφής εναντίον του πρώην αρχηγού του για ένα σκάνδαλο προμήθειας βυθοκόρων (πρόκειται για τις γνωστές «φαγάνες»).

Ως Υπουργός Συγκοινωνιών ο Μεταξάς είχε επιμείνει στην επικύρωση από τη Βουλή της σύμβασης με την εταιρεία ηλεκτρισμού «Power» και της κατασκευής του οδικού δικτύου της χώρας από την εταιρεία Π.Γ. Μακρής & Σία. Οι συμβάσεις αυτές προκάλεσαν σοβαρές αντιπαραθέσεις, χαρακτηρίστηκαν από κάποιους ως σκανδαλώδεις, ενώ άλλοι θεωρούν ότι ο Μεταξάς συκοφαντήθηκε διότι δεν έκανε ρουσφέτια ακόμα και σε φίλους του. Η πρόταση Αγγελόπουλου πάντως απορρίφθηκε καθώς οι βουλευτές των Φιλελευθέρων δεν ψήφισαν υπέρ της, μετά από εντολή του Βενιζέλου, παρά τις έντονες διαφωνίες και συγκρούσεις του με τον Μεταξά στο παρελθόν. Η κυβέρνηση Ζαΐμη όμως παραιτήθηκε όταν υπήρξε διαφωνία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο για τις μετοχές της νέας «Τραπέζης της Ελλάδος» (27 Ιουνίου).

Μετά από διαβουλεύσεις του Κουντουριώτη με τους πολιτικούς αρχηγούς που κράτησαν μία εβδομάδα, η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης δόθηκε στον Βενιζέλο με την υπόσχεση ότι θα ακολουθήσει διάλυση της Βουλής και εκλογές με πλειοψηφικό σύστημα, όρους που είχε θέσει ο Βενιζέλος για να δεχτεί την εντολή. Υπήρξε όμως αμφισβήτηση για το πόσο κάτι τέτοιο ήταν νόμιμο, γιατί σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1927, για να διαλύσει τη Βουλή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα έπρεπε να έχει και τη σύμφωνη γνώμη της Γερουσίας, την συγκρότηση της οποίας όμως είχαν αμελήσει (ή ξεχάσει) να ψηφίσουν οι κυβερνήσεις συνεργασίας! Αλλά και η αλλαγή του εκλογικού συστήματος έγινε με αμφισβητούμενης συνταγματικότητας Προεδρικό Διάταγμα…Ο Βενιζέλος όμως πέτυχε να πείσει τον Κουντουριώτη, ελευθερωτή με τον θρυλικό «Αβέρωφ» των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου θυμίζουμε, ότι η μεγάλη πλειοψηφία που θα λάβει στις εκλογές και ο αυξημένος αριθμός των εδρών που θα πάρουν οι Φιλελεύθεροι, θα νομιμοποιήσουν, έστω κι εκ των υστέρων, με τη λαϊκή ψήφο τις παρατυπίες…

Οι εκλογές της 19ης Αυγούστου 1928 - Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρωθυπουργός

Στις 4 Ιουλίου 1928 ορκίστηκε κυβέρνηση με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Στις 9 Ιουλίου δημοσιεύτηκε Π.Δ. για τη διάλυση της Βουλής και προκήρυξη εκλογών στις 19 Αυγούστου και δύο ημέρες αργότερα άλλο Π.Δ. με το οποίο επανερχόταν ως εκλογικό σύστημα το πλειοψηφικό με «στενοευρεία» όπως είχε εφαρμοστεί στις βουλευτικές εκλογές του 1923. Η προεκλογική περίοδος ήταν περισσότερο τεταμένη σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, ιδιαίτερα λόγω των επιθέσεων του Καφαντάρη προς τον Βενιζέλο. Ο πρώτος μαζί με ορισμένους δυσαρεστημένους Φιλελεύθερους πολιτευτές ίδρυσαν το «Προοδευτικόν Κόμμα» παρά την πρόσκληση Βενιζέλου να ενταχθεί στον υπό διαμόρφωση κυβερνητικό συνασπισμό. Η απαγωγή των Καφανταρικών υποψηφίων Ιωαννίνων Μυλωνά και Μελά στις 4/8/1928 από τους ληστές Κουμπαίους στο 16ο χλμ. της οδού Ιωαννίνων- Κονίτσης προκάλεσε σάλο. Οι πολιτευτές αφέθηκαν ελεύθεροι λίγες μέρες αργότερα αφού έλαβαν ως λύτρα 5.200.000 οι Κουμπαίοι, οι οποίοι δεν έκαναν τις απαγωγές με πολιτικά κίνητρα, κατέφυγαν όμως στην Αλβανία.

