Στέφανος Σαράφης: Ο στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛ.ΑΣ και η δολοφονία (;) του σε ένα περίεργο τροχαίο

Μια από τις πλέον πολυσυζητημένες μορφές της ελληνικής ιστορίας του 20ου αιώνα ήταν ο Τρικαλινός στρατιωτικός και πολιτικός Στέφανος Σαράφης. Δεν είναι μόνο η ταραχώδης ζωή του και όσα βίωσε, αλλά και ο θάνατός του σε ένα τροχαίο στο οποίο εμπλέκονται δύο Αμερικάνοι που υπηρετούσαν στη Βάση του Ελληνικού. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι ο Σαράφης δολοφονήθηκε. Ακόμα πάντως κι αν δεν επρόκειτο για δολοφονία και οι πλέον καλόπιστοι δέχονται ότι το τροχαίο δυστύχημα το οποίο στοίχισε τη ζωή στον Στέφανο Σαράφη και τον σοβαρό τραυματισμό της συζύγου του ήταν τουλάχιστον περίεργος και ύποπτος.

Ποιος ήταν ο Στέφανος Σαράφης;

Ο Στέφανος Σαράφης γεννήθηκε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας το 1890. Το 1908 ήρθε στην πρωτεύουσα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ωστόσο τα γεγονότα της εποχής (Μακεδονικός Αγώνας, Κίνημα στο Γουδί το 1909) τον οδήγησαν να εγκαταλείψει τις σπουδές του και να μεταβεί στη γενέτειρά του, όπου κατατάχθηκε με τον βαθμό του Λοχία στο Σύνταγμα Τρικάλων. Εκεί, είχε Λοχαγό, τον μετέπειτα Στρατηγό Αλέξανδρο Οθωναίο με τον οποίο συνδέθηκε στενά, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της σταδιοδρομίας του.

Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους, όπου και διακρίθηκε (ιδιαίτερα στη μάχη του Σαρανταπόρου). Παρέμεινε στο στράτευμα και μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων, εισήλθε σε Σχολή Αξιωματικών και έγινε Ανθυπολοχαγός.

Ο Σαράφης ήταν ένας από τους πλέον ένθερμους υποστηρικτές του Ελευθέριου Βενιζέλου. Θέλοντας να μεταβεί στη Θεσσαλονίκη κατά το βενιζελικό Κίνημα το 1916 συνελήφθη και κρατήθηκε σε στρατόπεδο στην Αθήνα (Παραπήγματα). Τελικά όμως κατόρθωσε να φτάσει στην Κοζάνη και να τεθεί στην υπηρεσία του Κινήματος. Το 1917 ονομάστηκε «κατ’ επιλογήν Λοχαγός» και το 1918 αποσπάστηκε στο Υπουργείο Στρατιωτικών. Το 1919 προβιβάστηκε σε Ταγματάρχη και υπήρξε διοικητής Τάγματος του Εκστρατευτικού Σώματος στη Μικρά Ασία. Μάλιστα, ο Σαράφης ήταν τότε ο νεότερος Ταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού (29 ετών).

Στη συνέχεια, αποσπάστηκε στο Επιτελείο του Οθωναίου, στην Καλαμάτα αρχικά και έπειτα στο Γύθειο. Επέστρεψε στο στράτευμα μετά την επανάσταση του 1922 υπό τον Πλαστήρα και συνέβαλε στην καταστολή του κινήματος Γαργαλίδη – Λεοναρδόπουλου το 1923. Το 1924 στάλθηκε για μετεκπαίδευση στη Γαλλία. Επιστρέφοντας, έλαβε τον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη και το 1927 έγινε Υποδιοικητής και Διευθυντής Σπουδών της Σχολής Ευελπίδων. Το 1933 ανακλήθηκε από την κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος, λόγω επαφών του με τον Βενιζέλο, τον Πλαστήρα και βενιζελικούς παράγοντες. Έλαβε μέρος ως μέλος της τριμελούς Επαναστατικής Επιτροπής, μαζί με τους Αλέξανδρο Ζάννα και Ανδρέα Κολιαλέξη στο Κίνημα του. Μαρτίου 1935 (αυτός ήταν ο ουσιαστικός αρχηγός του).

