Όταν ο ηγέτης είναι άρρωστος: Από τον Μπάιντεν στον Ρούζβελτ και από τον Ανδρέα... στον Μπρέζνιεφ

Η αδυναμία του Τζο Μπάιντεν να αντεπεξέλθει στα καθήκοντα του Πλανητάρχη ανήκει σε μια παράδοση με μακρά διαδρομή στην αμερικανική ιστορία. Ηδη από τον 19ο αιώνα, η ψυχολογική ισορροπία του κατά τα άλλα χαρισματικού Αβραάμ Λίνκολν αποτελούσε πηγή ανησυχίας, εφόσον είχε κατάθλιψη και η συμπεριφορά του ακολουθούσε ρυθμό κυκλοθυμίας με απότομες μεταπτώσεις.

Η ψυχοπαθολογία του, εντούτοις, ουδόλως εμπόδισε τον Λίνκολν να κυβερνήσει την πατρίδα του, επιδιώκοντας να την αναμορφώσει βάσει των οραμάτων του. Ως γνωστόν, εκείνο που τον εμπόδισε να φέρει εις πέρας την αποστολή του ήταν οι σφαίρες που δέχτηκε στο κεφάλι από το όπλο του Τζον Μπουθ.

Από τον Αβραάμ Λίνκολν έως τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, ο οποίος υποβλήθηκε (και παρομοίως με τον Λίνκολν πυροβολήθηκε, αλλά επέζησε) σε επέμβαση για την αφαίρεση καρκινικού πολύποδα όντας εν ενεργεία κυβερνήτης, κατά καιρούς υπήρξαν πρόεδροι των ΗΠΑ με εξαιρετικά επιβαρυμένη υγεία. Η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση είναι ίσως ο Γούντροου Γουίλσον, ο οποίος προήδρευσε από το 1913 έως το 1921. Η χρόνια υπέρταση, όπως ήταν σχεδόν προδιαγεγραμμένο, προξένησε εγκεφαλικό στον Γουίλσον το 1919 και ενώ διένυε τη δεύτερη θητεία του στον Λευκό Οίκο.

Το επεισόδιο με τη σειρά του επέφερε ολική παράλυση στην αριστερή πλευρά του σώματός του, απώλεια όρασης από το ένα μάτι, μαζί με τη συνήθη πάρεση, τη διαταραχή στην άρθρωση της ομιλίας, αλλά και έντονα προβλήματα στις πνευματικές λειτουργίες του, την αντίληψη, τη συνείδηση όσων συνέβαιναν γύρω του κ.ο.κ.

Ηταν σαφές ότι στην κατάστασή του ήταν επιβεβλημένο, τόσο για τον ίδιο όσο και για τη χώρα του, να παραιτηθεί ή τουλάχιστον να τεθεί σε προσωρινή παύση, μεταβιβάζοντας την εξουσία στον αντιπρόεδρο. Ομως, κυρίως εξαιτίας της συζύγου του και των ιατρών που εκείνη χειραγωγούσε, η σοβαρότητα της κατάστασης του Γουίλσον συγκαλύφθηκε και, αντί της αλήθειας, διαδόθηκε άνωθεν ότι «ο πρόεδρος αντιμετωπίζει μια μικρή νευρολογική κρίση και δυσπεψία».
Ο Γούντροου Γουίλσον θα έμενε στην Ιστορία ως ο μακροβιότερος ανήμπορος πρόεδρος - ή εκείνος που, αποδεχόμενος εκών άκων τον ρόλο της μαριονέτας, συνέβαλε στο να γίνει η συμβία του, Ιντιθ Γκαλτ, η πρώτη πραγματική, αν και σκιώδης, γυναίκα πρόεδρος των ΗΠΑ.

