Ολη η πρωτοπορία της Λατινικής Αμερικής στη Στέγη

Από την Αργεντινή που αποχαιρετά τα όνειρα στην καρδιά της πιο ανελέητης κρίσης, την παραδομένη στην αγριότητα Κολομβία έως τη Βραζιλία με τις φαβέλες, είναι πολλά τα θέματα που θέτουν με τον πιο πρωτότυπο τρόπο οι σύγχρονοι δημιουργοί της Λατινικής Αμερικής. Σε ένα άκρως ενδιαφέρον και πρωτότυπο φεστιβάλ που διοργανώνει η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το «Latin America» -ουσιαστικά το δεύτερο μέρος του «γεωπολιτικού» φεστιβάλ «Transitions»- μπορεί κανείς να γνωρίσει την ανεξάρτητη σκηνή της Λατινικής Αμερικής και να δει αντισυμβατικές παραστάσεις που ακροβατούν στα όρια της προσωπικής καλλιτεχνικής σφραγίδας, της πολιτικής αναζήτησης και του πειραματισμού. Εδώ δικαιώνεται η φρέσκια ματιά του Μαριάνο Πενσότι από το Μπουένος Αϊρες, η σκληρή αλλά γοητευτικά ακριβής θεατρική γλώσσα του συντοπίτη του Φεντερίκο Λεόν, η αγωνιώδης νουάρ αναζήτηση του Χόρχε Ούγκο Μαρίν, αλλά και η πολιτικά ευαισθητοποιημένη κατάθεση της Λία Ροντρίγκες από τη Βραζιλία. Ολες οι χώρες που χτυπήθηκαν ανελέητα από την Ιστορία και ζητήματα που ακόμη παραμένουν ανοιχτά, όπως οι αγνοούμενοι από την εποχή των διδακτοριών, τα ιδιότυπα στρατόπεδα συγκέντρωσης που έχουν διαμορφωθεί για τους αντιρρησίες, αλλά και για τα προσωπικά αδιέξοδα της νεολαίας, επανέρχονται με δυναμικό τρόπο στη σκηνή. Εδώ το θέατρο επικοινωνεί άμεσα με την Ιστορία, τα αδιέξοδα, τις εικόνες και τις αγωνίες της. 

Τον δικό του «Κήπο» ως απάντηση στον Τσέχοφ στήνει ο Βραζιλιάνος Λεονάρντο Μορέιρα μαζί με τη νεανική ομάδα Hiato


Γι’ αυτό και κάθε παράσταση στο «Latin America» έχει τη δική της σφραγίδα για το τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Αμερική. Επιπλέον ανοίγουν στο κοινό την ιδιόμορφη, συμβολική γλώσσα που χρησιμοποιεί ο εκάστοτε δημιουργός ως εκπρόσωπος της κάθε χώρας. Για παράδειγμα, ο Χοσέ Βιδάλ έχει ήδη καθιερωθεί ως χορογράφος στη Χιλή με την ένταση των σκηνών του, την αισθαντικότητα και την ανείπωτη ομορφιά των παραστάσεών του. Οι εικόνες από το «Loop 3» φέρνουν εύλογα στον νου γνωστούς πίνακες μπαρόκ αισθητικής καθώς αναμειγνύονται με τηλεοπτικά επεισόδια και με κινηματογραφικές εικόνες (23/11). Σε μια αντίστοιχα αισθαντική διαδικασία, που μόνο ο χορός μπορεί να φέρει εις πέρας, μας εισάγουν οι χορογραφίες της Λία Ροντρίγκες, η οποία μας ταξιδεύει στο παρελθόν της Βραζιλίας, τότε που η απέραντη αυτή χώρα στη γλώσσα των ιθαγενών Τούπι, πολύ πριν από την άφιξη των αποικιοκρατών, λεγόταν «πιντοράμα». Με έντονο το πολιτικό στοιχείο το «Pindorama» ανατρέχει σε μια εποχή όπου η τελετουργία είχε τον πρώτο λόγο και τα στοιχεία της φύσης επέβαλαν τους δικούς τους κώδικες στο θεατρικό έργο (29-30/11). 

Η ταινία «Estrellas» του Αργεντίνου Φεντερίκο Λεόν για τις παραγκουπόλεις του Μπουένος Αϊρες είναι υπέροχα άγρια και κυνική

