Ayrton Senna: Είκοσι χρόνια χωρίς το μεγαλύτερο αστέρι της F1

Η περίπτωση Ayrton Senna είναι γεμάτη από αινίγματα ζωής και αινίγματα θανάτου -και ίσως γι' αυτό αρνείται πεισματικά να φύγει από το προσκήνιο, ακόμη και 20 χρόνια μετά από την Πρωτομαγιά του 1994. Ο Senna ήταν μια βαθιά και πολλαπλά αντιφατική προσωπικότητα και το γεγονός ότι η μοίρα τον είχε ευλογήσει με ένα τεράστιο χάρισμα, ενίσχυε αυτές τις αλληλοσυγκρουόμενες πλευρές του χαρακτήρα του.



Μια διάσημη διήγηση του Ayrton Senna:

«'Μόντε Κάρλο, ’88, τελευταία περίοδος κατατακτήριων δοκιμών. Είχα ήδη εξασφαλίσει την πολ-ποζίσιον και πήγαινα ολοένα και ταχύτερα, ταχύτερα. Ξαφνικά αντιλήφθηκα ότι δεν οδηγούσα το αυτοκίνητο συνειδητά. Ήταν σαν να οδηγούσα με το ένστικτο, μόνο που βρισκόμουν σε μια διαφορετική διάσταση. Ήταν σαν να βρισκόμουν σε ένα τούνελ -δεν μιλάω για το τούνελ κάτω από το ξενοδοχείο- ολόκληρο το σιρκουί είχε γίνει για μένα ένα τούνελ. Απλώς πήγαινα, πήγαινα - όλο και πιο μακριά, και πιο μακριά, και πιο μακριά. Βρισκόμουν πολύ πέρα από τα όρια, κατάφερνα όμως να βρίσκω κι άλλα περιθώρια να κινηθώ πιο γρήγορα'.

Για όσους ασχολούνται με το Ζεν, μια τέτοιου είδους επιφοίτηση, η δυνατότητα μιας διαφορετικής θέασης της πραγματικότητας, ονομάζεται Σατόρι. Το μαγικό και απίθανο ταξίδι του Senna σε μια, αν όχι ανώτερη, τουλάχιστον διαφορετική συνειδησιακή κατάσταση, συνέβη το Σάββατο 14 Μαΐου του 1988, καθώς προσπαθούσε να συντρίψει τον ανταγωνισμό, μολονότι τελικά ξέφυγε πολύ πέρα από αυτό. Ήταν, αναμφισβήτητα, ένας θρίαμβος της αυτοσυγκέντρωσής του.



Επίδειξη οδηγικής ιδιοφυίας:

«Γκραν Πρι Ισπανίας, 1991: Ήταν ο 13ος γύρος του αγώνα, όταν ο Senna, πλησιάζοντας στην τελευταία δεξιά στροφή της πίστας πριν από τη μεγάλη ευθεία, έχασε ξαφνικά τον έλεγχο της McLaren του και έκανε τετ-α-κε, με ένα στιλ που θύμιζε αρχάριο σε αγώνες μονοθεσίων. Το μονοθέσιο στριφογύρισε και φάνηκε ότι θα κατέληγε στη δεξιά πλευρά της ευθείας, κοντά στον τσιμεντένιο τοίχο. Ο Ayrton όμως αστραπιαία, την ώρα που η MP4/6 δεν είχε καν ολοκληρώσει την πιρουέτα της και βρισκόταν κάθετα στην πίστα, έβαλε όπισθεν και εξαφανίστηκε στον χώρο διαφυγής ακριβώς απέναντι, στην εξωτερική της στροφής. Ο επερχόμενος Michael Schumacher με την Benetton-Ford πιθανότατα δεν πρόλαβε να καταλάβει τι έκανε ακριβώς ο Senna μπροστά του, το βέβαιο είναι όμως ότι καθώς η McLaren αποσύρθηκε ως δια μαγείας από την πορεία του, ο Γερμανός δεν χρειάστηκε καν να αντιδράσει για να αποφύγει τη σύγκρουση με τον Senna. Το μεγαλειώδες στην κίνηση του Ayrton ήταν ότι έβαλε όπισθεν, γνωρίζοντας ακριβώς τι έπρεπε να κάνει τη συγκεκριμένη στιγμή, στο συγκεκριμένο σημείο της πίστας όπου βρισκόταν. Σαν να είχε την ικανότητα να κατοπτεύει το χώρο γύρω του σε ακτίνα 360 μοιρών, ο Ayrton έβαλε όπισθεν για να προστατευθεί, τόσο από την σύγκρουση με κάποιον άλλον πιλότο όσο και από την εγκατάλειψη που θα ήταν βέβαιη εάν άφηνε το μονοθέσιό του να πέσει στον τοίχο».

