Όταν ο Στάλιν και ο Χότζα συζητούσαν για την... Αλβανία του Καυκάσου! Πού κατέληξαν;

Ανάμεσα στις θεωρίες που έχουν ακουστεί ή γραφτεί για την καταγωγή των σύγχρονων Αλβανών, καθώς ούτε οι ίδιοι δίνουν πειστικές απαντήσεις στο «πώς βρέθηκαν στα Βαλκάνια;» και «γιατί δεν υπάρχει ούτε ένα αρχαίο εύρημα που να πιστοποιεί την καταγωγή τους από τους Ιλλυριούς;», όπως ισχυρίζονται, είναι η συσχέτισή τους με τους Αλβανούς του Καυκάσου, οι οποίοι αναφέρονται από σπουδαίους αρχαίους Έλληνες ιστορικούς (Αρριανός, Πλούταρχος) και τον κορυφαίο γεωγράφο της αρχαιότητας, τον Στράβωνα.

Δεν θα ασχολούμασταν με το θέμα, αν στο βιβλίο του Νίκου Μέρτζου, «ΣΒΑΡΝΟΥΤ, ΤΟ ΠΡΟΔΟΜΕΝΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ», που κυκλοφόρησε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς», στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και από το 1980 ως σήμερα έχει κάνει περισσότερες από δέκα εκδόσεις (στις μέρες μας είναι σχετικά δυσεύρετο), δεν «εντοπίζαμε» μια συνομιλία Στάλιν-Χότζα το 1949 στη Μόσχα, για την Αλβανία του Καυκάσου και τη σχέση των σύγχρονων Αλβανών με αυτή. Δεν πρόκειται σαφώς για κάτι ιδιαίτερα γνωστό και θεωρώντας ότι υπάρχει ευρύτερο ενδιαφέρον θα παρουσιάσουμε το σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο «ΣΒΑΡΝΟΥΤ», που υπάρχει στις σελίδες του 67-69 (ΔΕΚΑΤΗ ΕΚΔΟΣΗ, Εκδόσεις Ερωδιός, Θεσσαλονίκη 2010).

Η επίσκεψη Χότζα στον Στάλιν το 1949

Επειδή πολλοί θα αναρωτηθούν «και ποια είναι η πηγή του κύριου Μέρτζου;», να τους ενημερώσουμε ότι τα στοιχεία και οι συνομιλίες που θα διαβάσετε προέρχονται από το βιβλίο «With Stalin: memoirs», που κυκλοφόρησε στα Τίρανα το 1979. Στα Ελληνικά το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «ΠΟΡΕΙΑ», το 1980 με τον τίτλο: «ΜΕ ΤΟ ΣΤΑΛΙΝ: ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ». Ο κύριος Μέρτζος μάλλον χρησιμοποίησε στοιχεία από την πρωτότυπη έκδοση (σε Αγγλικά και Γαλλικά), καθώς το «ΣΒΑΡΝΟΥΤ», παρουσιάστηκε σε συνέχειες στον «Ελληνικό Βορρά» το 1979-80.

Πριν αναφερθούμε στις συνομιλίες Χότζα το 1949, να γράψουμε ότι η λέξη «σβαρνούτ» στα Ρωσικά σημαίνει «ξαναδιπλώστε πίσω το χαλί», δηλαδή «αναδιπλώστε το αντάρτικο». Με αυτή τη λέξη ο Στάλιν, στις 10 Φεβρουαρίου 1948 καταδίκασε το αντάρτικο στην Ελλάδα. Δυστυχώς, κάποιοι δεν άκουσαν αυτή την εντολή και αιματοκύλισαν τη χώρα γνωρίζοντας ότι το αντάρτικο είναι καταδικασμένο... Εννοείται ότι από το «ΣΒΑΡΝΟΥΤ» του Νίκου Μέρτζου θα αντλήσουμε άγνωστα στοιχεία για μελλοντικά μας άρθρα.

Ας επιστρέψουμε στον Χότζα και στο βιβλίο του. Σε αυτό παραθέτει τις κυριότερες στιγμές από τις συνομιλίες που είχε με τον Στάλιν, με τον οποίο συναντήθηκε πέντε φορές. Ανάμεσα στα άλλα, συζήτησαν για το αντάρτικο στην Ελλάδα και τους λόγους της αποτυχίας του, τις διαφωνίες και τα προβλήματα που είχε η Αλβανία με τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο και το είδος της βοήθειας που θα μπορούσε να προσφέρει η ΕΣΣΔ στη γειτονική μας χώρα. Οι διάλογοι για την Αλβανία του Καυκάσου μεταξύ Στάλιν και Χότζα έγιναν κατά την επίσκεψη του τελευταίου στη Μόσχα το 1949. Παρόντες στη συνάντηση αυτή ήταν ο Βιατσεσλάβ Μολότοφ, πιθανότατα ενώ ήταν ακόμα Υπουργός Εξωτερικών και ο Αναστάς Μικογιάν, αρμενικής καταγωγής, Αντιπρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου. Να σημειώσουμε ότι Μολότοφ και Μικογιάν περιλαμβάνονταν στα πρόσωπα που θα «εκκαθάριζε» ο Στάλιν ως συνωμότες το 1953, αλλά γλίτωσαν γιατί ο Σοβιετικός ηγέτης πέθανε πριν τους εξοντώσει...

