Κύπρος: Τα «Οκτωβριανά» του 1931 και η δολοφονία του 7χρονου Δημητράκη Δημητριάδη από τους Βρετανούς το 1956
Η στάση του Ελευθερίου Βενιζέλου για τα Δωδεκάνησα και την Κύπρο - Τα «Οκτωβριανά» του 1931: Οι πρώτες μεγάλες διαδηλώσεις των Κυπρίων για ένωση με την Ελλάδα - Πώς και γιατί οι εγκληματίες Βρετανοί σκότωσαν τον επτάχρονο Δημητράκη Δημητριάδη το 1956
Η φράση «μαρτυρική Μεγαλόνησος» για την Κύπρο μπορεί να ακούγεται ως τετριμμένη από κάποιους, όμως αντικατοπτρίζει απόλυτα την πραγματικότητα.
Η Οθωμανοί κατέλαβαν την Κύπρο το 1571 και επιδόθηκαν, κατά την προσφιλή τακτική τους, σε απίστευτες λεηλασίες και σφαγές. Περισσότεροι από 20.000 Κύπριοι δολοφονήθηκαν, πολλοί ακόμα εξανδραποδίστηκαν. Χιλιάδες γυναικόπαιδα πουλήθηκαν σε σκλαβοπάζαρα της Ανατολής, ενώ τέλος, οι Οθωμανοί εξόντωσαν σταδιακά τους Ενετούς που ζούσαν στο νησί. Το 1703 η Κύπρος υπαγόταν απευθείας στον Μεγάλο Βεζίρη. Οι εξεγέρσεις των Κυπρίων, με κυριότερες αυτές του 1763, του 1799 και του 1804 αντιμετωπίστηκαν, έστω και δύσκολα, από τους Τούρκους. Το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821 στην Ελλάδα είχε σαν αποτέλεσμα να σφαγιαστούν τουλάχιστον 470 Κύπριοι.
Περισσότεροι από 1.000 Κύπριοι κατάφεραν πάντως να έρθουν στην μητροπολιτική Ελλάδα, για να πολεμήσουν στο πλευρό των επαναστατών. Το 1827, ο Ιωάννης Καποδίστριας ζήτησε να περιληφθεί και η Κύπρος (μαζί και άλλες περιοχές, από την Αυλώνα της σημερινής Αλβανίας μέχρι τον Θερμαϊκό) στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος διατρανώνοντας παντού την ελληνικότητά της. Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν έγινε εφικτό. Οι Κύπριοι δεν αποθαρρύνθηκαν.
Το 1833 ξεσηκώθηκαν άλλες δύο φορές. Στη δεύτερη εξέγερση πρωταγωνίστησε ο μοναχός Ιωαννίκιος και αυτή έμεινε στην ιστορία ως «η επανάσταση του καλόγερου». Το 1839 με το τανζιμάτ, ο σουλτάνος Αμπντούλ Μετζίτ Α΄ εισήγαγε κάποιες μεταρρυθμίσεις, ενώ το 1846 ιδρύθηκε Ελληνικό Υποπροξενείο στη Λάρνακα μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού από τους Κύπριους.
Κλείσιμο
Η Λάρνακα σε πίνακα του 1865
Το 1877 ξέσπασε νέος Ρωσοτουρκικός πόλεμος που έληξε με συντριβή των Οθωμανών. Το Λονδίνο δεσμεύτηκε ότι θα υποστηρίξει διπλωματικά τα τουρκικά συμφέροντα και σε αντάλλαγμα ενοικίασε την Κύπρο, με δύο μυστικές συμφωνίες, αναλαμβάνοντας να πληρώσει στον σουλτάνο το πλεόνασμα του προϋπολογισμού με βάση τον μέσο όρο των τελευταίων πέντε χρόνων. Η ενοικίαση προκάλεσε πολλές αντιδράσεις ακόμα και στη Μεγάλη Βρετανία.
Η εφημερίδα «Fortnightly Review» έγραψε χαρακτηριστικά: «Μία νήσος μήκους 200 μιλίων, μαστιζόμενη από την πείνα, μια φωλιά ελονοσίας και πυρετού, χωρίς λιμάνια και με έναν αυξανόμενο αριθμό λεπρών θεωρείται εύλογο αντάλλαγμα για την ανάληψη της υποχρέωσης να σπαταλήσουμε εκατοντάδες εκατομμυρίων για να υπερασπιστούμε μια αυτοκρατορία η οποία είτε δεν θέλει είτε δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της».