Το «θαύμα» που αποδίδεται στον Senna:  

«Ήταν μια κασέτα, τίποτα περισσότερο από μια κοινή κασέτα, με ένα σύντομο ηχογραφημένο μήνυμα - αλλά δεν είχε σημασία, δεν είχε καμία σημασία το μέσον, όπως δεν είχε σημασία το μήνυμα. Το μόνο σημαντικό ήταν η φωνή - μάλλον η φωνή ήταν το μήνυμα: 'Γεια σου, Massimo. Εδώ Ayrton Senna, ο πιλότος της Φόρμουλα 1. Αυτό που μπορώ να σου πω είναι να τα δώσεις όλα, να προσπαθήσεις να ξυπνήσεις, να σηκωθείς, για να έρθεις να μας δεις εδώ, τόσο στις δοκιμές όσο και στον αγώνα. Εδώ όλοι σε περιμένουμε και θέλουμε να είσαι καλά. Σου λέμε να προσπαθήσεις να σηκωθείς με θετική διάθεση και σε περιμένουμε. Σε χαιρετώ'.
Ο Massimo ήταν ένας νέος από την Ίμολα ο οποίος το 1990, στα 16 του χρόνια, είχε ένα πολύ σοβαρό ατύχημα με μοτοσυκλέτα. Παρέμεινε σε κώμα για μεγάλο διάστημα έως ότου άρχισε να ακούει την κασέτα με το ηχογραφημένο μήνυμα του Senna. Ο θρύλος του Massimo λέει ότι η μητέρα του, μέσα στη μαύρη απελπισία για την κατάσταση του γιου της, σκέφτηκε να αποταθεί στο μεγάλο είδωλό του, τον Ayrton Senna. Λίγο καιρό αργότερα η κασέτα έφτασε στη μητέρα του Massimo και το κασετόφωνο δίπλα στο κρεβάτι του δεν σταμάτησε να αναπαράγει τη φωνή του Ayrton με τα ενθαρρυντικά πλην μάταια λόγια προς το παιδί. Ώσπου, κάποια ημέρα, ο Massimo άνοιξε τα μάτια του και έδειξε να συνέρχεται. Κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς τι έγινε στη συνέχεια, εάν κατάφερε να αναρρώσει ή ξανακύλησε στην αναισθησία, εάν ο Massimo επέζησε ή εάν χάθηκε. Ο Senna, πάντως, έχοντας μάθει το θαύμα που είχε προκαλέσει η φωνή του, κάθε φορά που βρισκόταν στην Ίμολα φρόντιζε να αφιερώνει λίγη ώρα στον Massimo. Πάντα υπό άκρα μυστικότητα, ο Senna επισκεπτόταν τον κατάκοιτο νεαρό οπαδό του στο νοσοκομείο, συνήθως πριν από το Γκραν Πρι του Σαν Μαρίνο. Η μόνη φορά που ο Senna δεν κατάφερε να τηρήσει τη συνήθειά του ήταν το 1994».



Αναζητώντας μια εξήγηση για το δυστύχημα

«Ο χρόνος σταμάτησε για τον Senna το μεσημέρι της Πρωτομαγιάς 1994, συνεχίζεται όμως κανονικά για όλο τον υπόλοιπο κόσμο, σε ρυθμό ζωντανής μετάδοσης, σε 'real time', για έναν κόσμο που δεν θα σταματήσει να ενδιαφέρεται για τον θάνατο του Senna για πολλά χρόνια ακόμη. Τα ΜΜΕ θα φροντίσουν άλλωστε, πρόθυμα, γι' αυτό.