Οι Αλβανοί του Καυκάσου

Ο Χότζα γράφει: «Σε μια στιγμή ο Στάλιν μου είπε: - Υπάρχει σε μας, στον Καύκασο μια περιοχή, που ονομάζεται Αλβανία. Μήπως έχει κάποια σχέση με τη χώρα σας; - Αυτό δεν το ξέρω, του απάντησα (γράφει ο Χότζα), αλλά είναι γεγονός ότι οι Αλβανοί ανά τους αιώνες βρέθηκαν συχνά υποχρεωμένοι, λόγω της σκληρής οθωμανικής κατοχής, των επιθέσεων που υφίσταντο και των διελεύσεων σουλτανικών οσμανικών στρατευμάτων, να εγκαταλείπουν την χώρα τους για να εγκατασταθούν σε ξένα μέρη, όπου σχημάτισαν και ολόκληρα χωριά. Αυτό συνέβη με δεκάδες χιλιάδες Αλβανών που εγκαταστάθηκαν στην νότια Ιταλία μετά τον 15ο αιώνα και μετά τον θάνατο του εθνικού μας ήρωα του Σκενδέρμπεη. Και σήμερα ακόμα στην Ιταλία υπάρχουν ζώνες ολόκληρες που κατοικούνται από Αλβανούς, οι οποίοι, μολονότι ζουν από 5 αιώνες σε ξένη χώρα, διατηρούν τη γλώσσα τους και τα αρχαία έθιμα των προγόνων τους (σημ: δεν είπε βέβαια ο Χότζα ποια είναι αυτά...). Το ίδιο συμβαίνει και με πολλούς Αλβανούς οι οποίοι είναι εγκατεστημένοι στην Ελλάδα, όπου υπάρχουν περιοχές ολόκληρες κατοικούμενες από Αλβανούς (εννοεί τους αρβανιτόφωνους Έλληνες της Αττικής, της Ύδρας κ.λπ, σημειώνει ο Ν. Μέρτζος). Άλλοι πήγαν και εγκαταστάθηκαν στην Τουρκία, στην Ρουμανία, στην Βουλγαρία, στην Αμερική και αλλού. Αλλά όσον αφορά την περιοχή του Καυκάσου που ονομάζεται Αλβανία, δεν ξέρω τίποτα το συγκεκριμένο» κατέληξε ο Χότζα. Βέβαια, ο Χότζα δεν αναφέρει τίποτα για τους Αλβανούς πριν την οθωμανική κατοχή τους, που βέβαια, πολύ συχνά ήταν συνεργασία.

Στη συνέχεια, ο Στάλιν ρώτησε τον Χότζα πώς λέγονται στα Αλβανικά κάποια εργαλεία και μαγειρικά σκεύη: «Του έδινα (ο Χότζα) την απάντηση στα Αλβανικά και εκείνος, αφού άκουγε προσεκτικά, επανελάμβανε αυτούς τους όρους και τους συνέκρινε με τους αντίστοιχους της γλώσσας των Αλβανών του Καυκάσου (σημ: λίγο περίεργο αυτό το σημείο... Γνώριζε ο Στάλιν τη γλώσσα των Αλβανών του Καυκάσου;)». Κατά διαστήματα, ο Στάλιν ρωτούσε τη γνώμη των Μολότοφ και Μικογιάν. Τελικά κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε καμία ομοιότητα στις ρίζες των λέξεων που «εξέτασαν». Για τον Μικογιάν, ο Χότζα γράφει ότι χρησιμοποίησε σκληρές κουβέντες για τους Αλβανούς σε συνάντησή τους, καθώς είπε ότι, «ο λαός μας (οι Αλβανοί δηλαδή) δεν δουλεύει» και επηρέασε αρνητικά τον Στάλιν. Χαρακτηρίζει μάλιστα τον Αντιπρόεδρο του Υπουργικού Συμβουλίου της ΕΣΣΔ το 1949, «Αρμένιο έμπορο»...

