Δημήτρης Παπαϊωάννου-Δημήτρης Καραντζάς:Οι Ελληνες δημιουργοί κατακτούν το εξωτερικό

Τα τελευταία νέα που έρχονται από τα ξένα δεν γεννούν μιζέρια. Δικοί μας σύγχρονοι δημιουργοί που έχουν αφήσει το στίγμα τους στο παρελθόν, αλλά και πιο νέοι με ταλέντο και πρωτότυπη ματιά αποσπούν θερμές κριτικές -για την ακρίβεια, αποθεώνονται!- επιβεβαιώνοντας το αιώνιο κλισέ ότι «έξω πάμε καλά». Και το καλύτερο: αποσπάμε διαρκώς επαίνους όχι μόνο για το Μουσείο της Ακρόπολης που εξακολουθεί να συλλέγει τα δικά του βραβεία -πρόσφατα ως Κορυφαίο Αξιοθέατο του Κόσμου- και για τα προφανή αρχαιοελληνικά έργα, αλλά για τα σύγχρονα έως και πειραματικά μας θεάματα. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, που είναι ήδη γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο λόγω των τελετών των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, καταπλήσσει το εναλλακτικό και πιο εξειδικευμένο κοινό της Νέας Υόρκης, ενώ ένας νέος θεατρικός σκηνοθέτης, ο Δημήτρης Καραντζάς, κάνει τους Γάλλους -συγκεκριμένα τη «Libération»- να παραληρούν. Με απόσταση μόλις λίγων ημερών, οι δύο Ελληνες δίνουν μια ακόμη αφορμή να σκεφτούμε ότι υπάρχει ένας βασικός λόγος ή ένα βασικό πεδίο για το οποίο δεν πρέπει να ανησυχούμε - και αυτό λέγεται πολιτισμός. 



Δημήτρης Παπαϊωάννου - Μπομπ Γουίλσον (και λίγη Lady Gaga)
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Παπαϊωάννου κατακτά το αμερικανικό έδαφος ή συνεργάζεται με τον περίοπτο, διάσημο εικαστικό και σκηνοθέτη Μπομπ Γουίλσον (που τελευταία έχει συζητηθεί για τη συνεργασία του με τη Lady Gaga). Αυτή τη φορά, πάντως, το ετερόκλητο κοινό -κοσμικοί, φιλότεχνοι, δημιουργοί και εναλλακτικοί πειραματικοί καλλιτέχνες- είχε διαφορετικούς λόγους για να εντυπωσιαστεί με το στοχαστικό, καλοδουλεμένο θέαμα του Παπαϊωάννου στο γκαλά του Watermill Center Benefit της Νέας Υόρκης που τελεί υπό την επίβλεψη του σπουδαίου Αμερικανού δημιουργού. Εκεί ο Ρόμπερτ (Μπομπ) Γουίλσον καλεί δημιουργούς από ολόκληρο τον κόσμο, όπως ο Παπαϊωάννου που παρουσίασε στο κοινό αποσπάσματα από το «Still Life» που είδαμε πριν από λίγο καιρό στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Το πρώτο κεφάλαιο/απόσπασμα αποκαλείται «Σίσυφος» και εμφανίζει την εναγώνια πάλη του ανθρώπου με τη ζωή, τη δημιουργία και τον εαυτό του τον ίδιο - που τον κάνει να φαντάζει διαρκώς μια κουκίδα στο σύμπαν, μια «νεκρά φύση» (εξ ου και ο τίτλος «Still Life»). Σε ένα ολοζώντανο σκηνικό, σε έναν υπαίθριο χώρο στα πέριξ της Νέας Υόρκης, οι καλλιτέχνες-χορευτές του Παπαϊωάννου ξεπρόβαλαν από τα θραύσματα ενός κόσμου που οι ίδιοι φάνηκε να δημιουργούν και να καταστρέφουν, αποδεικνύοντας γιατί το πνεύμα του Ελληνα χορογράφου βρίσκεται, όσον αφορά στην εικαστική τελειότητα τόσο κοντά στον Γουίλσον όσο ποτέ. Είναι άγνωστο, ωστόσο, στους περισσότερους ότι ο Παπαϊωάννου είχε την τύχη να γνωρίσει -και σε έναν βαθμό να συνεργαστεί- με τον Γουίλσον στο θρυλικό «Orlando», που είχε ανέβει το 1989 στο Βερολίνο. Είχε επίσης την ευκαιρία, έναν χρόνο αργότερα, να παρακολουθήσει τις πρόβες του θρυλικού «Black Rider» που ανέβασε ο Γουίλσον στο Αμβούργο παρέα με τους Τομ Γουέιτς και Γουίλιαμ Μπάροουζ. Το έδαφος των εμπειριών και επιδράσεων θα έδινε τροφή στον ίδιο για χρόνια και θα αποτελούσε ιδανική έμπνευση για τη δουλειά του. Σήμερα, πάντως, οι Αμερικανοί έχουν κάθε λόγο να επαινούν τον Ελληνα καλλιτέχνη για μια παράσταση που μπορεί να εμφανίζεται στο πλαίσιο ενός δημιουργικού καλλιτεχνικού εργαστηρίου όπως το Watermill, έχει όμως τα εχέγγυα ενός έργου διεθνών προδιαγραφών. 