Μετά την καταστολή του Κινήματος, ο Σαράφης αποτάχθηκε από το στράτευμα και καταδικάστηκε σε θάνατο από στρατοδικείο, όμως η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια. Αποφυλακίστηκε με τη γενική αμνηστία του Δεκεμβρίου 1935, όμως το καθεστώς Μεταξά τον εκτόπισε στη Μήλο το 1937 και δεν του επέτρεψε, με την έκρηξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου να μεταβεί στο μέτωπο, αν και το ζήτησε ο ίδιος.

Η δράση του Σαράφη στην Κατοχή και τον Εμφύλιο

Ο Σαράφης επέστρεψε τελικά στην Αθήνα και άρχισε, από το 1941 ήδη, τις επαφές του με πολιτικά πρόσωπα, όπως ο Θεμιστοκλής Σοφούλης για την εξεύρεση τρόπων αντίδρασης και αντίστασης στις κατοχικές δυνάμεις. Οι Ιταλοί τον υποπτεύθηκαν και δύο φορές τον συνέλαβαν και τον ανέκριναν (Σεπτέμβριος 1941 και 2 Φεβρουαρίου-Απρίλιος 1942). Τελικά, τον Οκτώβριο – Νοέμβριο του 1942 συγκροτήθηκε πενταμελής Επιτροπή (Σαράφης, Γρηγοριάδης, Πανόπουλος, Χατζήμπεης και Σίμος Βλάχος), που εξελίχθηκε στην Οργάνωση ΑΑΑ (3Α, Αγών – Ανόρθωση – Ανεξαρτησία).

Ύστερα από επιμονή του Ιωάννη Τσιγάντε, αφού πήρε την έγκριση της επιτροπής, ο Σαράφης συμφώνησε να μεταβεί προσωρινά στη Θεσσαλία και να συγκροτήσει αντάρτικο σώμα. Στα Τρίκαλα, συναντήθηκε με τον Γεώργιο Κωστόπουλο, Ταγματάρχη, παλιό του υφιστάμενο και φίλο, ο οποίος είχε συγκροτήσει ένοπλο τμήμα 80 περίπου ανταρτών, από διάφορους πολιτικούς χώρους, με σταθμό διοίκησης το Περτούλι.

Ο Κωστόπουλος του αποκάλυψε ότι ξεκίνησε τις αντιστασιακές του ενέργειες ως αξιωματικός του ΕΛΑΣ, με τον οποίο όμως πλέον βρισκόταν σε εχθροπραξίες. Ο θάνατος του Ιωάννη Τσιγάντε σε συμπλοκή του με Ιταλούς στην Αθήνα στις 14 Ιανουαρίου 1943 (άλλη μια πολύ περίεργη και σκοτεινή ιστορία…) ακύρωσε τον σκοπό της μετάβασης του Σαράφη στη Θεσσαλία.

Αποφάσισε λοιπόν να μεταβεί στην Ήπειρο, με σκοπό να πείσει τον Ναπολέοντα Ζέρβα, στρατιωτικό αρχηγό του ΕΔΕΣ και τον Συνταγματάρχη και μετέπειτα Ταξίαρχο Έντι Μάγιερς, αρχηγό της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στα βουνά της Ελλάδας και εκπρόσωπο του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής (SOE) για την ανάγκη ύπαρξης ενιαίου στρατού και όχι χωριστών και ανεξάρτητων ανταρτικών ομάδων.