Παρομοίως τραγική με του Γουίλσον, αλλά και αρκετά διαφορετική, ήταν η περίπτωση του Φράνκλιν Ρούζβελτ, με κοινό χαρακτηριστικό -εκτός από την καθήλωση σε αναπηρικό αμαξίδιο- το ότι κλήθηκαν αμφότεροι να αντιμετωπίσουν τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Ομως ο Ρούζβελτ, ενάντια στον κυκεώνα των τεράστιων και επώδυνων προβλημάτων που τον περιέζωναν σε κάθε στιγμή της προσωπικής και δημόσιας ζωής του, παραμένει έως σήμερα ο μόνος Αμερικανός πρόεδρος που εξελέγη πάνω από δύο φορές, έχοντας υπηρετήσει ως επικεφαλής των ΗΠΑ από το 1933 έως το 1945, όταν και απεβίωσε σε ηλικία 63 ετών.
Ο Φράνκλιν Ντελέινο Ρούζβελτ είχε εύθραυστη υγεία εκ γενετής. Το συντριπτικό χτύπημα γι' αυτόν ήρθε στα 39 του χρόνια, όταν μετά από κρίσεις υψηλού πυρετού και μια απορρύθμιση ζωτικών οργάνων επήλθε παράλυση των κάτω άκρων. Η αρχική διάγνωση ήταν πολιομυελίτιδα και το πρωταρχικό μέλημα ήταν, για ακόμη μία φορά, η απόκρυψη της ασθένειας του προέδρου από το κοινό. Εξ ου και ο Ρούζβελτ κατέβαλλε υπεράνθρωπες προσπάθειες να παραστήσει ότι είναι σε θέση να βαδίζει με πατερίτσες.

Εκ των υστέρων, η εκδοχή της πολιομυελίτιδας αμφισβητήθηκε, καθώς μια πιο προσεκτική ανάλυση των συμπτωμάτων υπό το φως της σύγχρονης επιστήμης υποδεικνύει μάλλον σύνδρομο Γκιγιέν-Μπαρέ. Επί της ουσίας, βεβαίως, από ό,τι και αν έπασχε, ο Ρούζβελτ δεν επέτρεψε στον εαυτό του να υποκύψει στην ασθένεια και παρέμεινε στην πρώτη γραμμή σε μια σειρά από γεγονότα τα οποία καθόρισαν την πορεία ολόκληρης της ανθρωπότητας στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Οσο για τον διάδοχο του Ρούζβελτ, τον Χάρι Τρούμαν, εκτός από το ότι έδωσε το όνομά του στο «δόγμα Τρούμαν» για την απόκρουση της κομμουνιστικής επέκτασης στην Ευρώπη, κάτι που έφερε την Ελλάδα στο επίκεντρο των παγκόσμιων εξελίξεων λόγω του Εμφυλίου, ο ιστορικός του φάκελος είναι γεμάτος από καταγραφές ποικίλης σοβαρότητας.

Στα 10 του νόσησε με διφθερίτιδα, κάτι που μάλλον προκάλεσε μόνιμη βλάβη στην όρασή του, καθιστώντας τον βαριά μύωπα. Ταυτόχρονα, αναγκάστηκε να περάσει μέρος των παιδικών χρόνων του σε αναπηρικό αμαξίδιο. Μεγαλώνοντας και ενδεχομένως λόγω της περιορισμένης όρασής του, τραυματίστηκε πολλές φορές και κινδύνευσε ακόμη και να σκοτωθεί σε διάφορα ατυχήματα.

Στη διάρκεια δε της προεδρικής θητείας του διαγνώστηκε με βαρύ άσθμα που προκαλούσε διαταραχές στον ύπνο του, έντονους πονοκεφάλους κ.λπ. Ασφαλώς και ο Χάρι Τρούμαν, όπως σχεδόν όλοι οι ασθενείς προκάτοχοί του, προσπαθούσε με κάθε τρόπο να αποκρύψει τα προβλήματα υγείας που τον βασάνιζαν.
Στην παλιά καλή ΕΣΣΔ

Οι Αμερικανοί ηγέτες δεν θα μπορούσαν επ' ουδενί να διεκδικήσουν αποκλειστικότητα στη σκηνοθετημένη προώθηση ενός πλαστού προσωπείου άκρας υγείας. Το «σοβιετικό μοντέλο» είναι εξίσου διάσημο και εξίσου αναποτελεσματικό στην πράξη. Θα έλεγε κανείς ότι η σχετική παράδοση εκκίνησε από τον Βλαντίμιρ Ιλιτς Λένιν - αν και ερήμην του ιδίου, μια και στο τέλος της σύντομης ζωής του το πνεύμα του είχε απορρυθμιστεί τελείως από τα αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια.