Όμως, μέσα στη σύγχυση, το σοκ και τον παγκόσμιο θόρυβο που δημιουργήθηκε γύρω από τον θάνατο του Ayrton και καθώς όσοι ασχολήθηκαν με το ζήτημα αποδύθηκαν αμέσως σε μια προσπάθεια να βρουν τι ή ποιος έφταιξε, παραμελήθηκε κάτι ουσιώδες: Η τυπική απάντηση στο βασικό ερώτημα 'πώς σκοτώθηκε ο Senna;' Ο Adrian Newey, αρχισχεδιαστής της μοιραίας Williams-Renault FW16, περιέγραψε το ατύχημα του Ayrton ως εξής: 'Έως σήμερα [2004] ακόμη δεν ξέρουμε τι ακριβώς συνέβη. Υπάρχει γενικώς μια εντύπωση ότι το αυτοκίνητο έφυγε ευθεία. Αυτό δεν είναι σωστό, έκανε “high-siding” - για να χρησιμοποιήσω μια μοτοσυκλετιστική έκφραση. Το μονοθέσιο ξέφυγε από τον έλεγχο υπερστρέφοντας. Ο Ayrton άφησε γκάζι και, από ό,τι μπορούμε να διακρίνουμε, έκανε ανάποδο τιμόνι. Και τότε το αυτοκίνητο βρήκε πρόσφυση και τον έφτυσε στην εξωτερική της στροφής'. Ο Newey, ένα από τα κεντρικά πρόσωπα της τραγωδίας του Ayrton, υπήρξε ανέκαθεν εξαιρετικά προσεκτικός σε κάθε αναφορά του στο ατύχημα - εξάλλου ήταν ένας από τους κατηγορούμενους στη δίκη που ακολούθησε. Παρ’ όλ’ αυτά, η περιγραφή του είναι ίσως η πιο ακριβής από όσες προτάθηκαν, ενδεχομένως διότι ο Βρετανός τεχνικός προσπάθησε απλώς και μόνο να αποδώσει το γεγονός, φροντίζοντας να μην το ερμηνεύσει, έστω και εμμέσως. Ένα "high-siding" λοιπόν, αυτό συνέβη στον Senna, για όποιο λόγο και εάν συνέβη. Και, όπως μπορούν να καταλάβουν όλοι όσοι παρακολουθούν αγώνες μοτοσυκλέτας, το χειρότερο δεν είναι όταν χάνεται η πρόσφυση, αλλά όταν αυτή επανέρχεται και τιμωρεί τον αναβάτη, "φτύνοντάς τον" μακριά, ακριβώς όπως το περιγράφει ο Adrian Newey. Παρ’ όλ’ αυτά, πολλά χρόνια αργότερα από το ατύχημα και αφού οποιαδήποτε νομική διερεύνηση του ζητήματος είχε τελειώσει, ο Newey ένιωσε περισσότερο ελεύθερος να προσθέσει κάποιες επιπλέον, λίαν ενδιαφέρουσες, σκέψεις. Μιλώντας στον βρετανικό Guardian το Μάιο του 2011, ο Βρετανός τεχνικός παραδέχτηκε ότι 'η αλήθεια, ειλικρινά, είναι ότι κανείς δεν θα μάθει ποτέ τι ακριβώς συνέβη στον Ayrton. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι υπήρξε βλάβη στην κολόνα του τιμονιού και το μεγάλο ερώτημα είναι εάν η βλάβη αυτή συνέβη στη διάρκεια του ατυχήματος ή εάν ήταν αυτή που προκάλεσε το ατύχημα. Υπήρχαν σημάδια κόπωσης του μετάλλου και κάποια στιγμή θα κοβόταν. Δεν το συζητάμε ότι ήταν κακοσχεδιασμένη. Ωστόσο, όλα τα δεδομένα δείχνουν ότι το αυτοκίνητο δεν έφυγε εκτός πίστας εξαιτίας της βλάβης στην κολόνα του τιμονιού. Το πίσω μέρος του μονοθεσίου ”ξεκόλλησε”, πιθανώς επειδή το ελαστικό πίσω δεξιά είχε αρχίσει να χάνει πίεση από κάποιο σκίσιμο που προκάλεσαν θραύσματα στην πίστα. Εάν με πίεζαν να επιλέξω τη μία και πιο εύλογη εξήγηση, αυτή θα ήταν το κλατάρισμα του ελαστικού'».