Στις 7 Φεβρουαρίου 1943 οι Σαράφης, Ζέρβας και Μάγιερς συμφώνησαν να συγκροτηθούν ανταρτικές ομάδες και συγκεκριμένα τρία τμήματα: Ηπείρου, με επικεφαλής τον Ζέρβα, Θεσσαλίας, με επικεφαλής τον Σαράφη και Ρούμελης, με επικεφαλής τον Ψαρρό. Προβλεπόταν για αργότερα μάλιστα ίδρυση κεντρικού αρχηγείου στα Άγραφα. Όταν όμως ο Σαράφης επέστρεψε στα Τρίκαλα ήρθε σε διένεξη με τον Κωστόπουλο ο οποίος αντιτάχθηκε στη σύσταση στρατηγείου Θεσσαλίας με επικεφαλής τον Σαράφη. Στο μεταξύ, τον Οκτώβριο του 1942 είχε συγκροτηθεί ο «Ελληνικός Στρατός Απελευθερωτικής Προσπαθείας»(ΕΣΑΠ), που ως τον Δεκέμβριο, παρά την ετερογενή του σύνθεση δεν αντιμετώπιζε δυσκολίες. Όταν όμως τότε προσχώρησαν στον ΕΣΑΠ βασιλόφρονες αξιωματικοί ακολούθησαν διενέξεις και τελικά αποχώρηση της κομμουνιστικής πτέρυγας. Και όταν η ομάδα του Κωστορίζου που είχε λιποτακτήσει από τον Βελουχιώτη κατέφυγε εκεί άρχισαν οι προστριβές με τον ΕΑΜ. Όμως για τον ΕΑΜ βασικός αντίπαλος ήταν ο Σαράφης, ο οποίος με την αίγλη που διέθετε μπορούσε να εξελιχθεί σε επικίνδυνο αντίπαλο. Ο Κόζιακας, τοπικός καπετάνιος του ΕΛΑΣ για να διευθετηθούν οι διαφορές απευθύνει πρόσκληση μόνο στον «φίλο Κωστόπουλο». Κατά την κοινή «Γενική Συνέλευση των Ανταρτών» (24/2), οι Ελασίτες αρχικά δεν δέχονται «ούτε κουβέντες, ούτε εξηγήσεις» με τον Σαράφη και τελικά μόνο μετά από πολλές συζητήσεις καταλήγουν σε κάποιον συμβιβασμό.

Να σημειώσουμε ότι ο Σαράφης είχε χαρακτηριστεί «προδότης» από το ΕΑΜ, λόγω της παράτασης της άδειας κυκλοφορίας που είχε λάβει από τους Ιταλούς, ενώ οι σχέσεις του με τον «θλιβερό» νομάρχη Σαράντη διογκώθηκαν. Στο μεταξύ ο Κωστόπουλος πληροφορήθηκε ότι ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Νικηταράς είχε συλλάβει τον φίλο του, Ταγματάρχη Αντωνόπουλο, επειδή προσπάθησε να συγκροτήσει ανταρτική ομάδα στο πλαίσιο του ΕΣΑΠ. Ο Κωστόπουλος ξεκίνησε για το Βούνεσι (Μορφοβούνι) Καρδίτσας, ακολουθούμενος από τον Σαράφη ,που διαισθανόταν ότι οι ελασίτες έχουν στήσει παγίδα, και όλους τους άνδρες του. Την 1η Μαρτίου 1943 έφτασαν εκεί. Τους υποδέχτηκε εγκάρδια ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Νικηταράς και, λόγω της μεγάλης κούρασης και της προχωρημένης ώρας ξάπλωσαν στα «φιλόξενα» όπως νόμιζαν, καταλύματα του ΕΛΑΣ. Μόνο ο Κωστορίζος ήταν ανήσυχος και είχε το αυτόματό του δίπλα στο μαξιλάρι του.

Ο Νικηταράς, αφού συνεννοήθηκε με τον Μπουκουβάλα εκπρόσωπο του Αρχηγείου της Θεσσαλίας που βρισκόταν στο γειτονικό χωριό Μεσενικόλα έδωσε εντολή στους άνδρες του, στις 3 π.μ. να εισβάλλουν στα καταλύματα των «Κωστοπουλικών», οι οποίοι αν και ήταν περισσότεροι, από τους ελασίτες, 150 περίπου, αιφνιδιάστηκαν και αιχμαλωτίστηκαν. Οι περισσότεροι, μετά από 2 – 3 μέρες αφέθηκαν ελεύθεροι, ενώ κάποιοι προσχώρησαν στον ΕΛΑΣ. Ο Κωστορίζος, με άλλους τρεις «λιποτάκτες» βασανίστηκαν, πέρασαν από ανταρτοδικείο και εκτελέστηκαν. Ο Έντι Μάγιερς περιπλανήθηκε για μέρες στη Θεσσαλία αναζητώντας τους αιχμαλώτους. Οι Σαράφης, Κωστόπουλος, Καραμπέκος (Λοχαγός) και Χονδρός (Ανθυπασπιστής) οδηγήθηκαν στην Κολοκυθιά Φθιώτιδας, στα νέα έδρα του Αρχηγείου Ρούμελης. Λίγες ημέρες πριν είχαν φθάσει εκεί οι Τζήμας και Βελουχιώτης που έδωσαν εντολή για μεταφορά των παραπάνω στην Κολοκυθιά. Ως τότε, αγνοούσαν πλήρως τα γεγονότα του Μορφοβουνίου.

