Οι πρώτες και τελευταίες ελεύθερες εκλογές της Ανατολικής Γερμανίας

Ο 42χρονος τότε Γκρέγκορ Γκύζι ήταν εκείνο το βράδυ της 18ης Μαρτίου 1990, λίγο πριν τα μεσάνυχτα κατάκοπος και μάλλον σοκαρισμένος, αλλά αυτό δεν επηρέασε ούτε το χιούμορ του ούτε την ευφράδειά του. Είχε δεχτεί να δώσει συνέντευξη, σε έναν Αυστριακού δημοσιογράφο και στον Κώστα Αργυρό της Deutsche Welle, όταν θα είχε εικόνα για το τελικό αποτέλεσμα.

Και το αποτέλεσμα των πρώτων πραγματικά ελεύθερων εκλογών στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας (DDR) ήταν καταλυτικό. Το είχαν προεξοφλήσει τα πανηγύρια που είχαν αρχίσει από νωρίς, με τις πρώτες «διαρροές» για την τεράστια συμμετοχή και τις προβλέψεις για το θρίαμβο του… Χέλμουτ Κολ. Πάνω από 40% για τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU), το αδελφό κόμμα του καγκελάριου της Δυτικής Γερμανίας, ο οποίος μπορεί να μην ήταν υποψήφιος, αλλά είχε μετατρέψει τον προεκλογικό αγώνα σε προσωπική του υπόθεση.

Εκατοντάδες χιλιάδες είχαν τρέξει στις ομιλίες του στην Ερφούρτη, στο Κέμνιτς και αλλού, όπου υποσχόταν «ανθισμένα τοπία» και παρουσίαζε το «Πρόγραμμα των 10 σημείων» του για μια γρήγορη επανένωση, ενσωμάτωση στην ουσία της Ανατολικής στη Δυτική Γερμανία. Προσάρτηση άνευ όρων την είπαν αργότερα ορισμένοι.

Με σύνθημα τα «Ανθισμένα Τοπία»

Το σύνθημα «Είμαστε ο λαός» που ζητούσε εκδημοκρατισμό της DDR είχε γρήγορα παραχωρήσει τη θέση του στο «Είμαστε ένας λαός».

«Τουλάχιστον δεν μας εξαφάνισε», μας είπε λίγο πικρόχολα ο Γκύζι. Και παραδέχτηκε ότι η χώρα του έμπαινε σε μια δύσκολη φάση που θα ήταν και η τελευταία της.

Ο ίδιος, γνωστός δικηγόρος στην πατρίδα του είχε αναλάβει το βάρος να διασώσει ότι μπορούσε από το πρώην παντοδύναμο, κυβερνητικό Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα (SED), το οποίο είχε στο μεταξύ μετονομαστεί σε Κόμμα Δημοκρατικού Σοσιαλισμού (PDS), αλλά είχε να αντιμετωπίσει την καχυποψία των Ανατολικογερμανών και τις επιθέσεις του δυτικού Τύπου που κάθε άλλο παρά αμέτοχος έμεινε σε αυτή την προεκλογική μάχη.

Ο Γκύζι φόρεσε δερμάτινο μπουφάν, καβάλησε μια μηχανή και υπό τους ήχους του «Born to be wild» γύρισε ένα προεκλογικό σποτάκι που έκανε τους γερασμένους, άλλοτε πανίσχυρους «απαράτσικ» του κόμματος να ανατριχιάζουν. Το PDS προσγειώθηκε τελικά στην τρίτη θέση με ποσοστό 16,4%, το οποίο ήταν πολύ μακριά από τα «μυθικά» 90%+ της εποχής της παντοκρατορίας του, αλλά σίγουρα αξιοσημείωτο, σε μια περίοδο που δεν θυμάμαι και πολλούς να δηλώνουν δημόσια ότι θα το ψηφίσουν.

Ο ανεπιθύμητος… προφήτης

Μεγάλοι χαμένοι οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) του Όσκαρ Λαφοντέν, τον οποίο οι ψηφοφόροι τιμώρησαν επειδή δεν είχε «νέα ευχάριστα να πει». Ο Λαφοντέν σε αντίθεση με τον Κολ προτίμησε να ντυθεί προφήτης κακών, μίλησε για το τεράστιο, ουσιαστικά δυσβάστακτο και με βάση τους κανόνες της οικονομίας παράλογο κόστος της επανένωσης «εξπρές». Αποδείχτηκε αργότερα ότι δεν είχε και τόσο άδικο.