Με έντονο το σωματικό στοιχείο αλλά με μια θεατρική γραφή που κόβει σαν μαχαίρι έρχεται στη χώρα μας από το Μπουένος Αϊρες ο γοητευτικά σκληρός και κυνικός Φεντερίκο Λεόν. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους Αργεντίνους καλλιτέχνες, εκφραστή ενός ανθρωποκεντρικού θεάτρου που αντλεί τις εικόνες του από την πραγματικότητα. Αν εμείς έχουμε τον Κωνσταντίνο Γιάνναρη να εισβάλει με ικανότητα στον κόσμο του περιθωρίου και να φέρνει στο προσκήνιο πραγματικά ζητήματα, κάτι αντίστοιχο κάνει και ο Λεόν με το «Estrellas» στην Αργεντινή. Γυρισμένο εξ ολοκλήρου στην εξαθλιωμένη Βίγια Μιζέρια 21, το «Estrellas» είναι το χρονικό της μεταμόρφωσής της σε ένα απέραντο κινηματογραφικό πλατό. Με αυτή την αφορμή ο Λεόν αναρωτιέται κατά πόσο δικαιούται ένας καλλιτέχνης να εκμεταλλεύεται τόσο οριακές καταστάσεις για να δημιουργήσει. Ολα αυτά θα συζητηθούν σε μια άκρως ενδιαφέρουσα διάλεξη που θα προηγηθεί της προβολής (24/11). Αντίστοιχα πολιτικό είναι και το εξωφρενικό πορτρέτο της σύγχρονης Αργεντινής, την εποχή της κρίσης, που πλάθει με ενάργεια ο Μαριάνο Πενσότι στο «Παρελθόν είναι ένα ζώο αλλόκοτο». Τέσσερις νέοι, ανίκανοι να αντεπεξέλθουν στα νέα δεδομένα της χρεοκοπημένης χώρας τους αναγκάζονται να έρθουν αντιμέτωποι με την πραγματικότητα: ο Μάριο αντί για μεγαλεπήβολες κινηματογραφικές ταινίες γυρίζει διαφημιστικά σποτάκια, η Λόρα εργάζεται σε θεματικό πάρκο στο Παρίσι, η Βίκυ ανακαλύπτει ότι ο πατέρας της έχει κρυφή παράλληλη οικογένεια και ο Πάμπλο ανακαλύπτει ότι έχει στην κατοχή του... ένα κομμένο χέρι. Εξωφρενικές, δηλαδή, καταστάσεις εντοπισμένες στον εξωφρενικό, αλλόκοτο νέο κόσμο μιας χώρας σε αδιέξοδο (26-27/11). 

Γεμάτο μαύρο ανατρεπτικό χιούμορ για την Αργεντινή της κρίσης το «Παρελθόν» του Μαριάνο Πενσότι


Πόσο διαφορετικά όμως είναι τα πράγματα στην κολομβιανή Μπογκοτά; Τι συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες των σπιτιών και μακριά από τους δρόμους όπου επικρατούν οι συμμορίες και τα πάσης φύσεως ξεκαθαρίσματα; Πίσω από τα παράθυρα ενός μικροαστικού σπιτιού -ή τουλάχιστον έτσι υπαγορεύουν οι δραματουργικές ανάγκες του έργου που παρουσιάζει η ομάδα La Maldita Vanidad- παρακολουθούμε μια συζήτηση ανάμεσα σε τρία αδέλφια και τους συζύγους τους για το ποιος θα αναλάβει τη φροντίδα της ηλικιωμένης μητέρας. Και εκεί ανάμεσα στα παλιά έπιπλα με τα σεμεδάκια, τους ξεπερασμένους πίνακες και τις βαριές κουρτίνες αποκαλύπτεται όλο το μεγαλείο της δυσλειτουργικής οικογένειας. Πρόκειται για το πρώτο έργο της τριλογίας του Χόρχε Ούγκο Μαρίν που φέρει τον τίτλο «Ο διανοούμενος συγγραφέας» και έχει ήδη κατακτήσει το κοινό σε ολόκληρο τον κόσμο (26-27/11). Το δεύτερο μέρος που φέρει τον τίτλο «Οι δράστες» είναι πιο νουάρ και αφορά τον «Τέλειο φόνο». Θα προβληθεί επίσης στη Στέγη (29-30/11). Τέλος, αξιομνημόνευτος είναι και ο «Κήπος», ένα έργο όπου συγχωνεύονται ιδανικά το προσωπικό με το πολιτικό, η μεγάλη εικόνα με την ατομική, αλλά και η μνήμη με την επίκαιρη διαπίστωση. Μέσα από την ιστορία του καταπονημένου από το Αλτσχάιμερ Θάγκο ουσιαστικά ξεδιπλώνεται ολόκληρη η ιστορία της χώρας, αλλά και η μεταμόρφωση της πολιτικής δράσης σε συλλογική λήθη. Με έντονο ανθρωπισμό, ακρίβεια και αλληγορία, ο νεαρότατος αλλά ραγδαία ανερχόμενος σκηνοθέτης Λεονάρντο Μορέιρα καταθέτει τη δική του πρωτότυπη ματιά -ενδεχομένως και μια μετανάγνωση στον «Βυσσινόκηπο» του Αντον Τσέχοφ. Ιδανικό συμπλήρωμα σε αυτή του την προσπάθεια είναι η νεανική ομάδα Hiato από το Σάο Πάουλο που δένει απόλυτα με την ιδιοσυγκρασιακή φωνή του σκηνοθέτη (23-24/11). Είναι ευχάριστο τελικά κανείς να διαπιστώνει ότι το «Latin America» έρχεται πολύ κοντά στα δικά μας δεδομένα μιλώντας για τα χρόνια της κρίσης, της αγωνίας, αλλά και της αστείρευτης δημιουργικότητας που δεν σταματά πότε. Οπως επισημαίνει και η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ Κάτια Αρφαρά: «Οι καλλιτέχνες του λατινοαμερικανικού φεστιβάλ της Στέγης γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στα χρόνια των ολοκληρωτικών καθεστώτων και της κρατικής τρομοκρατίας, έγιναν μάρτυρες της προοδευτικής μετάβασης στη δημοκρατία τη δεκαετία του 1980, για να βρεθούν στη συνέχεια αντιμέτωποι με κοινωνικοπολιτικά και οικονομικά αδιέξοδα, που οδήγησαν, μεταξύ άλλων, τους απελπισμένους Αργεντινούς στους δρόμους του Μπουένος Αϊρες τον Δεκέμβριο του 2001, αλλά και με το ανεκπλήρωτο αίτημα απόδοσης ευθυνών για τους χιλιάδες νεκρούς και αγνοούμενους των δικτατοριών».