Οι ελασίτες ζήτησαν από τον Σαράφη και τους άλλους να ενταχθούν στο ΕΑΜ. Φαίνεται ότι ο Σαράφης είχε έρθει σε συνεννόηση με τον υπαρχηγό του Βελουχιώτη, Τάσο Λευτεριά, ο οποίος είχε εγγυηθεί για τη ζωή του και δέχτηκε μάλλον εκούσια και χωρίς καμία απειλή να ενταχθεί στον ΕΛΑΣ, του οποίου έγινε στρατιωτικός αρχηγός. Ο Μάγιερς προσπάθησε μάταια να μεταπείσει τον Σαράφη, ενώ το κλίμα στην Αθήνα, το κλίμα για το ΕΑΜ ήταν βαρύ, καθώς δεν ήταν γνωστό τι έγινε με τον Σαράφη. «Δολοφόνοι τι τον κάνατε τον Σαράφη», «ΕΑΜ γιατί δεν απαντάς» και άλλα παρόμοια συνθήματα αναγράφονταν στον μη εαμικό Τύπο καθώς και σε τοίχους. Ο Τζήμας και ο Σαράφης έφυγαν εσπευσμένα για την Αθήνα για να διαψεύσουν τις φήμες. Φθάνοντας στην Αθήνα ο Σαράφης έπεισε πολλούς συναγωνιστές του από την οργάνωση ΑΑΑ να ενταχθούν στο ΕΑΜ.

Τα συγκλονιστικά αυτά γεγονότα περιγράφει λεπτομερώς ο σπουδαίος φιλέλληνας ιστορικός και πανεπιστημιακός Χάγκεν Φλάισερ που αναφέρει ότι ο Σαράφης «δεν αλλαξοπίστησε υπό την απειλή εκτέλεσης», όπως ανέφεραν οι πολιτικοί αντίπαλοί του. Αυτό αναιρείται τόσο από τη συμμετοχή του στο κίνημα του 1935, όσο και από τις εγγυήσεις που είχε πάρει από τον Λευτεριά και την παρουσία στην Κολοκυθιά του Μάγιερς.

Μετά την ανάληψη των νέων καθηκόντων του ο Σαράφης περιόδευσε τις ελεγχόμενες από τον ΕΛΑΣ περιοχές Ρούμελης, Θεσσαλίας και Μακεδονίας. Ως έδρες του Γενικού Στρατηγείου ορίστηκαν διαδοχικά η Μεσοχώρα (Ιούνιο) και το Περτούλι Θεσσαλίας (Ιούλιο), οι Κορυσχάδες Ευρυτανίας (Οκτώβριο) και τελικά το Κεράσοβο Ευρυτανίας (τον Νοέμβριο του 1943). Ως στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ ο Σαράφης απέρριψε πρόταση του SOE για ανατίναξη της γέφυρας Ασωπού, ενέκρινε όμως επιχείρηση ανατίναξης τμήματος της σήραγγας του Κούρνοβου (Δίλοφο Φθιώτιδας).

