Τζορτζ Πελεκάνος: Ο Ελληνας συγγραφέας κατακτά τις ΗΠΑ

Ηρθε επιτέλους ο καιρός για τον ελληνικής καταγωγής Τζορτζ Πελεκάνο να εισπράξει όσα του αξίζουν χρόνια τώρα: μπόλικα χρήματα από τη συγγραφή, οικογενειακή ευτυχία, βιβλία μεταφρασμένα σε ολόκληρο τον κόσμο και τον ίδιο τον πρόεδρο των ΗΠΑ να ομολογεί ότι δεν πάει διακοπές χωρίς τα βιβλία του. Πρόσφατα τον ανακαλύψαμε και στην Ελλάδα -αφού έχει γίνει διάσημος χρόνια τώρα στην Αμερική-, με τα βιβλία του να μεταφράζονται το ένα μετά το άλλο, ενώ το τελευταίο του πόνημα που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά -με τίτλο «Η προμήθεια»- έχει ήρωα και πάλι έναν Ελληνοαμερικανό, τον Σπύρο Λούκας. Στην Αμερική, πάντως, λατρεύουν τον Πελεκάνο και για έναν ακόμη λόγο: τις υπέροχες σύντομες ιστορίες του που δημοσιεύονται στα πιο έγκυρα έντυπα -από το «New Yorker» μέχρι το «Esquire», στο οποίο είναι τακτικός συνεργάτης-, αλλά και για τα εκπληκτικά τηλεοπτικά σενάρια που υπογράφει τελευταία αφειδώς. Εκτός από το «Wire» που τον ανέδειξε ως έναν από τους καλύτερους στυλίστες σεναρίων -αν υπάρχει τέτοιος όρος-, ο Ελληνοαμερικανός ανήκει στη συγγραφική ομάδα του «Treme» (σειρά του HBO), ενώ υπήρξε πολύτιμος συνεργάτης και του «Pacific», της μίνι τηλεοπτικής σειράς που είχαν δημιουργήσει τα φιλαράκια Στίβεν Σπίλμπεργκ και Τομ Χανκς. Στα βιβλία του και στα σενάριά του αναμιγνύονται ιδανικά τα πιο ακραία παραπτώματα -δολοφονίες, μαστροπεία, ναρκωτικά- μαζί με πάσης φύσης κοινωνιολογικές παρατηρήσεις γι’ αυτό που είναι σήμερα η Αμερική. Από αυτή την άποψη ο Πελεκάνος είναι απόλυτα συνειδητοποιημένος στον τρόπο που εξυφαίνει τις ιστορίες του, φροντίζοντας να μην παραλείπει τα πολιτικά συμπεράσματα για τον ρατσισμό, τις βαθιές αντιθέσεις της αμερικανικής κοινωνίας και τα αδιέξοδα. Η Ουάσινγκτον, που είναι ο τόπος διαμονής του και η πόλη όπου ξετυλίγεται η δράση των βιβλίων του, δεν είναι ίδια με αυτή που ήταν πριν από 20 χρόνια. Ο Πελεκάνος, όπως και ο ομότεχνός του Ελρόι από την άλλη πλευρά της αμερικανικής ηπείρου, ξέρουν καλά ότι οι σκοτεινές σχέσεις αίματος και εξουσίας έχουν αλλάξει δραστικά όλα αυτά τα χρόνια, αποκαλύπτοντας τη δική τους ανθρωπογεωγραφία, καθορίζοντας γειτονιές, «παίζοντας» το μοναδικό τους σάουντρακ και μαγειρεύοντας διαφορετικά σενάρια.