Συνελήφθησαν, εκδόθηκαν στην Ελλάδα, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Το επεισόδιο αυτό όξυνε ακόμα πιο πολύ την κριτική Καφαντάρη προς τον Βενιζέλο που όμως δεν απαντούσε ποτέ στα βέλη των αντιπάλων του. Στις ομιλίες του παρουσίαζε το πρόγραμμά του για εσωτερική ανόρθωση και εξωτερική ειρήνη. Τελικά, οι εκλογές έγιναν κανονικά στις 19 Αυγούστου 1928. Τα αποτελέσματά τους εξέπληξαν θετικά ακόμα και τον ίδιο τον Βενιζέλο, σε αντίθεση με αυτές του 1920 που εξέπληξαν αυτόν και πολλούς ακόμα αρνητικά. Σε σύνολο 1.017.281 εγκύρων ψηφοδελτίων τα συμπράττοντα κυβερνητικά κόμματα έλαβαν 620.756 ψήφους (ποσοστό 61,02% και 223 έδρες, σε σύνολο 250).

Να θυμίσουμε ότι το 1928 δεν ψήφιζαν οι γυναίκες (μία από τις απαράδεκτες «δικαιολογίες» που είχαν προβληθεί ήταν ότι οι γυναίκες δεν έπρεπε να ψηφίζουν λόγω εμμήνου ρύσεως καθώς τις ημέρες αυτές ήταν σε ανισορροπημένη και εξαγριωμένη πνευματική κατάσταση!). Επανερχόμενοι στη λογική, να αναφέρουμε ότι οι «Φιλελεύθεροι» έλαβαν 178 έδρες, το «Αγροτικόν Εργατικόν Κόμμα» του Παπαναστασίου 6 έδρες, το «Εθνικόν Δημοκρατικόν Κόμμα» του Κονδύλη 9 έδρες, οι «Συντηρητικοί Δημοκρατικοί» του Μιχαλακόπουλου και η «Προοδευτική Ένωσις» του Ζαβιτζιάνου από 5. Το «Προοδευτικόν Κόμμα» του Καφαντάρη έλαβε 3 έδρες, η «Εθνική Ένωσις» του Θ. Πάγκαλου, 0,19% χωρίς να εκλέξει βουλευτή, το «Λαϊκό Κόμμα» αύξησε το ποσοστό του σε 23,94% αλλά λόγω του πλειοψηφικού συστήματος έλαβε μόλις 19 έδρες.

Αντίθετα, καταποντίστηκαν οι «Ελευθερόφρονες» του Ιωάννη Μεταξά που με 5,30% εξέλεξαν μόλις έναν βουλευτή. Οι ανεξάρτητοι βασιλόφρονες εξέλεξαν 4 βουλευτές ενώ και η Αριστερά έπαθε πανωλεθρία σε σχέση με το 1926. Το «Αγροτικό Κόμμα» έλαβε 17.042 ψήφους (1,68%) και το ΚΚΕ, που κατέβηκε στις εκλογές ως «Ενιαίον Μέτωπον» 14.325 ψήφους (1,41%). Επιφανείς αντιβενιζελικοί όπως οι Ι. Μεταξάς, Ι. Θεοτόκης, Γ. Μερκούρης, Κ. Δεμερτζής, Γ. Στρέιτ κ.ά. απέτυχαν να εκλεγούν. Θυμίζουμε ότι ο Γεώργιος Στρέιτ ήταν από αυτούς που υπέγραψαν ως υπουργός σε κυβέρνηση Βενιζέλου το 1914 την παράδοση, με νόμο, της νήσου Σάσωνος στην Αλβανία.