Η ανατίναξη της σήραγγας, στην οποία βρίσκεται μέρος της σιδηροδρομικής γραμμής Λιανοκλάδι – Λάρισα έγινε τη νύχτα 1ης προς 2α Ιουνίου 1943, την ώρα που έμπαινε στη γαλαρία τρένο που μετέφερε 580 Ιταλούς στρατιωτικούς στη Θεσσαλονίκη από την Αθήνα, πυρομαχικά και Έλληνες αιχμαλώτους. Το τρένο τινάχτηκε στον αέρα. 580 Ιταλοί, ανάμεσά τους κι ένας Στρατηγός σκοτώθηκαν. Δυστυχώς, την ίδια τύχη είχαν και 54 Έλληνες που επέβαιναν στο τρένο. Για αντίποινα, οι Ιταλοί εκτέλεσαν 106 Έλληνες ομήρους από το στρατόπεδο αιχμαλώτων της Λάρισας, τα ξημερώματα της 6ης Ιουνίου 1943.

Μετά από πολλές διαβουλεύσεις, στις 29 Ιουλίου 1943 αποφασίστηκε η ίδρυση κοινού Γενικού Στρατηγείου, σε σύσκεψη στην οποία μετείχαν οι Μάγιερς, Γούντχαουζ, Ουάλας, Σαράφης, Βελουχιώτης, Τζήμας, Ζέρβας και Πυρομάγλου (του ΕΔΕΣ), ενώ αργότερα έφτασαν και οι Καρτάλης και Ψαρρός.

Τον Μάιο του 1944 ο Σαράφης πήρε μέρος στο Συνέδριο του Λιβάνου ως στρατιωτικός σύμβουλος της αντιπροσωπείας της ΠΕΕΑ υπό τον Αλέξανδρο Σβώλο και τον Σεπτέμβριο συνόδευσε την αντιπροσωπεία στη Διάσκεψη της Καζέρτας με νομικό του σύμβουλο τον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο.

Μετά την απελευθέρωση, ο Σαράφης ονομάστηκε Υποστράτηγος. Όμως το 1946, μαζί με άλλα στελέχη του ΕΛΑΣ εκτοπίστηκε αρχικά στην Ικαρία, έπειτα στη Σέριφο, προς το τέλος του Εμφυλίου στη Μακρόνησο και το 1950 στον Άγιο Ευστράτιο.

Η πολιτική σταδιοδρομία του Στέφανου Σαράφη

Την εξορία του Σαράφη διέκοψε η εκλογή του στη Βουλή το 1951 με το ψηφοδέλτιο της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ). Η εκλογή του ακυρώθηκε, όμως ο Σαράφης απελευθερώθηκε. Στα τέλη του 1951 εκλέχθηκε ως αναπληρωματικό μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κ.Κ.Ε. το οποίο τότε «βρισκόταν» επισήμως στην παρανομία. Το 1952 εκλέχθηκε στη Διοικούσα Επιτροπή της ΕΔΑ. Τον Φεβρουάριο του 1956 εκλέχθηκε και πάλι βουλευτής της ΕΔΑ.

Το μοιραίο τροχαίο στο οποίο σκοτώθηκε ο Σαράφης και τραυματίστηκε σοβαρά η σύζυγός του

Το 1938 κατά την εξορία του στη Μήλο, ο Σαράφης γνώρισε την Αγγλίδα αρχαιολόγο Marion Pascoe (1913-1999), η οποία τον ερωτεύτηκε. Ο Σαράφης είχε αποφασίσει να μην δημιουργήσει οικογένεια για να μην υποφέρει μαζί του και η σύντροφός του. Όμως η Pascoe, που τον είχε ερωτευτεί τρελά, διατηρούσε, κατά το δυνατόν βέβαια, επαφές μαζί του. Τελικά, μετά από συμβουλή και προτροπή του συνεξόριστου του Σαράφη Κώστα Γαβριηλίδη του έκανε, επανειλημμένα, προτάσεις γάμου! Τελικά ο Σαράφης ενέδωσε και στις αρχές του 1952 το ζευγάρι παντρεύτηκε. Ο Σαράφης με τη σύζυγό του αγόρασαν ένα σπίτι στον Άλιμο. Το μεσημέρι της Παρασκευής 31ης Μαΐου 1957, ο Σαράφης έφυγε από τα γραφεία της ΕΔΑ και με το λεωφορείο πήγε σπίτι του. Πρότεινε στη σύζυγό του να πάνε για μπάνιο κι εκείνη δέχτηκε. Ήταν μια καθιερωμένη συνήθειά τους, από τον Μάιο ως τα τέλη Οκτωβρίου. Το σπίτι τους απείχε μόλις τρία λεπτά από τη θάλασσα.