Στις 12 Ιουλίου 1878 μια βρετανική ναυτική μοίρα κατέπλευσε στη Λάρνακα. Την επόμενη ημέρα υπογράφηκε η Συνθήκη του Βερολίνου και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αποδέχτηκαν τη μεταβίβαση της Κύπρου στη Μ. Βρετανία.
Η Κύπρος τον 20ο αιώνα
Η Κύπρος δεν έχασε ποτέ τον ελληνικό της χαρακτήρα, οι δε Ελληνοκύπριοι αντιμετώπισαν θετικά την αλλαγή κυριαρχίας στο νησί τους. Υπήρχε άλλωστε και το προηγούμενο των Ιονίων Νήσων που είχαν παραχωρήσει οι Βρετανοί στην Ελλάδα το 1864. Μάλιστα ο Αρχιεπίσκοπος Σωφρόνιος εξέφρασε αυτή την ευχή στον Βρετανό αρμοστή Γκάρνετ Γούλσλεϊ. Παρά τις εκκλήσεις και τα διαβήματα προς το Λονδίνο πάντως, η Βρετανία έμεινε μόνο σε υποσχέσεις…
Πολλοί ήταν οι Κύπριοι εθελοντές στον Πόλεμο του 1897, αλλά και κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Δυστυχώς, ο Ελευθέριος Βενιζέλος απαίτησε να μην υποβληθεί αίτημα για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα μετά το τέλος του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου…. Ωστόσο, στην Κύπρο υπήρχε η άποψη ότι η Ένωση με την Ελλάδα ήταν θέμα χρόνου. Στις 5 Ιανουαρίου 1913 η εφημερίδα «Ελευθερία» της Λευκωσίας έγραψε ότι η ένωση με την Ελλάδα θα «συντελεσθεί οσονούπω» και ότι η Ελλάδα είχε ήδη ορίσει ως πρώτο Διοικητή της Κύπρου τον πρώην Υπουργό Παιδείας Κωνσταντίνο Παπαμιχαλόπουλο.
Ελευθέριος Βενιζέλος
Οι Βρετανοί όμως δεν έδιναν καμία σημασία σε όλα αυτά. Όπως παραδέχτηκαν επίσημα, το 1904 η Κύπρος ήταν η περιοχή με το υψηλότερο ποσοστό φορολόγησης παγκοσμίως. Μάλιστα ήταν η μόνη αποικία που συνεισέφερε στον προϋπολογισμό της Μ. Βρετανίας κατά 27%. Όταν το 1914 η Οθωμανική Αυτοκρατορία εισήλθε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, η Βρετανία κήρυξε άκυρη τη Συνθήκη του 1878 και προσάρτησε την Κύπρο (05/11/1914). 13.000 Κύπριοι πολέμησαν στο πλευρό των Βρετανών στο μακεδονικό μέτωπο. Οι Κύπριοι πρόσφεραν στους Βρετανούς χιλιάδες ζώα και τόνους γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων.
Στη Μεγαλόνησο δημιουργήθηκε από τους Βρετανούς ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων και ένα ακόμα για εκπαίδευση των Αρμενίων. Μετά τη λήξη του Α’ Π.Π. ο Βενιζέλος δεν συμπεριέλαβε την Κύπρο στις ελληνικές διεκδικήσεις για να μην δυσαρεστήσει τους Βρετανούς, στη στήριξη των οποίων στο μικρασιατικό ζήτημα υπολόγιζε. Με τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), η Τουρκία ως διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αναγνώρισε την προσάρτηση της Κύπρου στη Μεγάλη Βρετανία και παραιτήθηκε από κάθε αξίωσή της επί της Μεγαλονήσου. Από τότε, το Λονδίνο σκλήρυνε τη στάση του εφαρμόζοντας αποικιοκρατική πολιτική.
Τον Μάρτιο του 1925 η Κύπρος ανακηρύχθηκε αποικία του βρετανικού Στέμματος. Το 1926 το Λονδίνο διόρισε νέο Κυβερνήτη τον ως τότε περιφερειακό διοικητή της Ιερουσαλήμ και της Ιουδαίας Ρόναλντ Στορς. Αυτός επιχείρησε κάποιες μεταρρυθμίσεις ενέπλεξε όμως και τους Μουσουλμάνους σαν αντίβαρο στη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων του νησιού.
