Τι ορίζεται ως ενδοοικογενειακή κακοποίηση;

Το να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα είναι κάποιες φορές πολύ δύσκολο. Γιατί; Γιατί το 42% των γυναικών στην χώρα μας που έχουν ποτέ συνάψει σχέση, έχουν βιώσει βία από σύντροφο κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων το 2023. Η έρευνα δείχνει επίσης, ότι συνολικά, το 22% έχει βιώσει σωματική βία (συμπεριλαμβανομένων των απειλών) ή σεξουαλική βία, ενώ το 40 % έχει βιώσει και ψυχολογική βία.

Τα παραπάνω ποσοστά καθιστούν την ενδοοικογενειακή κακοποίηση ως ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα της κοινωνίας μας, η οποία συχνά δεν αντιλαμβάνεται μέχρι να είναι πολύ αργά, τις ενδείξεις του προβλήματος.

Στον πυρήνα της, η ενδοοικογενειακή κακοποίηση αφορά την εξουσία και τον έλεγχο. Μια ιδιαίτερα ύπουλη μορφή κακοποίησης είναι και το “coercive control” ή αλλιώς “εξαναγκαστικός έλεγχος” -μια στρατηγική χειραγώγησης που απομονώνει, εκφοβίζει και καταπιέζει συστηματικά τα θύματα. Ενώ αυτή η μορφή κακοποίησης συχνά δεν αφήνει σωματικά σημάδια, το ψυχολογικό και συναισθηματικό της τίμημα μπορεί να είναι βαθύ και διαρκές. Η αναγνώριση και η αντιμετώπιση του εξαναγκαστικού ελέγχου είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής κακοποίησης.

Η φύση του καταναγκαστικού ελέγχου

Ο εξαναγκαστικός έλεγχος αποτελείται από ένα μοτίβο χειριστικών συμπεριφορών που χρησιμοποιούν οι θύτες για να κυριαρχήσουν στα θύματά τους. Σε αντίθεση με τη σωματική βία, ο εξαναγκαστικός έλεγχος λειτουργεί με ψυχολογικά μέσα, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την αναγνώριση και την απόδειξή του.

Περιλαμβάνει τακτικές όπως:

Απομόνωση: Αποκοπή των θυμάτων από τους φίλους, την οικογένεια ή τα δίκτυα υποστήριξης, αφήνοντάς τα κοινωνικά και συναισθηματικά εξαρτημένα από τον θύτη.

Παρακολούθηση: Έλεγχος των επικοινωνιών του θύματος, του τόπου διαμονής και των αλληλεπιδράσεών του.

Οικονομική κακοποίηση: Παρακράτηση οικονομικών πόρων ή παρεμπόδιση του θύματος να εργαστεί.
Απειλές και εκφοβισμός: Χρήση του φόβου - βλάβης, εγκατάλειψης ή συνεπειών για τα αγαπημένα πρόσωπα- για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση.

Στέρηση της ανεξαρτησίας: Επιβολή αυστηρών κανόνων σχετικά με τη συμπεριφορά, το ντύσιμο ή την ομιλία για να διαβρωθεί η αυτονομία του θύματος.

Αυτές οι συμπεριφορές συχνά εμφανίζονται σταδιακά, καθιστώντας δύσκολο για τα θύματα να αναγνωρίσουν το μοτίβο ή να αναζητήσουν βοήθεια. Με την πάροδο του χρόνου, τα θύματα μπορεί να αισθάνονται παγιδευμένα, πιστεύοντας ότι δεν έχουν εναλλακτικές λύσεις ή ότι ο έλεγχος του θύτη τους είναι ακλόνητος.

Για πολλές γυναίκες, ο εξαναγκαστικός έλεγχος γίνεται βασικός μηχανισμός που τις δεσμεύει με τον θύτη τους, συχνά χωρίς σωματική βία. Απομονώνοντάς τες από υποστηρικτικές σχέσεις, ελέγχοντας τους οικονομικούς πόρους και ενσταλάζοντας φόβο, οι θύτες δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου η έξοδος φαίνεται αδύνατη. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, τα θύματα κατηγορούν τον εαυτό τους για τη δύσκολη θέση τους, ενισχύοντας περαιτέρω τον κύκλο του ελέγχου. Αυτή η μορφή κακοποίησης συχνά δεν καταγγέλλεται λόγω της λεπτότητάς της, ενώ τα θύματα μπορεί να μην αναγνωρίζουν καν τις εμπειρίες τους ως κακοποίηση και τα νομικά συστήματα, τα οποία παραδοσιακά επικεντρώνονται στη σωματική βία, έχουν αργήσει να προσαρμοστούν.

Τι ορίζει η νομοθεσία;

Στην Ελλάδα, η ενδοοικογενειακή βία παραμένει ένα δυσπρόσβλητο ζήτημα. Οι πολιτισμικές νόρμες, η μη επαρκής οργάνωση των θεσμών, οι περιορισμένοι πόροι για τα θύματα και το κοινωνικό στίγμα, έχουν ιστορικά εμποδίσει τις προσπάθειες για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του προβλήματος. Αποτέλεσμα όλο και περισσότερες γυναίκες να κακοποιούνται, ακόμα και αφού έχουν ζητήσει την προστασία από το κράτος, το οποίο συχνά αγνοεί ή δεν προσεγγίζει αποτελεσματικά τις περιπτώσεις που καταγγέλλονται.

Ωστόσο, η χώρα έχει κάνει βήματα προόδου τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών για την αναγνώριση και την καταπολέμηση του καταναγκαστικού ελέγχου.