Ο μέγας Λένιν πέθανε μόλις στα 54 του το 1924 και ο διάδοχός του στην ηγεσία της τότε εν τω γεννάσθαι Σοβιετικής Ενωσης, ο Ιωσήφ Στάλιν, προσπαθούσε από τη μία να διατηρήσει, σαν ζωντανή μούμια, τον πνευματικό πατέρα και πρωτεργάτη της Οκτωβριανής Επανάστασης, ενώ ταυτόχρονα οργάνωνε μεθοδικά και αμείλικτα, κυριολεκτικά πατώντας επί πτωμάτων, την κατάκτηση της απόλυτης εξουσίας στο Κόμμα και τη χώρα.

Παρακάμπτοντας όμως τον αιφνίδιο θάνατο του ίδιου του Στάλιν και ό,τι επακολούθησε με την αποκαθήλωση του σταλινισμού, η πανηγυρική επίδειξη δύναμης της σοβιετικής προπαγάνδας εντοπίζεται στην επιμελή απόκρυψη της πραγματικής κατάστασης του Λεονίντ Μπρέζνιεφ, αλλά και των βραχύβιων δύο διαδόχων του, Γιούρι Αντρόποφ και Κονσταντίν Τσερνιένκο.

Οι υπασπιστές

Υπηρετώντας από το 1964 ως Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ και ως εκ τούτου ανώτατος άρχων της ΕΣΣΔ, το 1976 ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ υπέστη βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο. Ηταν 70 ετών και καθώς οι Μυστικές Υπηρεσίες ορμούσαν να συγκαλύψουν παντί τρόπω το γεγονός, ο ίδιος ο Μπρέζνιεφ φέρεται να επλήγη και από έμφραγμα. Εν πάση περιπτώσει, το αποτέλεσμα ήταν ότι ο Σοβιετικός ηγέτης δυσκολευόταν να σταθεί όρθιος και να διατηρήσει την ισορροπία του, τραύλιζε και βυθιζόταν όλο και περισσότερο στην εξάρτηση από ηρεμιστικά και παυσίπονα.

Οι υπασπιστές του δεν κατάφερναν πάντα να τον ξυπνήσουν εγκαίρως ώστε να μη δίνονται λαβές για υποψίες περί των ικανοτήτων του - αν και ο λαός της ΕΣΣΔ πολύ γρήγορα επινόησε μια σειρά από καθόλου κολακευτικά ανέκδοτα για τον επιβλητικό και θεωρητικά πανίσχυρο Γ.Γ. σύντροφο Μπρέζνιεφ, στα οποία παρουσιαζόταν σαν ένα ζόμπι.

Οταν εντέλει ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ απεβίωσε, το 1982, ακολούθησαν δύο «μεταβατικοί» διάδοχοι, προτού η εξουσία περάσει στον τελευταίο ηγέτη της ΕΣΣΔ, τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Ο πρώτος ήταν ο Γιούρι Αντρόποφ, πρώην αρχηγός της KGB, αρκετά μεγάλος σε ηλικία και ήδη άρρωστος όταν ανέλαβε καθήκοντα. Μετά από θητεία διάρκειας μικρότερης του ενός έτους, εξαιτίας νεφρικής ανεπάρκειας, ο Αντρόποφ κατ' ουσίαν παρέμεινε νοσηλευόμενος, έχοντας ελάχιστη επαφή με το περιβάλλον, ως την τελευταία πνοή του, τον Φεβρουάριο του 1984 στα 70 του χρόνια.

Ο επόμενος στη σειρά, ο Κονσταντίν Τσερνιένκο, κυβέρνησε ακόμη λιγότερο, μόλις 13 μήνες, καθώς πέθανε τον Μάρτιο του 1985, έχοντας πέσει σε κώμα. Ηταν 74 ετών και λέγεται πως εάν μπορούσε, θα συνέχιζε να καπνίζει το ένα τσιγάρο μετά το άλλο ακόμη και μέσα στην Εντατική, όπως έκανε σε όλη του τη ζωή, παρακούοντας συστηματικά τις εντολές των συντρόφων πνευμονολόγων.

