Τραπέζι για έναν: Η τάση του solo dining και οι κίνδυνοι που μπορεί να κρύβει

Κάποτε, ένα περιοδικό ή ένα βιβλίο θα κρατούσε συντροφιά στο «τραπέζι για έναν» και θα γινόταν αντίβαρο στην αμηχανία και το άγχος για το πώς θα κοιτάξουν ή τι θα σκεφτούν οι γύρω -όχι παράλογα, αν σκεφτούμε το στίγμα που συνόδευε επί χρόνια τα μοναχικά γεύματα.

Η σκηνή με τον Steve Martin στο εστιατόριο, στην ταινία The Lonely Guy (1984), αποτυπώνει μοναδικά το θέαμα που αποτελούσαν όσοι έπρεπε ή ήθελαν να δειπνήσουν μόνοι.

Σήμερα μάλλον φαντάζει ακραίο· η εικόνα ενός ανθρώπου που τρώει μόνος στο εστιατόριο -ή, καλύτερα, με συνοδό ένα laptop ή το smartphone- είναι παραπάνω από οικεία. To solo dining (μοναχικό δείπνο) γίνεται μέρος της κανονικότητας, η εστίαση αρχίζει να το «αγκαλιάζει» -πολλά εστιατόρια στον κόσμο αναδιαμορφώνουν τους χώρους τους με περισσότερα τραπέζια για ένα άτομο- και η άνοδος της δημοτικότητάς του επιβεβαιώνεται από τις δημοσκοπήσεις.  

Στις ΗΠΑ, οι κρατήσεις «για έναν» αυξήθηκαν κατά 29% τα τελευταία δύο χρόνια, κατά 18% και 14% σε Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο, αντίστοιχα, ​από την περασμένη χρονιά. Στην Ιαπωνία, όπου χρησιμοποιείται ο όρος «ohitorisama» για όσους κάνουν δραστηριότητες μόνοι, συμπεριλαμβανομένου του φαγητού -λέξη με θετικό πρόσημο, που αποφορτίζει τη μοναχική εμπειρία από αρνητικές συνδηλώσεις-, το ποσοστό αυξήθηκε από 18% σε 23% το διάστημα 2018-2024.  

Η φετινή παγκόσμια έρευνα για την ευτυχία World Happiness Report, που για πρώτη φορά συμπεριέλαβε τα γεύματα με παρέα ή χωρίς στους δείκτες ευημερίας, απέδωσε την αύξηση στον μεγαλύτερο αριθμό των ανθρώπων που ζουν μόνοι, στα ωράρια εργασίας και στην αύξηση της τηλεργασίας.  

Για την επίδραση των γευμάτων στην ευτυχία αναλύθηκαν στοιχεία από 142 χώρες που συμμετείχαν στις έρευνες Gallup World Poll 2022 και 2023. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το να μοιράζεσαι φαγητό συνδέεται με μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή και καλύτερη συναισθηματική υγεία, ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας ή περιοχής. Σύμφωνα με την έκθεση, τα γεύματα με παρέα αποδείχθηκαν καλύτερος προγνωστικός δείκτης από το εισόδημα και την ανεργία, ενώ τα μοναχικά γεύματα έπαιξαν σημαντικότερο ρόλο στην αξιολόγηση της ζωής απ’ ό,τι η ανεργία.

«Έχει μεγάλη σημασία αν το άτομο έχει επιλέξει να γευματίσει χωρίς παρέα» σημειώνει η Παρή Ζαρμακούπη, ΜSc, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, εξηγώντας ότι το φαγητό αποτελεί παραδοσιακά -και σε μεγάλο βαθμό- κοινωνικό φαινόμενο. «Επομένως, πέρα από βιολογικές, καλύπτει και πολλές ψυχικές μας ανάγκες. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, με τους έντονους ρυθμούς ζωής, παρατηρείται ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι, για διαφορετικούς λόγους, επιλέγουν -ή και όχι- να γευματίσουν μόνοι. Πέρα από δική τους προτίμηση, μπορεί να σχετίζεται με την οικογενειακή κατάσταση, τη γρήγορη καθημερινότητα, τα απαιτητικά ωράρια, τον μεγάλο φόρτο εργασίας είτε, σε κάποιες περιπτώσεις, την κοινωνική απομόνωση».  

Τρώγοντας με παρέα

Πολλοί από όσους επιλέγουν συνειδητά να γευματίσουν μόνοι μιλούν για μια εμπειρία ηρεμίας αντίστοιχης της γιόγκα, μια ευκαιρία απόλαυσης του φαγητού στο αγαπημένο τους στέκι ή αλλού, χωρίς να διαπραγματευτούν τη σαλάτα, τα ορεκτικά ή αν θα μοιραστούν τα κυρίως πιάτα. Κάτι κερδίζουν μα και κάτι χάνουν.  

«Έχει φανεί ότι οι άνθρωποι που μοιράζονται συχνά τα γεύματά τους με άλλους τείνουν να έχουν χαμηλότερα επίπεδα στρες. Καθώς η κατανάλωση φαγητού σε κατάσταση στρες δυσχεραίνει την πέψη, με το να είμαστε χαλαροί, έχοντας αρκετό χρόνο να απολαύσουμε το γεύμα μας, όπως συμβαίνει συνήθως με παρέα, διευκολύνουμε το σώμα μας στη διαδικασία επεξεργασίας της τροφής», σημειώνει η κ. Ζαρμακούπη.  