Αναγνώριση του καταναγκαστικού ελέγχου: Ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις, η Ελλάδα έχει αρχίσει να αναγνωρίζει ότι η κακοποίηση δεν είναι πάντα σωματική. Τροποποιήσεις στο νομικό της πλαίσιο αντιμετωπίζουν πλέον την ψυχολογική και οικονομική κακοποίηση, αντανακλώντας μια ευρύτερη κατανόηση της ενδοοικογενειακής βίας. Η ενδοοικογενειακή βία περιλαμβάνει σωματικές βλάβες, παράνομες απειλές, σεξουαλικά αδικήματα και ανθρωποκτονίες εντός της οικογένειας. Αυτά διέπονται από τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 του ελληνικού νόμου για την ενδοοικογενειακή βία, παράλληλα με τα σχετικά τμήματα του Ποινικού Κώδικα.

Ενισχυμένη προστασία για τα θύματα: Οι νέοι νόμοι έχουν επεκτείνει τον ορισμό της κακοποίησης ώστε να περιλαμβάνει συμπεριφορές που συνδέονται με τον εξαναγκαστικό έλεγχο. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στις αρχές επιβολής του νόμου και στη δικαιοσύνη να παρεμβαίνουν σε περιπτώσεις όπου απουσιάζει η σωματική βία αλλά υπάρχει ψυχολογική χειραγώγηση και απομόνωση. Τα δικαστήρια μπορούν επίσης να εκδίδουν προστατευτικά μέτρα, όπως περιοριστικά μέτρα, και να επιβάλλουν περιορισμούς ακόμη και πριν από την έναρξη της ποινικής διαδικασίας. Τα θύματα μπορούν να προτείνουν όρους που θεωρούν κατάλληλους και αυτοί είναι εκτελεστοί από τις αρχές.

Αυξημένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης: Οι ελληνικές αρχές και οι ΜΚΟ έχουν ξεκινήσει εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού για την ενημέρωση των πολιτών σχετικά με την ενδοοικογενειακή κακοποίηση, συμπεριλαμβανομένου του εξαναγκαστικού ελέγχου. Οι εκστρατείες αυτές ενθαρρύνουν τα θύματα να αναζητήσουν βοήθεια και τονίζουν ότι η κακοποίηση δεν περιορίζεται στη σωματική βλάβη.

Υπηρεσίες υποστήριξης: Η Ελλάδα έχει βελτιώσει την υποδομή της για την υποστήριξη των θυμάτων, συμπεριλαμβανομένων τηλεφωνικών γραμμών, καταφυγίων και συμβουλευτικών υπηρεσιών. Αν και οι πόροι αυτοί παραμένουν περιορισμένοι στις αγροτικές περιοχές, αποτελούν ένα κρίσιμο βήμα προς την προστασία των θυμάτων και τη διάσπαση του κύκλου της κακοποίησης.


Διεθνής συμμόρφωση: Η Ελλάδα ευθυγραμμίζει τη νομοθεσία της για την ενδοοικογενειακή βία με τα διεθνή πλαίσια, όπως η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, εστιάζοντας στην πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, στην προστασία των θυμάτων και στη δίωξη των δραστών.

Ένα μέλλον χωρίς βία;

Ενώ η πρόοδος είναι εμφανής, οι προκλήσεις παραμένουν. Η εφαρμογή των νόμων που αφορούν τον εξαναγκαστικό έλεγχο απαιτεί σημαντική εκπαίδευση για την αστυνομία, τους δικηγόρους και τους δικαστές, ώστε να διασφαλιστεί ότι κατανοούν τις αποχρώσεις της δυναμικής της ψυχολογικής κακοποίησης. Επιπλέον, οι κοινωνικές συμπεριφορές στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές χώρες, συχνά στιγματίζουν τα θύματα ή ευτελίζουν τη συναισθηματική κακοποίηση, περιπλέκοντας περαιτέρω τις προσπάθειες για την καταπολέμηση του καταναγκαστικού ελέγχου.

Στις αγροτικές και συντηρητικές περιοχές μάλιστα, οι πολιτισμικές νόρμες μπορεί να αποθαρρύνουν τις γυναίκες από το να μιλήσουν ή να αναζητήσουν βοήθεια, ενισχύοντας τα εμπόδια στην αντιμετώπιση της κακοποίησης. Η υπέρβαση αυτών των εμποδίων θα απαιτήσει συνεχή δημόσια εκπαίδευση, διάθεση πόρων και ισχυρή πολιτική δέσμευση.

Δεν έχουμε φτάσει σίγουρα εκεί ακόμα. Αυτό αποδεικνύεται από το 42%, το ποσοστό που αναφέραμε στην αρχή. Ένας αριθμός τρομακτικά μεγάλος, που αντανακλά όχι μόνο το πρόβλημα που υπάρχει, αλλά και το γεγονός ότι ακόμα δυσκολευόμαστε να συνειδητοποιήσουμε, τόσο σε θεσμικό, όσο και σε προσωπικό πλαίσιο, ότι ο καθένας έχει το ανθρώπινο δικαίωμα να ζει με ασφάλεια, χωρίς βία και κακοποίηση και ότι η κοινωνία έχει καθήκον να αναγνωρίζει και να υπερασπίζεται αυτό το δικαίωμα.



Ειδήσεις σήμερα:

Χολοντομόρ: Τα ιστορικά γεγονότα του «μεγάλου λιμού» που έφεραν σε αντιπαράθεση ΚΚΕ και Ουκρανούς

Γιατί ο Μεγαλέξανδρος κέρδιζε όλες τις μάχες - Οι νέες θεωρίες για τον θάνατό του, πού μπορεί να βρίσκεται ο τάφος του

To protothema.gr στην Ουκρανία: Ο άγνωστος στρατιώτης και η «ανυπόφορη σιωπή»