Όταν όμως επιχείρησαν να διασχίσουν τη Λεωφόρο Ποσειδώνος, λίγο πριν τη διαχωριστική νησίδα, μια ανοιχτή Μπουίκ Κονβέρτιμπλ με αριθμό κυκλοφορίας ΞΑ 1941 την οποία οδηγούσε ο Ιταλοαμερικανός Υποσμηνίας Μάριο Μουζάλι(Mario Mussili), 22 ετών τότε, ο οποίος υπηρετούσε στην Αμερικανική Βάση του Ελληνικού και είχε κατεύθυνση προς την Αθήνα. Τρέχοντας με ιλιγγιώδη ταχύτητα παρέσυρε τον Σαράφη και τη Μάριον και τους έριξε στην άσφαλτο αιμόφυρτους. Η Μπουίκ, με στραπατσαρισμένο καπό σταμάτησε αρκετά μέτρα πιο κάτω. Ο Σαράφης ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση. Το πίσω μέρος του κεφαλιού του είχε σχεδόν πολτοποιηθεί, ενώ είχαν υποστεί ρήξη οι πνεύμονες και η σπονδυλική στήλη του. Μεταφέρθηκε με φορτηγό στο νοσοκομείο «Κυανούς Σταυρός» στη Λεωφόρο Συγγρού, όπου μια ώρα αργότερα εξέπνευσε. Η Μάριον, με τρία συντριπτικά κατάγματα στο πόδι, μεταφέρθηκε στο «Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο». Ο Μουζάλι και ο συνεπιβάτης του που ονομαζόταν Γκάλαχαν «παραλήφθηκαν» από τον Αντισυνταγματάρχη Άλεν και τον Λοχαγό Ο’ Χάρα και οδηγήθηκαν στην Αμερικανική Βάση του Ελληνικού.

Η είδηση του θανάτου του Σαράφη κυκλοφόρησε αμέσως. Η «Αυγή» εξέδωσε έκτακτο παράρτημα, ενώ στα γραφεία της ΕΔΑ συγκεντρώθηκε κόσμος που ζητούσε να μάθει περισσότερα. Υπήρξαν φόβοι για αντιαμερικανικές εκδηλώσεις, που όμως δεν επαληθεύτηκαν. Σημαντικό ρόλο σ’ αυτό έπαιξε η συνάντηση του τότε Υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Αβέρωφ με τον πρεσβευτή των Η.Π.Α. Τζορτζ Άλεν, νωρίς το απόγευμα της 31/5/1957. Στον Άλεν αποδίδει τα εύσημα για την «ησυχία» που επικράτησε μετά τη δολοφονία Σαράφη και το περιοδικό «Time» στο φύλλο της 10ης Ιουνίου 1957. Το μεγάλο πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετωπιστεί τότε ήταν αυτό της ετεροδικίας.

Σύμφωνα με την αρχική σύμβαση που υπογράφτηκε το 1953 και αφορούσε την εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στην Ελλάδα, Αμερικανοί που τελούσαν ποινικά ή άλλα αδικήματα στην Ελλάδα, μπορούσαν να δικαστούν και στις Η.Π.Α. Αυτό είχε προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις της αντιπολίτευσης. Η κυβέρνηση Καραμανλή κατάρτισε νέα σύμβαση στις 7 Σεπτεμβρίου 1956, που όμως δεν είχε κυρωθεί από τη Βουλή. Σύμφωνα με αυτή «αι ελληνικαί Αρχαί δύνανται να ασκήσουν την ποινικήν των δικαιοδοσίαν εναντίον μέλους των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων εις τας περιπτώσεις καθ’ ας κρίνουν ότι ενέχει ιδιαιτέραν σημασία όπως η δικαιοδοσία αυτή ασκηθεί υπό των ελληνικών Αρχών». Όμως δινόταν η δυνατότητα στους Αμερικανούς να ασκούν κατά προτεραιότητα την ποινική διαδικασία «για λόγους τάξεως και πειθαρχίας».