Ο Β.Τσακίρογλου συναντά τον εισαγγελέα της δίκης Senna που έγινε στην Ιταλία, για μία από τις ελάχιστες συνεντεύξεις που έδωσε ποτέ ο Ιταλός δικαστικός, Maurizio Passarini:

B.T.: - «Εάν υποθέσουμε ότι η μετατροπή στην κολόνα του τιμονιού στο αυτοκίνητό του έγινε κατόπιν επίμονης απαίτησης του ίδιου του Senna -κάτι που προσωπικώς πιστεύω ότι έγινε-, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ελαφρυντικό για τους κατηγορούμενους της Williams;

Maurizio Passarini: - Η Williams υποστήριξε πως ο Senna επέμενε να δημιουργηθεί περισσότερος χώρος στο κόκπιτ, δεν πιστεύω όμως πως ήταν εκείνος που εισηγήθηκε τη μετατροπή στην κολόνα του τιμονιού. Δεν θεωρώ πως ήταν ο Senna υπεύθυνος για αυτή την τροποποίηση. Υπεύθυνοι ήταν οι μηχανικοί που σχεδίασαν και εκτέλεσαν τη μετατροπή. Η άποψή μου είναι πως αυτή τη λύση επέλεξαν και διεκπεραίωσαν οι μηχανικοί της Williams. Αλλά, ακόμη και εάν το είχε ζητήσει ο ίδιος ο Senna, αυτό δεν τον καθιστά υπεύθυνο για την εργασία της μετατροπής. Εάν το δικαστήριο δεχόταν την ευθύνη του Senna, αυτό δεν θα άλλαζε την εξέλιξη της υπόθεσης.

B.T.- Έστω ότι η υπόθεση Senna ξεκινούσε πάλι από την αρχή, ποιους θα εγκαλούσατε ως υπεύθυνους;

M.P: - Τους ίδιους ακριβώς. Ίσως να εξαιρούσα τον Frank Williams, ο οποίος δεν είχε να κάνει αμέσως με τη μετατροπή στην κολόνα του τιμονιού. Θεωρώ πάντως ότι οι Head και Newey θα ήταν οι κυρίως κατηγορούμενοι, ιδιαίτερα ο Newey ως τεχνικός υπεύθυνος για το αυτοκίνητο του Senna».



Στην Ίμολα το '94, ο Senna δεν ήταν ο μόνος νεκρός:

«Ο Roland Ratzenberger θα είναι για πάντα το πιο άτυχο θύμα της Ίμολα, εφόσον ακόμη και ο θάνατός του επισκιάστηκε, καταπλακώθηκε στον σεισμό που προκάλεσε ο χαμός του Senna. Ο Ratzenberger ή "Ratzie" όπως τον φώναζαν οι μηχανικοί και οι συνάδελφοί του, στην Ίμολα θα έτρεχε μόλις στο δεύτερο Γκραν Πρι της καριέρας του. Ήταν συνομήλικος του Ayrton, καθώς είχε γεννηθεί λίγους μήνες μετά από εκείνον, στις 4 Ιουλίου του 1960. Ωστόσο ο δικός του δρόμος έως τη Φόρμουλα 1 ήταν πολύ διαφορετικός από αυτόν του Senna. Στον πρώτο του αγώνα, στη Βραζιλία το 1994, δεν κατάφερε να περάσει το όριο και δεν προκρίθηκε, στην Ιαπωνία έτρεξε και τερμάτισε 11ος, στην Ίμολα σκοτώθηκε, πέφτωντας με 314,9 χλμ/ώρα στον τοίχο της στροφής Villeneuve. Και από την σχέση των δύο νεκρών της Ίμολα θα έμενε, ανεκπλήρωτη για πάντα, η επιθυμία του Senna να τιμήσει τον άτυχο Ratzie αφού κέρδιζε το Γκραν Πρι. Είχε ζητήσει από τους μηχανικούς του να βάλουν στο κόκπιτ της Williams-Renault μια αυστριακή σημαία. Θα την σήκωνε μέσα από το μονοθέσιό του σαν ύστατο αντίο στον Roland Ratzenberger. Κι αυτή ακριβώς η διπλωμένη ασπροκόκκινη σημαία, θα γινόταν ακλόνητη απόδειξη ενάντια στη θεωρία της αυτοκτονίας που προτάθηκε ανάμεσα στις υπόλοιπες για την εξήγηση του ατυχήματός του. Ο Senna δεν σκόπευε να αυτοκτονήσει, αντίθετα, ήθελε να τρέξει, να νικήσει και να αφιερώσει το θρίαμβό του στον Ratzie. 'Er lebte für seinen Traum' αναγράφεται στη μαρμάρινη πλάκα πάνω από τον τάφο του Roland Ratzenberger, στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας. "Έζησε για το όνειρό του"».