Παράλληλα, το φαγητό με παρέα μπορεί να αποτρέψει τη λήψη μεγάλων ποσοτήτων τροφής και να συμβάλει στη διαχείριση του βάρους, «εφόσον αφήνουμε χώρο για τη συζήτηση και την αλληλεπίδραση με τους συνδαιτυμόνες και φροντίζουμε για μικρές παύσεις κατά τη διάρκεια του γεύματος, π.χ. αφήνοντας το πιρούνι ανάμεσα στις μπουκιές». Ας μην παραλείπεται ότι είναι και ένας τρόπος ενίσχυσης του αισθήματος της ενότητας, που «κάνει την εμπειρία του φαγητού κάτι παραπάνω από μηχανική πράξη, με θετική επίδραση σε διάφορα επίπεδα».   

Πρόβλημα το «μόνοι στο σπίτι»

Το περικείμενο χρωματίζει την εμπειρία του μοναχικού φαγητού. Σε έρευνα της Gallup, που όρισε ως ανθρώπους που τρώνε μόνοι (solitary diners) όσους ζούσαν μόνοι και δεν είχαν μοιραστεί ένα μεσημεριανό ή δείπνο με κάποιον γνωστό τους τις τελευταίες επτά ημέρες, τα μοναχικά γεύματα συνδέθηκαν με απαισιοδοξία και μειωμένη ικανοποίηση από τη ζωή.  

«Μεγαλύτερες πιθανότητες να ανήκουν σε αυτή την κατηγορία έχουν φοιτητές που ζουν μόνοι, εργένηδες εν γένει, άτομα τρίτης ηλικίας που ζουν μόνα και γενικότερα άτομα μοναχικά ή με περιορισμένο κοινωνικό κύκλο» λέει η κ. Ζαρμακούπη. Εντούτοις, η μοναξιά  δεν είναι το μόνο πρόβλημα.  

«Παρατηρείται συχνά ότι άνθρωποι που ζουν μόνοι και ετοιμάζουν φαγητό αποκλειστικά για τους ίδιους, περιορίζονται σε συγκεκριμένες τροφές για πρακτικούς λόγους, καθώς λείπει το κίνητρο να ετοιμάσουν πιο περίπλοκα γεύματα. Τα τυποποιημένα τρόφιμα, όπως οι κονσέρβες, οι έτοιμες σούπες κ.λπ., φαντάζουν πρακτικές λύσεις για εξοικονόμηση χρόνου, ειδικά εφόσον πρόκειται για μία μόνο μερίδα.  

»Στην ίδια κατεύθυνση είναι και η συχνή επιλογή έτοιμου φαγητού από έξω» εξηγεί, τονίζοντας ότι, εάν γίνει συνήθεια, πιθανότερη κατάληξη είναι η υιοθέτηση μια διατροφής φτωχής σε φρούτα και λαχανικά, με υποβαθμισμένη ποιότητα σε πρώτες ύλες. «Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κυρίως σε ηλικιωμένους, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ανεπάρκειες βιταμινών και πρωτεϊνών, με συνέπειες για την υγεία και αυτονομία τους» προσθέτει.  

Ποιους και πότε βλάπτουν τα μοναχικά γεύματα

Τα μοναχικά γεύματα έχουν συσχετιστεί με μεγαλύτερο κίνδυνο κοιλιακής παχυσαρκίας και υπέρτασης, καθώς και διαταραχών από την ψυχική σφαίρα. Επηρεάζουν, όμως, διαφορετικά άνδρες και γυναίκες.  

«Μελέτες έχουν δείξει ότι στους άνδρες συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο μεταβολικού συνδρόμου και υψηλότερη γενική θνησιμότητα (all cause mortality). Στους φοιτητές, έρευνες δείχνουν ότι παίζει ρόλο εάν είναι συνειδητή επιλογή. Αν
 και η μοναχική κατανάλωση γευμάτων σχετίζεται γενικά με αυξημένα επίπεδα καταθλιπτικών συμπτωμάτων, η επίδραση είναι εντονότερη στις φοιτήτριες, όταν δεν είναι δική τους απόφαση, σε σχέση με τους συμφοιτητές τους»
αναφέρει η κ. Ζαρμακούπη.

Δείπνα μεταξύ αγνώστων κόντρα στη μοναξιά της πόλης

Τα τελευταία χρόνια, οπότε η επιδημία της μοναξιάς απλώθηκε στις δυτικές κοινωνίες -ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα-, έκαναν την εμφάνισή τους εφαρμογές, όπως το Timeleft και το 222, που έχουν στόχο να προωθήσουν την αξία των διαπροσωπικών σχέσεων και της φιλίας, συγκεντρώνοντας στο ίδιο τραπέζι κάποιου εστιατορίου αγνώστους με κοινά ενδιαφέροντα.  

Για την κ. Ζαρμακούπη η πρωτοβουλία είναι σημαντική. «Έρευνες δείχνουν ότι η μοναξιά συνδέεται με αυξημένη κατανάλωση σνακ, υπερφαγικά επεισόδια και, όταν εξελιχθεί σε μακροχρόνιο μοτίβο, σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία» αναφέρει, διευκρινίζοντας ότι δεν αφορά μόνο στους ενήλικες: «έχει φανεί ότι οι έφηβοι με αυξημένη αίσθηση μοναξιάς είναι πιο επιρρεπείς στην κατανάλωση σακχαρούχων αναψυκτικών».

Συνεπώς, καταλήγει, τρώγοντας με παρέα βιώνουμε εντονότερα την αίσθηση του ανήκειν, μπορούμε να εστιάσουμε σε αυτό που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή (mindful eating) και να νιώσουμε πραγματική ευχαρίστηση, «σε αντίθεση με ό,τι πολλές φορές συμβαίνει όταν τρώμε  μόνοι, αποσυνδεδεμένοι, ενδεχομένως μπροστά από μία οθόνη, όπου η μηχανική κατανάλωση φαγητού μπορεί να οδηγήσει σε υπερφαγία, χωρίς καν να το αντιληφθούμε».