Αλλά εκείνο το βράδυ είδε τις δημοσκοπήσεις να διαψεύδονται και αντί για την προβλεφθείσα μάχη «στήθος με στήθος» το κόμμα του έμεινε στο 21,9% πολύ πίσω από τον… Κολ. Κάποιοι είχαν υπερτιμήσει τις σοσιαλδημοκρατικές παραδόσεις σε συγκεκριμένες περιοχές της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Σύγκρουση δυο λογικών

Η αποτυχία των (δυτικών) δημοσκόπων έδειξε και πόσο διαφορετική θα έπρεπε να είναι η μεθοδολογία τους, επειδή ακριβώς ήταν πολύ διαφορετική αυτή η κοινωνία από εκείνη της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Το συμπέρασμα ήταν σαφές, όπως παραδέχτηκε και ο Γκύζι. Στις εκλογές εκείνες συγκρούστηκαν δύο λογικές. Εκείνη του Κολ και των υποστηρικτών του, που ζητούσαν την «υιοθεσία» της DDR «εδώ και τώρα» και εκείνων που μιλούσαν για μια ώσμωση των δύο κρατών με στόχο την δημιουργία μιας νέας κοινής «πατρίδας».

Στους τελευταίους ανήκαν και οι πρώην ακτιβιστές, αντικαθεστωτικοί που είχαν ριψοκινδυνεύσει πολλά απέναντι στο καθεστώς, που είχαν πρωτοστατήσει στις μεγάλες διαδηλώσεις «της Δευτέρας» με αίτημα τον εκδημοκρατισμό και τη φιλελευθεροποίηση. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της «Συμμαχίας 90» (Bündnis 90) στην οποία συμμετείχαν πρώην «παράνομες» αντικαθεστωτικές οργανώσεις όπως το «Νέο Φόρουμ», η «Δημοκρατία Τώρα» και η »Πρωτοβουλία για Ειρήνη και Ανθρώπινα Δικαιώματα».

Το ποσοστό 2,9% που έλαβαν όλες μαζί, ήταν ένα σαφές μήνυμα των συμπατριωτών τους να γυρίσουν στο σπίτι τους και να σταματήσουν να… ονειρεύονται. Ο τίτλος Bündnis 90 παρέμεινε πάντως ως δεύτερο συνθετικό της επίσημης ονομασίας των Πρασίνων για τις επόμενες δεκαετίες, ως ένα «παράσημο» του αγώνα για δημοκρατία, που ελάχιστοι πάντως στη σημερινή Ανατολική Γερμανία γνωρίζουν την προέλευσή του.

Ο Γκύζι είναι ακόμα εδώ

Αυτός που επίσης παρέμεινε παρών στην πολιτική ζωή του τόπου, ξεπερνώντας και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς, όπως «κόκκινη κάλτσα» (Rote Socke), αλλά και κατηγορίες για το παρελθόν του ήταν ο Γκρέγκορ Γκύζι. Οι εκλογές του ΄90 ήταν τελικά οι πρώτες ελεύθερες, αλλά και οι τελευταίες για την Ανατολική Γερμανία, όμως και οι πρώτες μιας σειράς που ακολούθησε πια στην ενωμένη Γερμανία για τον ίδιο.

Τον περασμένο Φεβρουάριο ήταν και οι δικές του παρουσίες, στο δημόσιο διάλογο που κράτησαν ζωντανή την Die Linke, ένα κόμμα που προέκυψε μετά από πολλές μεταλλάξεις και μετονομασίες του άλλοτε «κραταιού» SED, αλλά που στα μάτια πολλών νέων ψηφοφόρων δεν έχει πια τίποτα κοινό μαζί του. Ο συχνά σαρκαστικός, αλλά στοιχειοθετημένος λόγος του Γκύζι είναι κάτι που δεν περισσεύει σήμερα, μια επίσης «ιστορική ημέρα» για τη Βουλή της Γερμανίας, που νιώθει την ανάγκη να δηλώνει, αλλά και να είναι πράγματι ετοιμοπόλεμη.