Ο Αβέρωφ ζήτησε από τον Άλεν να τεθεί ο Μουζάλι στη διάθεση των ελληνικών Αρχών, κάτι που έγινε. Έτσι, λίγες ώρες αργότερα ο Αστυνομικός Διευθυντής Γεωργίου και ο Διευθυντής της Γενικής Ασφάλειας Ρακιντζής πήγαν στο Ελληνικό και πήραν τον Μουζάλι. Τον οδήγησαν στη Γενική Ασφάλεια, όπου όμως τον φρουρούσαν Αμερικανοί στρατονόμοι. Παράλληλα, στις 10 π.μ. της επόμενης μέρας, Αμερικανοί αξιωματικοί επισκέφθηκαν τον Μουζάλι στη Γενική Ασφάλεια (στην οδό Τοσίτσα τότε) για να πάρουν αντίγραφα της δικογραφίας και να εξετάσουν τον συμπατριώτη τους. Η σορός του Σαράφη εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι του Αγίου Ελευθερίου της Μητρόπολης. Η κηδεία του έγινε στις 3/6/1957, ενώ στις 6/6/1957 ψηφίστηκε ο νέος νόμος για την ετεροδικία. Πάντως, όπως γράφει ο νομικός Αντώνης Μπρεδήμας, από τις 122 περιπτώσεις συντρέχουσας δικαιοδοσίας (Ελλάδα και Η.Π.Α.), η χώρα μας παραιτήθηκε από τις 116 (!), ποσοστό 95%!

Η δίκη του Μουζάλι

Μετά την ολοκλήρωση της προανακριτικής διαδικασίας, ο Μουζάλι μεταφέρθηκε στις Η.Π.Α. Επέστρεψε στην Ελλάδα για να δικαστεί στις αρχές του 1958, μετά από μήνυση που υπέβαλε η σύζυγος του Σαράφη Μάριον, η οποία έμαθε για τον θάνατο του Σαράφη, ενώ βρισκόταν στο νοσοκομείο, από τη μητέρα της. Δικηγόροι της ήταν ο Ηλίας Ηλιού και ο Δημοσθένης Μιράσγεζης. Η δίκη έγινε στις 20 και 21 Ιανουαρίου 1958 ενώπιον του Α’ Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών. Ο Μουζάλι αφού εξέφρασε τη λύπη του για τον θάνατο του Σαράφη είπε ότι το δυστύχημα έγινε όταν προσπάθησε να προσπεράσει ένα άλλο αυτοκίνητο. Βέβαια, με 140 km/h θα ήταν αδύνατο να προλάβει να αντιδράσει... Τελικά του επιβλήθηκε φυλάκιση 10 μηνών και χρηματική ποινή 20.000 δραχμών για την ανθρωποκτονία του Σαράφη και τον τραυματισμό της Μάριον. Το ποσό με τις προσαυξήσεις έφτασε στις 22.100 δραχμές και καταβλήθηκε μετά από νέα αγωγή της Μάριον, η οποία το δώρισε στο Γηροκομείο Τρικάλων. Ο Μουζάλι θεωρήθηκε ότι είχε εκτίσει την ποινή του κατά την προφυλάκισή του, αφέθηκε ελεύθερος και επέστρεψε στην πατρίδα του.

Για ποιους λόγους θεωρείται δολοφονία ο θάνατος του Στέφανου Σαράφη;

Αν και ασφαλές συμπέρασμα για το μοιραίο δυστύχημα δεν μπορεί να εξαχθεί, στην εκδοχή της δολοφονίας Σαράφη συνηγορούν τα ακόλουθα. Ο τροχονόμος Μικράκης που βρισκόταν στη διασταύρωση της Λεωφόρου Ποσειδώνος με την οδό Γερουλάνου και η υπάλληλος περιπτέρου στην παραλιακή Καλλιόπη Κυριακοπούλου ανέφεραν ότι η Μπουίκ έτρεχε ιλιγγιωδώς (ίσως με 140 χλμ., ίσως και παραπάνω). Υπήρξαν μαρτυρίες ότι ο Μικράκης εξομολογήθηκε αργότερα σε φίλους του στον Άλιμο πώς έπρεπε ν’ αναφέρει κάθε κίνηση του Σαράφη στους ανωτέρους του. Ο ιατροδικαστής Καψάσκης κατά την αυτοψία στον τόπο του δυστυχήματος ακούστηκε από τους παριστάμενους να λέει: «…σαν εκ προμελέτης μου φαίνεται» και «σαν (το αυτοκίνητο) να έβαλε στόχο τον Στρατηγό».