Αν ποτέ παραχθεί ένα ντοκιμαντέρ, κάτι σαν μη-μυθοπλαστική αναπαράσταση, ιδανικά σε μορφή σειράς επεισοδίων, γύρω από τα τελευταία χρόνια του Ανδρέα Παπανδρέου, πολύ δύσκολα ο θεατής θα πειστεί ότι υπήρξε στ' αλήθεια τόση ίντριγκα, τόση αγωνία - και ταυτόχρονα ότι συνέβησαν τόσα πολλά κωμικοτραγικά γεγονότα, ενώ ο πρωθυπουργός της χώρας πάσχιζε με όλες του τις δυνάμεις να ξεγελάσει τον θάνατο.
Αλλωστε, ακόμη και το ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου κατάφερε να ανακάμψει παρόλο ότι ο επικεφαλής θεράπων ιατρός του έδινε μόλις 5% πιθανότητες επιβίωσης, αποτελεί από μόνο του ένα αξιοπερίεργο, σχεδόν ανεξήγητο φαινόμενο. Το σίριαλ του «άρρωστου Ανδρέα», παρόλο που εκτυλίχθηκε -σχεδόν- σε κοινή θέα, παρόλο που διήρκεσε χρόνια και αποτυπώθηκε σε πλήθος μαρτυριών, χρονικών, απομνημονευμάτων κ.ο.κ., εξακολουθεί να μοιάζει περισσότερο με επινόηση ενός χαρισματικού σεναριογράφου παρά με μια ιστορική πραγματικότητα. Η υπόθεση τα είχε όλα: πόνο και θανάσιμο κίνδυνο για έναν εν ενεργεία, κατεξοχήν λαοπρόβλητο ηγέτη.

Το θρίλερ

Σκληρό και ανελέητο ανταγωνισμό στο παρασκήνιο μεταξύ επιγόνων για την υποκατάστασή του στην εξουσία και αργότερα για τη διαδοχή του. Ερωτα, φιλοδοξία, αλλά και παραψυχολογία. Διότι παράλληλα με την επιστήμη της Ιατρικής, και δη στο κορυφαίο επίπεδο των ειδικών που ανέλαβαν τη φροντίδα του Ανδρέα Παπανδρέου στο εξωτερικό και την Ελλάδα, για τη σωτηρία του δοκιμάστηκε κάθε μορφή πρακτικής μεταφυσικής.

Παρήλασαν ιερωμένοι, οι οποίοι εκτός από τις δεήσεις και τις λιτανείες που ανέπεμψαν για λογαριασμό του άθρησκου Ανδρέα, κρέμασαν στο προσκέφαλό του δεκάδες τάματα και κομποσχοίνια, δήθεν θαυματουργά χαϊμαλιά και ξόρκια, μετατρέποντας το δωμάτιό του σε βωμό δεισιδαιμονίας. Δεν έλειψαν όμως αστρολόγοι/μάντεις, ακόμη και ξεματιάστρες. Αν και, εντέλει, το μόνο πραγματικό θαύμα που σημειώθηκε ήταν το πώς ο ίδιος ο Ανδρέας κατόρθωσε να τραβήξει τον εαυτό του από το κώμα και να επανέλθει στη συνειδητότητα και τη ζωή.

βάσει όσων έγραψε στα βιβλία του ένας πρώην στενός συνεργάτης του, ο Παρασκευάς Αυγερινός, υπουργός Υγείας και ιατρός, ο Ανδρέας έπασχε από μανιοκατάθλιψη και διπολική διαταραχή. Η κρίσιμη περίοδος για τον Ανδρέα Παπανδρέου είναι κατεξοχήν το διάστημα 1988-1995, αλλιώς «από το Χέρφιλντ στο Ωνάσειο». Στο πρώτο, το παγκοσμίου φήμης καρδιοχειρουργικό κέντρο του νοσοκομείου Χέρφιλντ στο Λονδίνο, ο Ανδρέας μεταφέρθηκε κατεπειγόντως λόγω στεφανιαίας νόσου σε προχωρημένο, σχεδόν μη αναστρέψιμο στάδιο.