Παιδί μεταναστών

Πώς τα ξέρει όμως όλα αυτά ο 58χρονος σήμερα Ελληνοαμερικανός; Προτού τα γράψει με μορφή αστυνομικών μυθιστορημάτων τα είχε ζήσει στο πετσί του. Μεγαλωμένος στο ντάινερ του πατέρα του, είχε μάθει να σερβίρει, να ψήνει μπέργκερ και να κάνει λάντζα μαζί με τους υπόλοιπους εργαζόμενους - στην πλειονότητα μαύρους. Μαζί τους έβγαινε τα βράδια στις ύποπτες γειτονιές και με αυτούς συναγελαζόταν όταν ήθελε να επισκεφθεί ένα πραγματικά καλό πάρτι - με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εξ ου και το ότι στα βιβλία του οι πρωταγωνιστές είναι στην πλειονότητά τους μαύροι - «οι πραγματικοί κάτοικοι της Ουάσινγκτον», όπως ομολογεί ο ίδιος ο Πελεκάνος. Κατά καιρούς, όταν οι συγκρούσεις με τον Ελληνα απόστρατο στρατιωτικό πατέρα του γίνονταν πολύ έντονες, ο Πελεκάνος τα παρατούσε και έκανε δουλειές του ποδαριού από φορτηγατζής μέχρι πωλητής παπουτσιών - η «καλύτερη δουλειά που έχω κάνει ποτέ μου», ομολογεί σήμερα. Για μια δεκαετία, από τα 20 μέχρι τα 30 του, ο Πελεκάνος ζούσε τα πάντα, γνώριζε κάθε καρυδιάς καρύδι και ονειρευόταν, βλέποντας απανωτά γουέστερν, να γίνει κινηματογραφιστής. Γι’ αυτό και τις ελάχιστες ώρες που του απέμεναν πλήρωνε τα part time δίδακτρα στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ σπουδάζοντας κινηματογράφο. Μέχρι που στο τελευταίο έτος θα επιλέξει ως μάθημα επιλογής τη νουάρ λογοτεχνία. Αυτό ήταν: έκτοτε ανακάλυψε ότι πρέπει να γίνει συγγραφέας - με τη μόνη διαφορά ότι μέχρι τότε το διάβασμα ήταν μια συνήθεια μόνο για τους ανθρώπους που δεν ανήκαν στη δική του κάστα και τους μπουρζουά. Επιπλέον, τα παράτολμα νοητικά ταξίδια πέρα από τον φράκτη των μικροαστικών συμβάσεων δεν επέτρεπαν ένα επάγγελμα που θα έφερε τον τίτλο του συγγραφέα. Ισως να μην ταίριαζε και με το λακωνικό προφίλ της καταγωγής του, τη σπαρτιατική ηθική που του είχε εμφυσήσει ο πατέρας του Πιτ Πελεκάνος, βετεράνος πεζοναύτης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Κι όμως, ο Πελεκάνος που δεν φοβήθηκε ποτέ τις προκλήσεις το έβαλε σκοπό: διάβαζε τέσσερα με πέντε βιβλία την εβδομάδα και ύστερα από δέκα χρόνια εντατικού διαβάσματος έπιασε για πρώτη φορά στα σοβαρά την πένα. Το ένστικτο δικαιώθηκε με το καλημέρα: ήταν έτοιμος συγγραφέας. Ο πρώτος ντετέκτιβ που επινόησε ως alter ego του λεγόταν Νικ Στέφανος και ήταν Ελληνοαμερικανός. Με αυτόν πρωταγωνιστή εγκαινίασε την τριλογία του στις αρχές της δεκαετίας του ’90 με πρώτο βιβλίο το «Firing Offence», στη συνέχεια ακολούθησε το «Nick’s Trip» και, τέλος, το «Down by the river, where the dead men go», που τον απογείωσαν με την παρθενική του εμφάνιση στη νουάρ λογοτεχνία. Η άλλη πλευρά της Ουάσινγκτον ήταν αυτή που θεμελίωνε τη βάση των βιβλίων του, με τους τότε Washington Bullets, τις πολιτικές και κοινωνικές αντιθέσεις, τους μετανάστες, τον πασίδηλο ρατσισμό, τα δισκάδικα, τις μυρωδιές από τα ψητοπωλεία. Στο ίδιο μήκος κύματος επιμένει μέχρι τώρα ο Πελεκάνος, ο οποίος δεν πρόδωσε ποτέ τα ιδανικά του: την αγαπημένη του πόλη, τη θρησκεία και τη γυναίκα του, με την οποία είναι παντρεμένος 25 χρόνια τώρα.

Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια

«Καλός σύζυγος, καλός πατέρας, καλός φίλος, καλός συγγραφέας» είναι οι τέσσερις χαρακτηρισμοί που θα ήθελε ο Ελληνοαμερικανός συγγραφέας να γραφτούν πάνω στον τάφο του. Οσο για τη συμβουλή που θα έδινε σε κάποιο από τα υιοθετημένα τέκνα του, όπως και σε οποιοδήποτε άλλο τού τη ζητήσει, είναι «να δουλεύεις συνέχεια και να απολαμβάνεις αυτό που κάνεις - μην το βλέπεις ποτέ ως υποχρέωση. Να αφήσεις κάτι πίσω σου για να δικαιώσει την παρουσία σου στον κόσμο». Η δουλειά, παραδέχεται ο ίδιος, τον βοήθησε να καταλάβει τις διαφορετικές εκδοχές των πραγμάτων και την ουσιαστική αλήθεια του, το πόσο σχετικά είναι τα πράγματα ανάμεσα στο καλό και το κακό, να μάθει καλύτερα τους ανθρώπους και να αφουγκραστεί την ανάσα τους. Γιατί σε αντίθεση με τον ήρεμο έγγαμο βίο και τη σταθερή προσωπική του ζωή, το «πεζοδρόμιο» επεφύλαξε στον Πελεκάνο πολλές εκπλήξεις. Αντιστάθμισμα ήταν πάντα εκτός από την οικογένεια και η Εκκλησία.

Ως συνεπές ελληνάκι, ο Πελεκάνος φοράει ακόμη τον χρυσό βαφτιστικό σταυρό του κάτω από τα ντεμοντέ πουκάμισα και εκκλησιάζεται με συνέπεια κάθε Κυριακή. Η μητέρα του δίδασκε επί 25 χρόνια στο Κατηχητικό και ο ίδιος δεν αρνείται ότι η θρησκεία λειτουργεί ως εσωτερική πυξίδα προς την ηρεμία. Ισως και ως παντιέρα για την ελληνική καταγωγή του, την οποία ποτέ δεν αρνήθηκε και προασπίζεται με κάθε τρόπο ανακατεύοντας πάντα ελληνικά στοιχεία στα βιβλία και στα σενάριά του με τα πιο περίτεχνα σενάρια. Ετσι δεν θα έχουν εκπλαγεί όσοι έχουν ακούσει σε κάποιο από τα επεισόδια του «Wire» μουσική του Καζαντζίδη ή να ξεκινά κάποια από τις πιο ψαγμένες ιστορίες του στο «New Yorker» με ελληνικό γλέντι. Ο Πελεκάνος, άλλωστε, είναι και αυτός παιδί των γοητευτικών αντιφάσεων που εξέθρεψαν με τρόπο μοναδικό τόσο η αμερικανική ήπειρος όσο και η terra incognita της συγγραφής. Και τις δύο ο Πελεκάνος φαίνεται να τις ξέρει -και να τις έχει κατακτήσει- από πρώτο χέρι.