Η νέα Βουλή συνήλθε σε εναρκτήρια συνεδρίαση στις 17 Οκτωβρίου 1928 και δύο μέρες αργότερα εξέλεξε ως προέδρο τον Ι. Τσιριμώκο με 170 ψήφους σε σύνολο 193 παρόντων βουλευτών. Ένα από τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης Βενιζέλου ήταν η επαναφορά στην ενεργό υπηρεσία του Στρατηγού Αλέξανδρου Οθωναίου τον οποίο τοποθέτησε Αρχηγό του Στρατού, κάτι που προκάλεσε αντιδράσεις από το «Λαϊκο Κόμμα». Στη συνέχεια, η Βουλή ψήφισε μια σειρά μέτρων που αφορούσαν στην πάταξη της ληστείας, την αποκατάσταση των προσφύγων και την εισαγωγή στο Ελληνικό Δίκαιο του θεσμού της οριζόντιας ιδιοκτησίας. Ακολούθησε το «κλείσιμο» των εκκρεμοτήτων που υπήρχαν στο Σύνταγμα του 1927: την ψήφιση νόμων για την ίδρυση και συγκρότηση του Συμβουλίου Επικρατείας (ΣτΕ) και τη συγκρότηση Γερουσίας.

Στις 23/12/1928 ψηφίστηκε ο Νόμος 3711 «περί Συμβουλίου Επικρατείας» που άρχισε να λειτουργεί τον Μάιο του 1929 με πρώτο Πρόεδρο τον διαπρεπή νομομαθή Κων/νο Ρακτιβάν (1865-1935) με καταγωγή από τη Βέροια, γεννημένο στο Μάντσεστερ. Ήδη από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του το ΣτΕ ακύρωσε πολλές πράξεις της Διοίκησης που τα μέλη του θεώρησαν παράνομες. Στις 14/1/1929 η Βουλή ψήφισε τον νόμο 3786 «περί συγκροτήσεως της Γερουσίας». Σύμφωνα με αυτόν, 92 Γερουσιαστές θα εκλέγονταν άμεσα, 10 σε κοινή συνεδρία της Βουλής-Γερουσίας (αυτοί ονομάστηκαν «αριστίνδην» από τον Τύπο της εποχής) και 18, για να συμπληρωθεί ο αριθμός των 120 που προβλεπόταν από το Σύνταγμα, από εκπροσώπους των επαγγελματικών τάξεων.

Στις εκλογές για την Γερουσία οι Φιλελεύθεροι εξέλεξαν 64 γερουσιαστές, ο Κ. Ζαβιτζιάνος που «κατέβασε» τον συνδυασμό μόνο στην Κέρκυρα, 2, το κόμμα του Παπαναστασίιου 4, το κόμμα Μιχαλακόπουλου 5 και οι «Καφανταρικοί» 3. Το «Λαϊκόν Κόμμα» εξέλεξε 10 γερουσιαστές και οι «Ελευθερόφρονες» 2. Τέλος, άλλοι 2 γερουσιαστές εκλέχθηκαν από το «Αγροτικόν Κόμμα». Το Κ.Κ.Ε. έλαβε 14.069 ψήφους (1,70%) και δεν εξέλεξε κανέναν γερουσιαστή.

Στις εκλογές των 18 γερουσιαστών-εκπροσώπων των κομματικών οργανώσεων δεν δόθηκε κομματικός χαρακτήρας αλλά σχεδόν όλοι οι εκλεγέντες ήταν πολιτικοί φίλοι του Βενιζέλου. Όσο για τους 10 «αριστίνδην» γερουσιαστές παρά την πρόταση Βενιζέλου να εκλεγούν σε κοινή συνεδρία των 250 βουλευτών και των (υπόλοιπων) 110 γερουσιαστών, αυτό δεν έγινε λόγω άρνησης του Τσαλδάρη που δήλωσε ότι το «Λαϊκόν Κόμμα» θα απόσχει από την ψηφοφορία γιατί τη θεωρούσε γελοιοποίηση της διαδικασίας. Σ

τον κατάλογο που κατάρτισε η κυβέρνηση συμπεριλήφθηκαν 5 Φιλελεύθεροι (Παρασκευόπουλος, Ρωμάνος, Πιερράκος-Μαυρομιχάλης, Αναστασιάδης και Ανδρεάδης), ο Καφανταρικός Α. Μυλωνάς, ο πολιτικός φίλος του Παπαναστασίου, Γ. Φιλάρετος, οι αντιβενιζελικοί Ν. Τριανταφυλλάκος και Α. Ευταξίας και ο ανεξάρτητος Α. Ζαΐμης. Στις 2 Ιουνίου 1929 η Βουλή και η Γερουσία εξέλεξαν ως «οριστικό» Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Παύλο Κουντουριώτη με 259 ψήφους επί 309 παρόντων βουλευτών και γερουσιαστών. Βρέθηκαν ακόμα 6 ψηφοδέλτια που έγραφαν άλλα ονόματα και 44 λευκά. Στις 9 Δεκεμβρίου όμως ο Κουντουριώτης που είχε γίνει 75 ετών υπέβαλε την παραίτησή του.