Ο Στάλιν ωστόσο επέμεινε να ανακαλύψει τυχόν σχέση των Αλβανών του Καυκάσου, με τους Αλβανούς των Βαλκανίων. Κάλεσε τον υπασπιστή του, έναν πανύψηλο και επιβλητικό Στρατηγό και του είπε ότι «με τον σύντροφο Χότζα προσπαθούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα χωρίς επιτυχία». Ο Σοβιετικός ηγέτης υπέδειξε στον υπασπιστή του να επικοινωνήσει με έναν διακεκριμένο Σοβιετικό Γλωσσολόγο και Ιστορικό, το όνομα του οποίου δεν θυμόταν ο Χότζα και να τον ρωτήσει αν υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στους Αλβανούς του Καυκάσου και τους Αλβανούς της Αλβανίας. Όταν βγήκε ο Στρατηγός, ο Στάλιν πήρε ένα πορτοκάλι και ρώτησε τον Χότζα πώς λέγεται στα Αλβανικά, αφού πρώτα του είπε ότι στα Ρωσικά λέγεται απιέλσιν. «Πορτοκάλ» απάντησε ο Χότζα (να σημειώσουμε ότι η λέξη πορτοκάλι είναι ιταλικής προέλευσης και σχετίζεται με τη λ. Πορτογαλία, καθώς Πορτογάλοι έφεραν πρώτοι τα πορτοκάλια από την Αμερική).

Ο Στάλιν επανέλαβε τις δύο λέξεις και σήκωσε τους ώμους. Σε λιγότερο από δέκα λεπτά, ο Στρατηγός - υπασπιστής επέστρεψε και είπε στον Στάλιν:

«Έλαβα την απάντηση του καθηγητού. Διαβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη απόδειξη που να συνδέει τους Αλβανούς του Καυκάσου με τους Αλβανούς της Αλβανίας, αλλά προσέθεσε ότι στην Ουκρανία, στην περιοχή της Οδησσού υπάρχουν ορισμένα χωριά (επτά περίπου) που κατοικούνται από Αλβανούς. Ο καθηγητής διαθέτει εν προκειμένω ακριβή δεδομένα».

Ο Χότζα είπε ότι θα ρωτήσει τον πρεσβευτή του στην Μόσχα, αν κάποιοι από τους Αλβανούς φοιτητές που σπουδάζουν ιστορία στην ΕΣΣΔ κάνουν πρακτική εξάσκηση στα χωριά αυτά και να διευκρινίσει πώς αυτοί οι Αλβανοί εγκαταστάθηκαν στην Οδησσό και αν διατήρησαν τη γλώσσα και τις συνήθειες των προγόνων τους.

Ο Στάλιν, αφού άκουσε προσεκτικά, όπως πάντοτε, είπε: «Πολύ καλά, είναι μια πολύ καλή ιδέα. Οι φοιτητές σας να πάνε εκεί κάτω και να κάνουν πρακτική εξάσκηση και μάλιστα καλό θα είναι και ορισμένοι από μας να πάνε μαζί τους. Οι αλβανολογικές επιστήμες δεν έχουν καθόλου αναπτυχθεί και αποτελούν αποκλειστικό πεδίο μελέτης για τους ξένους».

Κάπως έτσι ολοκληρώθηκε η στιχομυθία Στάλιν-Χότζα για τους Αλβανούς του Καυκάσου. Είχε προηγηθεί εκτενής αναφορά του Αλβανού ηγέτη για τα προβλήματα με τη Γιουγκοσλαβία και ακολούθησε συζήτηση για την κολεκτιβοποίηση της Αλβανίας. Αν σκεφτούμε ότι ο Στάλιν είπε στον Χότζα ότι είχε διαθέσιμο χρόνο λίγο παραπάνω από 20 λεπτά, μάλλον το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης «καλύφθηκε» από τους Αλβανούς του Καυκάσου...

Δεν θα κάνουμε κάποιο περαιτέρω σχόλιο. Επειδή κάποιοι αναγνώστες θα αρχίσουν να ξιφουλκούν εναντίον μας, θυμίζουμε ότι όσα γράψαμε προέρχονται από βιβλίο του ίδιου του Χότζα και εμείς απλώς τα μεταφέραμε εδώ, θεωρώντας τα άγνωστα και ενδιαφέροντα.

Πηγή: ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ι. ΜΕΡΤΖΟΣ, «ΣΒΑΡΝΟΥΤ ΤΟ ΠΡΟΔΟΜΕΝΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ», ΔΕΚΑΤΗ ΕΚΔΟΣΗ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ερωδιός, Θεσσαλονίκη 2010 (με στοιχεία από το βιβλίο του Χότζα: «With Stalin: memoirs»).

Ειδήσεις σήμερα:

Τρόφιμος στο Δαφνί σκότωσε με γυαλί μια 44χρονη ασθενή - Το θύμα είχε εισαχθεί για νοσηλεία πριν από μια ημέρα

Οι ευεργέτες της δημόσιας υγείας - Πώς δημιουργήθηκαν τα μεγαλύτερα νοσοκομεία

Γιατί ο Τραμπ βάζει στο στόχαστρο τον Ζελένσκι και επιμένει για εκλογές στην Ουκρανία