Για την κόντρα Senna-Schumacher:

«O Schumacher ήταν, όπως κάθε πετυχημένος άνθρωπος, μια πολύ πιο περίπλοκη προσωπικότητα από όσο ο ίδιος κάποιες φορές επέτρεψε να φανεί. 'Θαυμάζω τον Alain Prost για τον τρόπο που διαχειρίστηκε την καριέρα του', έχει πει σε κάποια από τις σπάνιες εφ’ όλης της ύλης συνεντεύξεις του. 'Αλλά θα πρέπει να παραδεχτώ ότι ο Ayrton είχε το κάτι παραπάνω. Κάτι που δεν μπορεί να εξηγηθεί. Εξακολουθώ να νιώθω έκπληκτος από τον τρόπο που είχε να ελέγχει το αυτοκίνητο, από το απόλυτο κοντρόλ του στην οδήγηση και από το μοναδικό του στιλ'. Σε κάθε ευκαιρία, δε, ο Schumacher επέμενε: 'Είναι λάθος, νομίζω, να με συγκρίνουν με τον Ayrton'. Είναι όμως; Υπάρχουν δύο πιλότοι στη σύγχρονη ιστορία της Φόρμουλα 1 που αμφισβητήθηκαν τόσο έντονα για το αγωνιστικό τους ήθος και ιδιαίτερα τη βίαιη μεταχείριση των αντιπάλων τους. Ο ένας είναι ο Senna. Ο άλλος ήταν ο Schumacher - και οι ολοκληρωτικές μέθοδοι είναι μόνο το πιο χαρακτηριστικό κοινό γνώρισμα ανάμεσα στους δύο πρωταθλητές. Ένα άλλο είναι το ότι και οι δύο φρόντιζαν ανέκαθεν να γίνονται το μοναδικό και αποκλειστικό κέντρο του κόσμου για την εκάστοτε ομάδα τους, προσλαμβάνοντας σχετικά ακίνδυνους οδηγούς-ορντινάντσες για το δεύτερο μονοθέσιο. Οι εξαιρετικές οδηγικές ικανότητες στη βροχή, η προσαρμοστικότητα σε δύστροπα αυτοκίνητα και το χάρισμα να υπερσκελίζουν τα όποια ελαττώματα των μονοθεσίων τους αποτελούν χαρίσματα τόσο του Senna όσο και του Schumacher.

Σε ένα συμβολικό επίπεδο, με το ενδεχόμενο του δικού του θανάτου να αιωρείται πάνω από την 20η επέτειο από την απώλεια του Senna, ο Michael Schumacher απέδειξε ότι μπορεί να επανέρχεται πάντα, αιωνίως, και να στοιχειώνει τους αντιπάλους του. Άλλωστε, αυτό ακριβώς έκανε στη σταδιοδρομία του ως υπέρ-πρωταθλητή, όταν επέστρεψε στα Γκραν Πρι το 2010, αφού είχε εγκαταλείψει την ενεργό δράση το 2006. Με την επάνοδό του, ασχέτως εάν αποδείχθηκε επιτυχημένη ή όχι, ο Michael Schumacher επιχείρησε κάτι τιτάνιο, ή ίσως και ανέφικτο: να αποδείξει ότι μπορεί να επιβάλει την κυριαρχία του ως Schumacher σε μια περίοδο για τη Φόρμουλα 1 που είχε ήδη χαρακτηριστεί ως «μετά-Schumacher εποχή». Αυτό το εγχείρημα μόνο οι πραγματικά αλαζόνες, οι βαθύτατα βλάσφημοι υποτελείς και ανεπανόρθωτα εθισμένοι στην οδήγηση των μονοθεσίων F1 θα μπορούσαν να έχουν αποτολμήσει. Δηλαδή, πιθανότατα μόνο ο Schumacher και ο Senna».