Διθυραμβικές κριτικές απέσπασε ο «Κυκλισμός του τετραγώνου» στην Αβινιόν

«Liberation»: «Οι Ελληνες ηθοποιοί του Καραντζά είναι μαγικοί!» 

Αντίστοιχη υποθήκη για το μέλλον έβαλε ο νέος αλλά πολυτάλαντος σκηνοθέτης Δημήτρης Καραντζάς, ο οποίος πήρε μέρος στο θεατρικό Φεστιβάλ της Αβινιόν -αντικείμενο του πόθου για τους θεατρόφιλους- και ενθουσίασε τους Γάλλους. Η παράσταση που έγινε sold out όταν ανέβηκε πέρυσι στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών φέτος έκλεψε την καρδιά των Γάλλων, οι οποίοι δεν φάνηκαν να φείδονται επαίνων για τον Ελληνα καλλιτέχνη. 

Σε μια μεγάλης έκτασης κριτική η εφημερίδα «Liberation» ανακάλυψε κρυφές αρετές, εξήρε το δημιουργικό πνεύμα του Καραντζά και μίλησε για ανώτατο υποκριτικό επίπεδο των ηθοποιών που «δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τους περίφημους ηθοποιούς του Βαρλικόφσκι». Ο «Κυκλισμός του τετραγώνου» είχε όμως έναν ακόμη λόγο να αρέσει στους Γάλλους, καθώς έφερε την υπογραφή του συγγραφέα Δημήτρη Δημητριάδη, τον οποίο γνωρίζουν ήδη καλά από παλαιότερη παράσταση βασισμένη σε έργο που υπέγραφε ο ίδιος και είχε ανέβει στο θέατρο «Odeon» του Παρισιού πριν από τρία χρόνια. Αυτή τη φορά ο Δημητριάδης υπογράφει το έργο «Ο κυκλισμός του τετραγώνου», όπου πραγματεύεται ένα γνώριμο στους Γάλλους υπαρξιακό κείμενο με φιλοσοφικές προεκτάσεις για την επανάληψη, τα αδιέξοδα αλλά και την ανελευθερία των ερωτικών σκέψεων - την ανασφάλεια, τις φοβίες και τον τρόμο του κενού. Ωστόσο οι αρετές που ανακαλύπτει η «Liberation» είναι πολλές, εκτός από το έργο του Δημητριάδη, και στο πρωτότυπο ανέβασμα από τον νεαρό Καρατζά. «Το έργο, ειδικά όσον αφορά στη διάρθρωσή του, θυμίζει περισσότερο μουσικό παρά θεατρικό κομμάτι. 