Στις 30 Σεπτεμβρίου υποβλήθηκε σε μία επέμβαση διάρκειας 7 ωρών από τον κορυφαίο καρδιοχειρουργό Μαγκντί Γιακούμπ. Μετά από περίπου έναν μήνα, ο Παπανδρέου επέστρεψε στην Ελλάδα, έκανε το θρυλικό νεύμα στη Δήμητρα Λιάνη κ.λπ. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του, ένα άτυπο διευθυντήριο, μία σκιώδης κυβέρνηση της επισήμως ακέφαλης εκτελεστικής εξουσίας, επιδόθηκε σε πυρετώδεις διεργασίες.

Πρωταγωνιστής τότε ήταν ο Μένιος Κουτσόγιωργας, ο οποίος διέθετε ακόμη τόση εσωκομματική ισχύ και τόση πυγμή ώστε να επιβληθεί στους υπόλοιπους «δελφίνους» και κυρίως στους πιο δυναμικούς εσωτερικούς αντιπάλους του, όπως τον Κώστα Λαλιώτη, προτάσσοντας το συμφέρον της πατρίδας, τις έκτακτες ανάγκες της κ.ο.κ. Ο Ανδρέας, αντίθετα από ό,τι σχεδίαζε ο Κουτσόγιωργας, θα επανέλθει πλήρως, αναζωογονημένος -όπως τουλάχιστον ο ίδιος έμοιαζε να πιστεύει- χάρη στον δεσμό του με τη Λιάνη. Το 1988 ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν 69 και η τότε ακόμη μέλλουσα σύζυγός του 33 ετών.

Στα χρόνια που θα ακολουθούσαν ως την επόμενη σοβαρή νοσηλεία του Ανδρέα υπήρξε ένας καταιγιστικός ορυμαγδός γεγονότων, ιστορικά πρωτοφανούς πυκνότητας και έντασης (σκάνδαλο Κοσκωτά, Ειδικό Δικαστήριο, «Βρώμικο '89», κυβερνητική κρίση κ.ά.). Παρ όλα αυτά, ο Παπανδρέου κατόρθωνε να βγαίνει κάθε φορά, ως διά μαγείας, στον αφρό - και να κερδίζει ξανά την εξουσία, κόντρα σε όποιον, ακόμη και εντός ΠΑΣΟΚ, είχε προεξοφλήσει το τέλος του, πολιτικό και βιολογικό.

Τελικά όμως θα αναγκαστεί να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία, τερματίζοντας πρόωρα την τρίτη και τελευταία θητεία του στις 15 Ιανουαρίου του 1996 και ενόσω νοσηλευόταν ακόμη στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο των Αθηνών. Ο Ανδρέας απεβίωσε μόλις λίγους μήνες μετά το απροσδόκητο εξιτήριό του από το Ωνάσειο, στις 23 Ιουνίου του 1996.
Μεταξάς - Παπάγος

Ο θάνατος του Ιωάννη Μεταξά, στο τέλος Ιανουαρίου του 1941 και ενώ η Ελλάδα χάρη στη δική του απόφαση με το «ΟΧΙ» κ.λπ. είχε εμπλακεί στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν ένα τραυματικό πλήγμα εν μέσω μίας ούτως ή άλλως εν εξελίξει εθνικής τραγωδίας. Παρά το ότι ο Μεταξάς ασκούσε δικτατορική εξουσία, το τελευταίο που χρειαζόταν η χώρα στη δεδομένη συγκυρία ήταν η έλλειψη κυβερνήτη. Αλλά πέραν του κενού εξουσίας που δημιουργήθηκε, το αξιοσημείωτο στην περίπτωση του Μεταξά έχει να κάνει με τα σενάρια συνωμοσίας τα οποία πυροδότησε το αιφνίδιο του θανάτου του.