Για την κηδεία του στη Βραζιλία:

«Όσοι βρέθηκαν στην κηδεία, ιδιαίτερα όσοι έρχονταν από μακριά και δεν είχαν σχέση με τη Βραζιλία, ένιωσαν τις κολοσσιαίες διαστάσεις της απώλειας, βλέποντας γύρω τους εκατομμύρια ανθρώπους να σπαράζουν. Η διήγηση του Gerhard Berger είναι χαρακτηριστική: 'Για εμένα, ήταν σαν να είχε οργανώσει ο ίδιος ο Ayrton την κηδεία του! Το όλο πράγμα ήταν σε μια κλίμακα μεγαλύτερη από ό,τι μπορείς να φανταστείς - 1,5 εκατομμύριο κόσμος στους δρόμους, εκατοντάδες στρατιώτες παντού, πολεμική αεροπορία από πάνω μας, ελικόπτερα. Ήταν σαν να κηδευόταν κάποιος Αμερικανός πρόεδρος. Για μια στιγμή σκέφτηκα: “εκείνος είναι εκεί πάνω, παρατηρεί τα πάντα και θα εκνευριστεί εάν κάποιος κάνει λάθος στην κίνησή του τη λάθος στιγμή”'.

Η αγάπη για τον Senna ήταν υπέρ-ταξική, άνευ όρων, καθολική. Η ζωή και η καριέρα του ήταν η τιμή, η υπερηφάνεια και η ενθάρρυνση, το παράδειγμα και το κουράγιο για τη Βραζιλία. Ο θάνατός του, αντίστοιχα, αφαίρεσε από κάποιους Βραζιλιάνους το νόημα της ζωής. Καθώς συμπληρώνονταν 24 ώρες από τη στιγμή που το αεροπλάνο με τη σορό του Senna προσγειωνόταν στη Βραζιλία, μια 16χρονη θα έβαζε ένα πιστόλι στον κρόταφό της: 'Αυτοκτονώ γιατί δεν θέλω να υποφέρω άλλο. Πηγαίνω να συναντήσω τον Ayrton' ήταν οι λίγες λέξεις που έγραψε η Zuleika da Costa Rosa στο τελευταίο σημείωμα προς τους γονείς και τον φίλο της.
   
Το να πει κανείς ότι ο θάνατος του Senna βύθισε τη Βραζιλία στην οδύνη είναι μια έκφραση υπερβολικά μετριοπαθής. Η χώρα παρέλυσε - και επισήμως μάλιστα, καθώς ο πρόεδρος Itamar Franco κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος και διέταξε διακοπή λειτουργίας όλων των δημόσιων υπηρεσιών. Δεν είναι εύκολο να συλλάβει κανείς τι σημαίνει π.χ. οι σημαίες να είναι μεσίστιες, τα σχολεία να παραμείνουν κλειστά επειδή σκοτώθηκε ένας οδηγός αγώνων ταχύτητας, να του απονέμεται ο Μεγαλόσταυρος της Τάξης, η ύψιστη τιμητική διάκριση από τον πρόεδρο της χώρας, ή να αναβάλλεται ακόμη και η κυκλοφορία του νέου εθνικού νομίσματος. Ο αντίκτυπος που είχε ο θάνατος ενός ανθρώπου σε ένα ολόκληρο έθνος, όπως αυτός του Senna για τη Βραζιλία, μόνο με τον χαμό της Evita Peron και τον θρήνο της Αργεντινής θα μπορούσε να συγκριθεί. Παρόμοιο καθολικό πένθος η Βραζιλία είχε ζήσει το 1985, όταν είχε πεθάνει ο Tancredo Neves, ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας ύστερα από δεκαετίες δικτατορίας, και παλαιότερα, το 1954, όταν είχε αυτοκτονήσει ο πρόεδρος Cetulio Vargas. Όμως η περίπτωση Senna από την άποψη της έντασης του θρήνου δεν είχε κανένα προηγούμενο».

* Το βιβλίο «Senna: Το Πνεύμα της Ταχύτητας» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Key Books. Πρόκειται για μια βιογραφία-απόπειρα ερμηνείας της αινιγματικής προσωπικότητας του Βραζιλιάνου πρωταθλητή, 350 σελίδων, με σπάνιες φωτογραφίες. Τιμή: 18 ευρώ, στα βιβλιοπωλεία και το www.keybooks.gr/senna-book.