Και τη Νέα Υόρκη κατακτά τώρα ο Δημήτρης Παπαϊωάννου με το «Still life»


Τέσσερα επεισόδια αντιστοιχούν σε τέσσερις ιστορίες που παίζονται με εναλλασσόμενο τρόπο σύμφωνα με το μοντέλο 1, 2, 3, 4», γράφει ενθουσιασμένη η εφημερίδα στην κριτική της και συνεχίζει: «Αλλά είναι αυτή ακριβώς η διαδικασία που κατευθύνει σκηνοθετικά το βλέμμα του Καραντζά, το οποίο προτού απογειωθεί για το εκπληκτικό αυτό ταξίδι δείχνει απόλυτο σεβασμό στον απαραίτητο χρόνο που χρειάζεται για να ανάψουν οι μηχανές - ειδικά την πρώτη ώρα της παράστασης». Εντύπωση στον κριτικό της «Liberation» κάνουν τα ευρήματα των θορύβων που κινητοποιούν τις επαναλήψεις, τα ζιγκ ζαγκ, αλλά και οι εναλλαγές -ρυθμικές, χρονικές, ερμηνευτικές- των ηθοποιών. «Οι έντεκα κωμικοί που δεν εγκαταλείπουν ούτε λεπτό τη σκηνή ερμηνεύουν τις καταστάσεις με ένα μείγμα βίας και αποστασιοποίησης που γοητεύει. Εκτός από τα μικρόφωνα, ανοιχτά παραμένουν διαρκώς και τα σώματα, σε μια κατάσταση μόνιμης έντασης, σάμπως να τα τραβάνε διαρκώς αόρατες ουρές που εξέχουν από το ενιαίο σώμα - που εν προκειμένω δεν είναι άλλο από το κείμενο του Δημητριάδη. 

Σε μια μεγάλης έκτασης κριτική η εφημερίδα «Liberation» ανακάλυψε κρυφές αρετές, εξήρε το δημιουργικό πνεύμα του Καραντζά και μίλησε για ανώτατο υποκριτικό επίπεδο των ηθοποιών που «δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τους περίφημους ηθοποιούς του Βαρλικόφσκι»


Σπάνια θα δεις στη σκηνή ηθοποιούς να δίνουν την εικόνα μιας στοχαστικής κοινότητας που φέρει τη συλλογική ευθύνη της παραμικρής κίνησής τους, γνωρίζοντας ότι μπορεί αυτή να έχει καταλυτική επίδραση στην κίνηση του άλλου (η αναλογία φέρνει στον νου τους Πολωνούς κωμικούς του Βαρλικόφσκι των οποίων διόλου δεν υπολείπονται σε ερμηνευτικό επίπεδο οι Ελληνες συνάδελφοί τους). Για τρεις ολόκληρες ώρες οι ηθοποιοί δεν σταματούν να μιλούν και να παίζουν - ακόμη και όταν είναι καθιστοί. Είναι για να το πούμε απλά πραγματικά μαγικοί!».
Με αυτή την ένθερμη, ενθουσιώδη κριτική υποδέχεται το γαλλικό κοινό τις ευφάνταστες σκηνοθετικές συλλήψεις του Καραντζά, ενός νέου σκηνοθέτη που έχει ήδη βάλει τη δική του σφραγίδα στο ελληνικό κοινό. Η παρουσία του στη Στέγη είχε μάλιστα συνέχεια με την πρώτη του, πρόσφατη πανηγυρική εμφάνιση στην Επίδαυρο, πριν από λίγες μέρες, με την «Ελένη» του Ευριπίδη. Και παρότι πολλοί ήταν εκείνοι που είχαν σπεύσει να αμφισβητήσουν την απόφαση του καλλιτεχνικού διευθυντή Γιώργου Λούκου να παραχωρήσει τον χώρο της Επιδαύρου σε νέους σκηνοθέτες όπως ο μόλις 26 ετών Δημήτρης Καραντζάς, τελικά ο ίδιος φαίνεται να δικαιώνεται. Το μέλλον ανήκει όχι μόνο στους νέους αλλά και σε όλους όσοι αγωνίζονται για μια άλλη αισθητική, μια άλλη Ελλάδα, έναν άλλο τρόπο να μεταγράφει κανείς την κρίση σε ύψιστο δημιούργημα. Χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς κλισέ και, το κυριότερο, χωρίς παρωχημένη σκέψη. Μιλώντας απλά, σίγουρα με τη δύναμη του σώματος, της ερμηνείας και της σάρκας.