Επαγγελματίας αυτοκινητιστής που εξέτασε τα ίχνη από τις ρόδες της Μπουίκ παρατήρησε ότι ο Μουζάλι είχε φρενάρει και είχε πατήσει δυο φορές γκάζι πριν χτυπήσει το ζευγάρι, σαν δηλαδή να υπολόγιζε την απόσταση από τον στόχο του. Ο Μουζάλι ισχυρίστηκε ότι τον «έκλεισε» άλλο αυτοκίνητο (που δεν βρέθηκε ποτέ) στην προσπάθειά του να προσπεράσει και έστριψε απότομα αριστερά το τιμόνι. Μάλιστα η μπροστινή αριστερή ρόδα της Μπουίκ «βρήκε» πάνω στη νησίδα! Να σημειώσουμε ότι στη δίκη του Μουζάλι παρευρέθηκαν δύο Αμερικανοί δικηγόροι και ένας γερουσιαστής από τη Βιρτζίνια, τόπο καταγωγής του Μουζάλι. Μέσα στη Μπουίκ βρέθηκαν δύο μπουκάλια μπίρας, το ένα άθικτο. Ήταν άραγε μεθυσμένος ο Μουζάλι; Δεν θα το μάθουμε ποτέ…

Για ποιους λόγους οι Αμερικανοί ήθελαν νεκρό τον Σαράφη;

Ο Στέφανος Σαράφης είχε μακρά πορεία αγώνων ενάντια στη μοναρχία. Μετά το 1951 άρχισε να αρθρογραφεί στην «Αυγή» και το «Βήμα» κατά της εγκατάστασης πυρηνικών όπλων στην Ελλάδα. Αντιτάχθηκε στη συμφωνία για τις αμερικανικές βάσεις στη χώρα μας, στο καθεστώς της ετεροδικίας και εμφανιζόταν ως «ο Στρατηγός της ειρήνης». Τέλος, ήταν ο μόνος επιζών από την ηγεσία του ΕΛΑΣ και ο κόσμος τον αγαπούσε πολύ…

Ο συνεπιβάτης του Μουζάλι Γκάλαχαν (υπάρχουν αναφορές και για τρίτο άτομο στο αυτοκίνητο) και ο ιδιοκτήτης της Μπουίκ δεν εμφανίστηκαν ποτέ ξανά. Προσπάθειες Ελλήνων, δημοσιογράφων και άλλων, να εντοπίσουν αργότερα τον Μουζάλι στις Η.Π.Α., απέτυχαν. Προφανώς η CIA του είχε δώσει άλλο όνομα και άλλη ταυτότητα, όπως έκανε με όλους τους ανθρώπους που βρίσκονταν στην υπηρεσία της και εκτελούσαν αποστολές της… Την εμπλοκή της CIA στον θάνατο του Σαράφη υποστήριξαν αργότερα τόσο η χήρα του Μάριον όσο και ο Ηλίας Ηλιού το 1976.

Πηγές: Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, τ. 53, ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ, τ. 9, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ (στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του Σ. Σαράφη)
Χάγκεν Φλάισερ, «ΣΤΕΜΜΑ ΚΑΙ ΣΒΑΣΤΙΚΑ», τ. 1, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ (1995) (για την προσχώρηση του Σαράφη στον ΕΛΑΣ)
Γιάννη Ράγκου, «Ο θάνατος του Στέφανου Σαράφη: Δυστύχημα ή δολοφονία», greekcivilwar.wordpress.com, 1/2/2017
Λη Σαράφη, «Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΣΑΡΑΦΗ», περιοδικό ΑΡΧΕΙΟΤΑΞΙΟ, τ. 13, Ιούνιος 2011
Εφημερίδες: «Ελευθερία» και «Εμπρός» (φύλλα της 1ης Ιουνίου 1957)