Στις 14 Δεκεμβρίου έγινε κοινή συνεδρίαση Βουλής και Γερουσίας. Ακολούθησαν διαπραγματεύσεις και αποφασίστηκε να προταθεί για το αξίωμα ο Γ. Καφαντάρης. Αυτός όμως δεν δέχτηκε λόγω της κόντρας του με τον Βενιζέλο. Τελικά για την Προεδρία της Δημοκρατίας προτάθηκε ο Α. Ζαΐμης. Το «Λαϊκό Κόμμα» αποφάσισε να ψηφίσει «λευκό». Έτσι την ίδια μέρα εκλέχθηκε Πρόεδρος ο Α. Ζαΐμης με 257 ψήφους σε σύνολο 327 ψηφισάντων. Βρέθηκαν επίσης με 38 λευκά ψηφοδέλτια και 32 που έγραφαν άλλα ονόματα.

Επιτεύγματα και λάθη της τετραετίας Βενιζέλου (1928-1932)

Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της κυβέρνησης Βενιζέλου αυτής της τετραετίας ήταν η ανασυγκρότηση της παιδείας. Αποτελεί έργο δύο «διαδοχικών» υπουργών, των Κ. Γόντικα και Γ. Παπανδρέου. Καταργήθηκαν τα «Ελληνικά Σχολεία» (ενδιάμεσα μεταξύ Δημοτικών και Γυμνασίων) ,η ως τότε τετραετής υποχρεωτική εκπαίδευση έγινε εξαετής και θεσπίστηκαν οι εισιτήριες εξετάσεις στα Πανεπιστήμια. Η ως τότε ελεύθερη είσοδος σε αυτά οδήγησε σε υπερπληθυσμό πτυχιούχων και έλλειψη επαγγελματιών. Επί Γ. Παπανδρέου (2/1/1930-26/5/1932) κατασκευάστηκαν εκατοντάδες νέα σχολικά κτίρια. Παράλληλα, ξεκίνησε για πρώτη φορά η διδασκαλία της Δημοτικής στα Γυμνάσια.

Πολύ σημαντικό ήταν το έργο του Κ. Ζαβιτζιάνου που διετέλεσε Υπουργός Εσωτερικών (4/7/1928-3/7/1929). Με αφορμή την απαγωγή των δύο πολιτευτών από τους Κουμπαίους, ο Ζαβιτζιάνος εξαπέλυσε αληθινή εκστρατεία εναντίον των ληστών με αποτέλεσμα μέσα σε λίγους μήνες να εξολοθρευθούν δεκάδες συμμορίες.

Η παρουσία του Βενιζέλου στην προεδρία της κυβέρνησης και το προσωπικό του κύρος απέτρεψαν συνωμοσίες και τη διοργάνωση κινημάτων στον Στρατό. Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε μια μάλλον ασήμαντη συνωμοτική κίνηση αξιωματικών στη Θεσσαλονίκη που χαρακτηρίστηκαν ως «παγκαλικοί» και έμεινε γνωστή ως «υπόθεση του χοιροστασίου» από τον τόπο που συνεδρίαζαν οι συνωμότες που συνελήφθησαν στις 30 Οκτωβρίου 1930.

