Οι άγνωστες Οινούσσες

Οι Οινούσσες (ή Αγνούσες) ήρθαν στην επικαιρότητα την τελευταία εβδομάδα, με τις αλλεπάλληλες τουρκικές προκλήσεις στην περιοχή. Τελευταίο σοβαρό περιστατικό ήταν αυτό που σημειώθηκε το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής, όταν ακταιωρός της τουρκικής ακτοφυλακής απείλησε να συλλάβει αλιέα που έπλεε στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Μάλιστα χρειάστηκε να παρέμβει κανονιοφόρος του Πολεμικού Ναυτικού προκειμένου να αποτραπεί η σύλληψη του Έλληνα ψαρά και να εκδιωχθεί η τουρκική ακταιωρός. 

Είχαν προηγηθεί υπερπτήσεις τουρκικών αεροσκαφών πάνω από τα νησιά αυτά και οι αναγνωρίσεις - αναχαιτίσεις από ελληνικά αεροσκάφη ήταν καθημερινό φαινόμενο την εβδομάδα που μας πέρασε. Μάλιστα, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Π. Καμμένος και οι επικεφαλής της στρατιωτικής ηγεσίας επισκέφθηκαν σε μια συμβολική κίνηση τις Οινούσσες, την Πέμπτη 14 Απριλίου.

Για τις Οινούσσες, πιθανότατα οι περισσότεροι γνωρίζουν κάποια πράγματα. Θα αναφέρουμε μερικά ακόμα, άγνωστα στους πολλούς.

Πρόκειται για μια συστάδα νησιών και νησίδων του Αιγαίου Πελάγους, ανάμεσα στη Χίο και τα μικρασιατικά παράλια. Χωρίζονται σε δύο ομάδες, τις δυτικές, που ονομάζονται από τους ναυτικούς Σπαλματόρια και τις ανατολικές, που ονομάζονται Όρσες. Υπάγονται διοικητικά στο νομό Χίου.

Είναι γνωστές από την αρχαιότητα, καθώς αναφέρονται από τον Εκαταίο, τον Ηρόδοτο και τον Θουκυδίδη με το σημερινό τους όνομα μάλιστα. Όσο για την ετυμολογία του ονόματος, πιθανότατα προέρχεται από το εξαιρετικό κρασί που παράγεται σ' αυτές από τα αρχαία χρόνια. Ο Στράβωνας, μάλιστα, ονομάζει τη συστάδα "ευοινούσας νήσους".

Μεγαλύτερο και κεντρικότερο νησί του συμπλέγματος είναι οι Οινούσσες, που απέχουν 6,5 ν.μ. περίπου από τη Χίο. Δεύτερο σε μέγεθος είναι το νησί Παναγία (ή Πασάς), πάνω από το οποίο είχαμε έντονη δραστηριότητα της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας. Άλλα μικρότερα νησιά και νησίδες είναι: Βάτος, Ποντικός, Γαβάθι ή Γαϊδουρόνησο, Αρχοντόνησο, Άγιος Παντελεήμων, Χάλικας, Μπελαλή ή Παπαποντικού και τέλος τα Πρασονήσια (ή Κυονήσια).

Για την ιστορία των Οινουσσών στα αρχαία και τα βυζαντινά χρόνια δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα. Το 1346, καταλήφθηκαν από τους Γενουάτες, οι οποίοι έκτισαν φρούριο στη δυτική πλευρά του ομώνυμου νησιού. Οι Τούρκοι, στα χρόνια της κυριαρχίας τους στα νησιά, είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έδειξαν οικονομικό ή άλλο ενδιαφέρον για κανένα από αυτά, καθώς λόγω πειρατικών επιδρομών δεν κατοικούνταν.

Εποικίστηκαν τον 18ο αιώνα από Καρδαμυλιώτες της Χίου. Κατά την Επανάσταση του 1821, οι ντόπιοι κατέφυγαν στην Πελοπόννησο, την Άνδρο και την Εύβοια, αργότερα όμως επέστρεψαν στο νησί και ασχολήθηκαν με τη ναυτιλία. Οι Οινούσσες απελευθερώθηκαν στις 11 Νοεμβρίου 1912 από το πολεμικό πλοίο "Σφακτηρία".

Μεταξύ 1890-1900, ο στόλος τους αποτελούνταν από 130 και πλέον ιστιοφόρα. Το 1905, απέκτησαν το πρώτο τους ατμόπλοιο, ενώ το 1918, είχαν 18 ατμόπλοια με χωρητικότητα περίπου 32.000 τόνους.

Από τις Οινούσσες, κατάγονται μεγάλες εφοπλιστικές οικογένειες της χώρας μας, ενώ στα χρόνια του Μεσοπολέμου πολλοί Οινουσσιώτες εγκαταστάθηκαν στις Η.Π.Α. και το Λονδίνο. Στο νησί, ιδρύθηκε το 1954 το πρώτο Ναυτικό Γυμνάσιο και ακολούθησε η Σχολή Εμποροπλοιάρχων, που εξελίχθηκε στη σημερινή Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού.

Ο Δήμος Οινουσσών έχει, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, περίπου 1.100 κατοίκους. Και για αποφυγή συγχύσεων, Οινούσσες υπάρχουν εκτός από το Αιγαίο και στο Ιόνιο. Βρίσκονται στο ΝΔ άκρο της Πελοποννήσου, στη Μεσσηνία. Μεγαλύτερες απ' αυτές είναι η Σαπιέντζα, η Σχίζα και η Αγία Μαριανή. Είναι γνωστές και από το λεγόμενο "Φρέαρ Οινουσσών", που βρίσκεται 40 ν.μ. ΝΔ της Πύλου. Πρόκειται για το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου με βάθος που ξεπερνά τα 5000 μέτρα.