Η βρετανική σημαία υψώνεται στην Κύπρο το 1878
Τα Οκτωβριανά του 1931
Το 1928 οι Βρετανοί οργάνωσαν εκδηλώσεις για τα 50 χρόνια της παρουσίας τους στην Κύπρο, τις οποίες οι Ελληνοκύπριοι αγνόησαν επιδεικτικά. Αντίθετα, πλήθαιναν τα υπομνήματα και οι ενέργειες των Κυπρίων προς το Λονδίνο για ένωση με την Ελλάδα. Πρωτεργάτης τους ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Κύριλλος Γ'. Δυστυχώς, ο Ελευθέριος Βενιζέλος που επανήλθε στο πολιτικό προσκήνιο κερδίζοντας με συντριπτική πλειοψηφία τις εκλογές του Αυγούστου 1928 δεν συμμεριζόταν τα αιτήματα των Κυπρίων και όχι μόνο… Στη διάρκεια ταξιδιού του στη Ρώμη δήλωσε σε δημοσιογράφο ότι «ουδένα δωδεκανησιακό ζήτημα υφίστατο μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας, όπως ακριβώς δεν υπήρχε κυπριακό ζήτημα μεταξύ Ελλάδας και Αγγλίας».
ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΑ
Λίγο αργότερα δήλωσε σε αυστριακή εφημερίδα ότι δεν ασχολείτο με την Κύπρο, «γιατί οι Κύπριοι ήταν σε θέση να λύσουν μόνοι τους τα προβλήματά τους με τους Βρετανούς!». Σε συναντήσεις του με αντιπροσωπείες των Κυπριών είχε συστήσει πολλές φορές μετριοπάθεια και συνεργασία με τις Βρετανικές αρχές. Τον Μάιο του 1930 μάλιστα εξήρε τη σημασία της βρετανικής φιλίας για την Ελλάδα και τόνισε το άριστο επίπεδο των διμερών σχέσεων. Οι Κύπριοι αντιλήφθηκαν πλέον ότι έπρεπε να δράσουν μόνοι τους…
Το 1930 συστάθηκε η Εθνική Οργάνωσις Κύπρου με μοναδικό σκοπό την ένωση με την Ελλάδα. Γενικός Γραμματέας της ορίστηκε ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης (1903-1978). Η επέτειος της 25ης Μαρτίου εορτάστηκε με λαμπρότητα και συγκεντρώθηκαν υπογραφές σε ψήφισμα υπέρ της ένωσης. Στις 9 Ιουνίου 1930 έγιναν τα αποκαλυπτήρια των Κυπρίων μαρτύρων του 1821 στο προαύλιο του Ιερού ναού της Φανερωμένης.
Ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης
Τα γεγονότα αυτά προβλήθηκαν έντονα από τον αντιβενιζελικό Τύπο και προκάλεσαν το ζωηρό ενδιαφέρον της ελληνικής κοινής γνώμης. Όμως ο Βενιζέλος εξακολουθούσε να συνιστά μετριοπάθεια… Τον Οκτώβριο του 1930 ο Βρετανός Υφυπουργός Αποικιών σερ Ντράμοντ Στιλς επισκέφθηκε την Αμμόχωστο. Ο Δήμαρχος της πόλης Θεμιστοκλής Δέρβης καλωσόρισε μεν τον Στιλς, εξέφρασε όμως την επιθυμία για σύντομη απόδοση της νήσου στην Ελλάδα. Ο Στιλς δεινοπάθησε από τις εκδηλώσεις των Κυπρίων υπέρ της ένωσης και δήλωσε χαρακτηριστικά: «Δεν ζητάμε από τους Έλληνες να απαρνηθούν τον ελληνικό πολιτισμό τους, τις παραδόσεις, τη γλώσσα και τη θρησκεία τους, για τα οποία είναι υπερήφανοι, αλλά μόνον να εξακολουθούν να τα καλλιεργούν στην Κύπρο ως συστατικό τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας».