Παρά τις αναμφισβήτητες επιτυχίες της σε πολλούς τομείς, η κυβέρνηση Βενιζέλου υπέπεσε και σε μια σειρά λαθών που οφειλόταν κυρίως στην αύξηση της αυταρχικότητας και του συναισθήματος του Κρητικού εθνάρχη και στην κακή εκτίμηση προσώπων και πραγμάτων που προέρχονταν από αυτή την πολυπραγμοσύνη και τη συναίσθηση αυτάρκειάς του. Εκείνο που τον εξόργισε ήταν επίσης ότι οι επικρίσεις και η πολιτική εκμετάλλευση των σφαλμάτων της κυβέρνησης δεν προέρχονταν μόνο από αντιβενιζελικούς αλλά και από τα μικρά «βενιζελογενή» κόμματα που μετά από μια περίοδο απραξίας απογαλακτίστηκαν. Οι αναπληρωματικές εκλογές, η διεξαγωγή των οποίων ήταν υποχρεωτική σε περίπτωση κένωσης έδρας άρχισαν να δείχνουν μια σταδιακή απογοήτευση του κόσμου από την κυβέρνηση ενώ και το Κ.Κ.Ε. αύξανε τις δυνάμεις του.

Ο Βενιζέλος από προσωπική ευθιξία, έσπευσε ο ίδιος να υπερασπίζεται σε κάθε περίπτωση όσους κατηγορούνταν για διάφορα σκάνδαλα, οικονομικά ή ιδιωτικά (το σκάνδαλο της κινίνης, το «λογιστικόν σφάλμα», στην τιμή του ψωμιού, το σκάνδαλο Ζάννα, το σκάνδαλο Καραπαναγιώτη κ.ά.). Αυτό έδινε σε αντιπολιτευόμενες εφημερίδες κίνητρο να χρησιμοποιούν ακραίους χαρακτηρισμούς όπως «κυβέρνησις κλεπτών» κ.ά. Οι χαρακτηρισμοί αυτοί οδήγησαν την κυβέρνηση να καταθέσει στη Βουλή για ψήφιση νομοσχέδιο «περί Τύπου» τον Μάιο του 1931. Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε και έγινε ο νόμος 5060 που αντικατέστησε τον νόμο του 1837 (είχε ψηφιστεί επί Όθωνα) «περί Τύπου». Στη διάρκεια της συζήτησης για τον νόμο στη Βουλή υπήρξε σοβαρό φραστικό επεισόδιο Βενιζέλου-Καφανταρη, κάτι που έδειχνε το χάος που υπήρχε πλέον ανάμεσα στον Κρητικό πολιτικό και τους παλιούς του συνεργάτες. Είχαν προηγηθεί από το 1930, επιθέσεις και από τους Παπαναστασίου, Ζαβιτζιάνο και Κονδύλη.

Τα σοβαρότερα προβλήματα ήταν όμως απότοκα της μεγάλης διεθνούς οικονομικής κρίσης του 1929 που επηρέασε και την Ελλάδα. Αρχικά έγινε προσπάθεια συγκρότησης «Οικουμενικής κυβέρνησης» την οποία εισηγήθηκε ο Βενιζέλος, αυτή όμως τορπιλίστηκε από τον Τσαλδάρη. Έτσι η κυβέρνηση πήρε μόνη της μέτρα όπως η αναστολή εξυπηρέτησης δημοσίου χρέους και η άρση των μέτρων σταθεροποίησης του 1927. Αυτό προκάλεσε βέβαια σφοδρές αντιδράσεις από την αντιπολίτευση αλλά και μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης. Στις 21 Απριλίου 1932 έληξε η θητεία του 1/3 των άμεσα εκλεγμένων γερουσιαστών και η τριετής θητεία των γερουσιαστών-εκπροσώπων των επαγγελματικών οργανώσεων. Για να συμπέσουν γερουσιαστικές και βουλευτικές εκλογές ψηφίστηκε παράταση της θητείας των γερουσιαστών. Τον Μάιο του 1932 η Βουλή ψήφισε τον Νόμο 5493 που καθιέρωνε την απλή αναλογική ως εκλογικό σύστημα, «μεταβατικό» μόνο για τις επόμενες εκλογές. Στις 21 Μαΐου 1932 ο Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτηση της κυβερνήσεώς του την οποία διαδέχτηκε στις 26 Μαΐου κυβέρνηση υπό τον Α. Παπαναστασίου.