Ο Μεταξάς ήταν ασθενής επί μόλις 10 ημέρες πριν καταλήξει εξαιτίας μιας φλεγμονής στον φάρυγγα, κάτι που ουδέποτε ήχησε σαν μια ταχέως επιδεινούμενη επιθετική νόσος η οποία θα μπορούσε να τον στείλει στον τάφο. Ομως, αυτό ακριβώς έγινε, παρόλο ότι τον Ιωάννη Μεταξά παρακολουθούσε ομάδα εξεχόντων ιατρών, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων Βρετανών. Σε αυτούς επικέντρωσαν τις υποψίες τους όσοι υπέθεσαν ότι ο Μεταξάς δολοφονήθηκε, πιθανώς με κάποιο δηλητήριο που ενστάλαξαν στον οργανισμό του οι δήθεν θεράποντες, με ένεση κ.λπ.

Το δε μυστήριο γύρω από τον ξαφνικό και αδόκητο θάνατο του Μεταξά ενίσχυσε ακόμη περισσότερο ο εξίσου αλλόκοτος χαμός του διαδόχου του, Αλέξανδρου Κορυζή. Ο οποίος παρέμεινε στην πρωθυπουργία για κάτι λιγότερο από τρεις μήνες, καθώς βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του. Είχε αυτοκτονήσει με μία σφαίρα (ή δύο κατά μια διαφορετική εκδοχή) από ένα όπλο το οποίο βρέθηκε στο αριστερό του χέρι. Μόνο που ο Κορυζής, ο πρωθυπουργός που είπε το «δεύτερο “Οχι”», αυτή τη φορά στους Γερμανούς που απαιτούσαν την απομάκρυνση των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων από την Ελλάδα, ήταν δεξιόχειρας.

Το τελευταίο ταξίδι

Πέραν των προηγουμένων δύο, καθώς και όσων Ελλήνων ηγετών, πρωθυπουργών ή και βασιλέων, ασθένησαν και απεβίωσαν, μία από τις πιο αινιγματικές υποθέσεις αφορά στην ανεξήγητη αρρώστια του Αλέξανδρου Παπάγου τον Οκτώβριο του 1955 και ενόσω είχε αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας από το 1952. Εως και λίγο καιρό πριν από τον θάνατό του, ο 71 ετών Παπάγος έμοιαζε υγιής και ακμαίος.

Ομως, ύστερα από ένα ταξίδι του με ατμόπλοιο από τον Πειραιά έως την Πορτογαλία, τον Οκτώβριο του 1954, ο Στρατάρχης αρχίζει να υποφέρει από διάφορα γαστρεντερολογικά συμπτώματα. Οι εξετάσεις στις οποίες υποβάλλεται δεν δείχνουν τίποτα συγκεκριμένο, αλλά η κατάστασή του χειροτερεύει μέρα με την ημέρα. Οι Ελληνες ιατροί σηκώνουν τα χέρια ψηλά, ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ στέλνει στην Αθήνα τον καλύτερο καρκινολόγο των ΗΠΑ, αλλά ο Αλέξανδρος Παπάγος χάνει όλο και περισσότερο τις δυνάμεις του.
Το τέλος του αποδείχθηκε αναπόδραστο - όσο και ανεξήγητο. Ορισμένες εφημερίδες της εποχής έφτασαν ως του σημείου να κατηγορήσουν δημόσια έναν από τους Ελληνες ιατρούς, ο οποίος ετύγχανε και βουλευτής, ονόματι Νικόλαος Μπόμπολας. Σε μια απόπειρα να υπερασπιστεί την τιμή και την υπόληψή του, ο άνθρωπος αυτός δημοσίευσε ένα ολόκληρο σύγγραμμα, παραθέτοντας αυτούσιο τον ιατρικό φάκελο του Στρατάρχη, τις τιμές των αιμοσφαιρίων, την απόχρωση των ούρων του κ.λπ.

Παρ' όλα αυτά, το πέπλο του μυστηρίου και κυρίως της υποψίας ότι ο Αλέξανδρος Παπάγος έπεσε θύμα σκοτεινών δυνάμεων, δηλαδή των Αγγλων, δεν διαλύθηκε ποτέ. Κατά σύμπτωση, δε, ένα από τα συμπτώματα της ασθένειας του Παπάγου μοιάζει να επαναλήφθηκε στην περίπτωση του Ανδρέα Παπανδρέου, όταν πια ήταν σχεδόν ορατό το δικό του τέλος: η αποστροφή για την τροφή.

Φωτογραφίες: Getty images / Ideal images, AFP / Visual HELLAS