Οδομαχίες στη Λευκωσία το 1956
Η Κύπρος όμως ήταν πλέον καζάνι που έβραζε… Το βράδυ της 21ης Οκτωβρίου 1931 ξέσπασε εξέγερση στη Λευκωσία και κατέληξε στον εμπρησμό τον κυβερνείου. Τις επόμενες μέρες επεκτάθηκε στις άλλες μεγάλες πόλεις και στην ύπαιθρο. Ο Στορς ζήτησε ενισχύσεις από την, τυπικά ανεξάρτητη Αίγυπτο, που όμως τελούσε υπό βρετανική στρατιωτική κατοχή. Αυστηρά μέτρα ασφαλείας λήφθηκαν σε όλη την Κύπρο, ενώ οι Βρετανοί συνέλαβαν έξι άτομα, τα οποία και εκτόπισαν, θεωρώντας ότι ήταν οι πρωταίτιοι της εξέγερσης. Ανάμεσά τους ήταν και ο Μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος. Η σύλληψη του, αμέτοχου στα επεισόδια, Νικόδημου προκάλεσε νέες διαδηλώσεις.Αυτή τη φορά οι Βρετανοί πυροβολούσαν για να σκοτώσουν…
Το Κυβερνείο πριν και μετά την πυρπόλησή του
Ο Μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς
Ένας εικοσιπεντάχρονος σκοτώθηκε και άλλοι πέντε Κύπριοι τραυματίστηκαν. Άλλοι δύο νέοι σκοτώθηκαν και τουλάχιστον τέσσερις τραυματίστηκαν σοβαρά σε επεισόδια στην Κερύνεια και την Αμμόχωστο. Συνολικά 6 Έλληνες σκοτώθηκαν και 30 τραυματίστηκαν. Οι Βρετανοί ανέφεραν ότι 38 αστυνομικοί τους τραυματίστηκαν.
Ανακοίνωσαν επίσης ότι συνέλαβαν περισσότερα από 400 άτομα. Αργότερα παραπέμφθηκαν σε δίκη 3.359 Κύπριοι, από τους οποίους οι 2.606 καταδικάστηκαν για διάφορα αδικήματα. Η αυθόρμητη εξέγερση των Κυπρίων προκάλεσε το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Ιδιαίτερα όσων ζούσαν στις Βρετανικές αποικίες και τους Έλληνες της Μέσης Ανατολής. Φυσικά στην Αθήνα υπήρξε έντονη συγκίνηση. Όμως η κυβέρνηση Βενιζέλου απαγόρευσε κάθε δημόσια συγκέντρωση στην Αθήνα.
Το μνημόσυνο υπέρ των αναπαύσεων των ψυχών των θυμάτων τελέστηκε στο Μαρούσι και όχι στην Αθήνα! Ο Βενιζέλος υποσχέθηκε στον Βρετανό πρέσβη Πάτρικ Ράμσεϊ ότι θα αποτρέψει τη μετάβαση Κυπρίων που ζούσαν στην Ελλάδα, στην Μεγαλόνησο. Επίσης διαμήνυσε ότι δεν ενδιαφερόταν για τους εκτοπισμένους Κύπριους και δεν επιθυμούσε την άφιξή τους στην Αθήνα. Κάτι τέτοιο θα τους ηρωοποιούσε και θα έφερνε σε δεινή θέση τον Βενιζέλο στη Βουλή.
Ο πρέσβης Ράμσεϊ, με εντολή του Υπουργού του, σερ Τζον Σάιμον εξέφρασε την ευαρέσκεια των Βρετανών γι’ αυτές τις ενέργειες… Η καταστολή των «Οκτωβριανών» ήταν πολύ πιο δύσκολη απ’ ότι περίμεναν οι Βρετανοί που χρησιμοποίησαν ισχυρές δυνάμεις. Τα «Οκτωβριανά» ήταν σημείο καμπής για τη νεότερη ιστορία της Κύπρου, καθώς οι Βρετανοί αποκάλυψαν το πραγματικό πρόσωπο τους, στερώντας από τους Κύπριους τα ελάχιστα πολιτικά δικαιώματα που είχαν…
Η δολοφονία του επτάχρονου (!) Δημητράκη Δημητριάδη από τους Βρετανούς το 1956
Θα κάνουμε τώρα ένα χρονικό άλμα 25 ετών, για να μεταφερθούμε στο 1956 και να παραθέσουμε την, σχετικά άγνωστη, δολοφονία του επτάχρονου Δημητράκη Δημητριάδη από τους Βρετανούς!