Το «Ιδιώνυμο» και η πρόταση για απονομή Νόμπελ στον Κεμάλ

Η πρόωρη παραίτηση της κυβέρνησης οφείλεται και στην πρόθεση του Βενιζέλου να καταθέσει νομοσχέδιο «περί διώξεως του Τύπου» με την αιτιολογία ότι με τις ανησυχητικές διαδόσεις που δημοσιεύονται στις στήλες των εφημερίδων υπονομεύεται το εθνικό νόμισμα. Σύσσωμη η αντιπολίτευση αντέδρασε και απείλησε ότι αν το νομοσχέδιο κατατεθεί, θα απέχει από τις συνεδριάσεις Βουλής και Γερουσίας. Ένας άλλος Νόμος που ψηφίστηκε επί υπουργίας Ζαβιτζιάνου (Ν. 4229 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 25/7/1929) και έγινε γνωστός ως «Ιδιώνυμο» προέβλεπε ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 6 μηνών για όποιον «επιδιώκει την εφαρμογήν ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν τη διά βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού συστήματος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικρατείας ή ενεργεί υπέρ αυτών προσηλυτισμόν».

Το «Ιδιώνυμο» αποτελεί το πρώτο χρονολογικά μέτρο που έλαβε το Ελληνικό Κράτος κατά του ΚΚΕ. Σύμφωνα με τον Δρα Ι.Σ. Παπαφλωράτο, στις 26/7/1929 έγινε η πρώτη δίκη για παράβαση του «Ιδιώνυμου» με κατηγορούμενο τον φοιτητή Παράσχο Μαρμαρέλη που καταδικάστηκε σε 8 μήνες φυλάκιση και 3 μήνες εξορία. Όπως έγραψε η «Εργατική Βοήθεια Ελλάδος» 12.000 κομμουνιστές συνελήφθησαν ως τον Δεκέμβριο του 1932. Πολλοί απ’ αυτούς δικάστηκαν και καταδικάστηκαν αθροιστικά σε ποινές που έφταναν τα 1.936 έτη φυλάκισης και τα 785 χρόνια εξορίας! 120 στρατιώτε και ναύτες στάλθηκαν στους Πειθαρχικούς Ουλαμούς Καλπακίου και Μαρμάρως. Ως τις 4 Αυγούστου 1936 περίπου 16.500 κομμουνιστές συνελήφθησαν, πολλοί δικάστηκαν και 3.031 καταδικάστηκαν σε διάφορες ποινές.

Στην εξωτερική πολιτική η κυβέρνηση Βενιζέλου εξομάλυνε τις σχέσεις της χώρας μας με την Ιταλία που δεν δέχτηκε να συζητήσει καν το θέμα των Δωδεκανήσων, τήρησε αρνητική στάση στην κυπριακή εξέγερση για αυτοδιάθεση (1931), επανέφερε το καλό κλίμα στις σχέσεις με τη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουμανία, αντίθετα δεν πέτυχε πολλά στις προσπάθειές της για προσέγγιση με την Αλβανία και τη Βουλγαρία. Σημαντικότερο όλων ήταν το «Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας» που υπέγραψαν οι Βενιζέλος και Ισμέτ Ινονού στην Άγκυρα στις 30/10/1930.

Είχε προηγηθεί ετεροβαρής για την Ελλάδα συμφωνία για τακτοποίηση των εκκρεμών οικονομικών ζητημάτων των δύο χωρών καθώς η Ελλάδα πλήρωσε 400.000 αγγλικές λίρες στην Τουρκία. Το 1931 ο Ισμέτ Ινονού επισκέφθηκε την Αθήνα ενώ στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής προσέγγισης, το 1934 ο Βενιζέλος πρότεινε τον Κεμάλ για Νόμπελ Ειρήνης… Εκείνη τη χρονιά ο Κεμάλ πήρε το προσωνύμιο «Ατατούρκ» (πατέρας των Τούρκων). Η πρόταση Βενιζέλου γραμμένη στα γαλλικά υπάρχει στην ιστοσελίδα των Βραβείων Νόμπελ. Στα σχόλια αναφέρεται ότι αν και το όνομα προστέθηκε στην τελική λίστα, δεν υπάρχει αξιολόγηση της υποψηφιότητας…


Πηγές:
• ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, τ. ΙΕ ,ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
• ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΑΦΝΗΣ, «Η ΕΛΛΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΩΝ 1923-1940», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΚΤΟΣ, 1997
• Δρ. ΙΩΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΦΛΩΡΑΤΟΣ, «Ιστορία του Ελληνικού Στρατού 1833-1949», Τόμος ΙΙ, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 2014
• Ευχαριστούμε θερμά τον Δρα Ι. Σ. Παπαφλωράτο για την πολύτιμη βοήθειά του.