Ο Δημητράκης Δημητριάδης και ο ανδριάντας του
Τον Μάρτιο του 1956 οι Βρετανοί αποφάσισαν να σκληρύνουν τη στάση τους εναντίον των Κυπρίων, λόγω του διεθνούς εξευτελισμού τους από την ΕΟΚΑ. Συνέλαβαν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, τον στρατολόγο της ΕΟΚΑ Σταύρο Παπαγαθαγγέλου, τον Μητροπολίτη Κερύνειας Κυπριανό και τον Γραμματέα της Μητρόπολης Κερύνειας Πολύκαρπο Ιωαννίδη, τους οποίους και εξόρισαν στις Σεϊχέλες! Αυτό το γεγονός συγκλόνισε όλο τον ελληνισμό. Στην Κύπρο ξέσπασαν μαζικές διαδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχαν ακόμα και μαθητές και μαθήτριες από τα Δημοτικά και τα Γυμνάσια. Απέναντί τους οι «πολιτισμένοι» Βρετανοί έστειλαν πάνοπλους στρατιώτες.
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στη διαδρομή για τις Σεϊχέλες
Ανάμεσα στους μαθητές ήταν κι ο επτάχρονος Δημητράκης Δημητριάδης. Γεννήθηκε στη Λάρνακα το 1949. Οι γονείς του χώρισαν, η μητέρα του έφυγε για την Αγγλία και ο Δημητράκης ζούσε με τη γιαγιά του. Ήταν μαθητής της Β’ Δημοτικού. Όταν δεν πήγαινε σχολείο πουλούσε λουλούδια, καθώς είχε κι άλλα τρία αδέλφια και έπρεπε η οικογένειά του να συντηρηθεί.
Στη Λάρνακα, τα παιδιά συγκεντρώθηκαν στον Ιερό Ναό Αγίου Λαζάρου. Ήταν μαθητές της Αστικής Σχολής Καλογερά όπου φοιτούσε και ο Δημητράκης. Όλοι ακολούθησαν τους μαθητές του Εμπορικού Λυκείου. Κάποια στιγμή τα παιδιά έστησαν πρόχειρα οδοφράγματα για να εμποδίσουν τους Βρετανούς στρατιώτες που κατέφθασαν στην περιοχή. Κάποια μπήκαν στον ναό του Αγίου Λαζάρου.
Μικρά παιδιά στην Κύπρο διαδηλώνουν το 1956
Οι Βρετανοί κυνηγούσαν τα αθώα παιδιά κάνοντας χρήση όπλων και δακρυγόνων. Μια ομάδα παιδιών, ανάμεσα στα οποία κι ο Δημητράκης κατέφυγε στην οδό Λέοντος του Σοφού όπου τους προσπέρασε ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο με πάνοπλους στρατιώτες. Τα παιδιά προχώρησαν στην τότε οδό Νικολάου Ρώσου, σήμερα Δημητράκη Δημητριάδη. Οι στρατιώτες κατέβηκαν από το όχημα και ταμπουρώθηκαν. Τα μεγαλύτερα παιδιά αποχώρησαν και φώναξαν στον Δημητράκη να κάνει το ίδιο. Αυτός όμως δεν τους άκουσε.
Συνέχισε να πετάει πετραδάκια στους Βρετανούς φωνάζοντας «Ένωση, Ένωση»… Ο μικρός ήταν ακίνητος. Κάποιος Βρετανός στρατιώτης (κτήνος, εγκληματίας, ό,τι και να γράψουμε είναι λίγο…) σημάδεψε τον Δημητράκη και τον πυροβόλησε εν ψυχρώ. Η σφαίρα πέτυχε τον Δημητράκη στο κεφάλι και ο μικρός σωριάστηκε νεκρός στο έδαφος…Η αποτρόπαια, εν ψυχρώ δολοφονία του Δημητράκη πάγωσε όλο τον ελληνισμό. Στην κηδεία του ράγισαν και οι πέτρες. Κι ο εφτάχρονος Δημητράκης φτερούγισε στη γειτονιά των αγγέλων για να συναντήσει τους άλλους ήρωες – μάρτυρες του Ελληνισμού…
Πηγή: Δρ. Ιωάννης Σ. Παπαφλώράτος, «Συνοπτική ιστορία της Κύπρου από την εποχή του Βυζαντίου έως και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», εκδόσεις Λειμών, Αθήνα 2024.
Το συναρπαστικό ντέρμπι Μπάγερν Μονάχου - Μπάγερ Λεβερκούζεν που έγινε στις 28 Σεπτεμβρίου στο Μόναχο, είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν 4 τυχεροί συνδρομητές της COSMOTE, χάρη στο World Pass powered by Telekom.
