Στέλλα Κάσδαγλη: Κερδίζοντας τη μάχη με την ανορεξία

Η Στέλλα Κάσδαγλη μπαίνει στο μήνα της. Η κοιλιά της είναι ολοστρόγγυλη, το πρόσωπό της πλημμυρίζει γλυκύτητα και ο τόνος της φωνής της θα μπορούσε να κάνει ένα φίδι να βγει από το ψάθινο καλάθι και να χορεύει υπνωτισμένο. «Προσπαθώ να ισορροπήσω, ρυθμίζοντας τις τελευταίες λεπτομέρειες της δουλειάς και της εγκυμοσύνης» μου λέει. «Παράλληλα ετοιμάζω το νέο μας σπίτι, ενώ ολοκληρώνω και μια σειρά παιδικών παραμυθιών που γράφω». Η Στέλλα είναι μια δημοσιογράφος καριέρας (ήταν για χρόνια διευθύντρια σύνταξης στο Cosmopolitan), επιτυχημένη συγγραφέας και μητέρα της 6χρονης Στεφανίας. Τα τελευταία χρόνια συχνά επισκέπτεται σχολεία και μέσα από ομιλίες και συζητήσεις με τα παιδιά ενημερώνει για τις διατροφικές διαταραχές. Παρά την πολυδιάστατη καθημερινότητά της, το θέμα της ψυχογενούς ανορεξίας υπάρχει μόνιμα σφηνωμένο στο μυαλό της, αφού και η ίδια υπήρξε ασθενής στην εφηβεία της.

Η αλήθεια είναι πως η συγκεκριμένη διαταραχή βρίσκεται συχνά στα πρωτοσέλιδα –αυτή την περίοδο με τη δυσάρεστη είδηση πως η δημοσιογράφος Νανά Καραγιάννη βρίσκεται σε καταστολή στην εντατική, παλεύοντας για τη ζωή της. Όμως, είναι ένα θέμα, με το οποίο οι περισσότεροι καταπιανόμαστε μάλλον επιδερμικά, με ταμπέλες του τύπου «η ασθένεια της ομορφιάς» και αυτό απογοητεύει τη Στέλλα. «Τις περισσότερες φορές το θέμα της ανορεξίας συζητιέται με λάθος τρόπο. Για παράδειγμα, με το θέμα της Νανάς, ακούω πολλούς να σχολιάζουν “μα αφού έλεγε πως έχει συνειδητοποιήσει τι της συμβαίνει”. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι απλά. Όταν ακούς κάποιον να παραδέχεται πως πάσχει από ανορεξία, δεν σημαίνει πως το έχει συνειδητοποιήσει. Δεν είναι θέμα αδυναμίας. Η ίδια η ασθένεια έχει στα χαρακτηριστικά της το στοιχείο της επιβράβευσης. Είναι μια ασθένειά που σε κάνει να αισθάνεσαι δυνατός –κάτι που φυσικά πρόκειται για ψευδαίσθηση- γι’ αυτό και δεν θες να βγεις από αυτήν».



Τα αίτια και οι μύθοι
Υπάρχουν εξωγενείς παράγοντες που μπορούν να σε οδηγήσουν στην ανορεξία; «Τα αίτια δεν μπαίνουν σε κουτάκια. Θυμώνω όταν τα προσδιορίζουμε κάπου “έξω”, λέγοντας πως είναι τα πρότυπα ή η πίεση που ασκείται στα κορίτσια. Εξίσου λάθος είναι να τοποθετούμε τα αίτια στην εφηβεία, γιατί ξεκινούν νωρίτερα, στην ανατροφή. Μεγαλώνουμε τα κορίτσια χωρίς να τα μαθαίνουμε να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους μέσα στην οικογένεια, να τα εκφράζουν… Μεγαλώνουν με την αίσθηση πως θα πρέπει να είναι ευγενικά, να μην δημιουργούν προβλήματα, να μην “πιάνουν πολύ χώρο”. Αυτό είναι πιο ισχυρό από το να δει ένα κορίτσι τη φωτογραφία ενός ανορεξικού μοντέλου. Προηγείται. Ακόμη και η σύγχρονη γυναίκα, η δυναμική, με θέση ευθύνης μετατρέπεται σε “σκύλα” όταν θα χτυπήσει το χέρι της στο τραπέζι. Δεν της επιτρέπεται να είναι διεκδικητική. Πρέπει να είναι λίγο “μικρή”. Αν το οπτικοποιήσεις, όλο αυτό είναι η ουσία της ανορεξίας: Η γυναίκα που πρέπει να μην πιάνει χώρο».

Κάποιοι ισχυρίζονται πως η ανορεξία εκδηλώνεται σε κορίτσια που προσπαθούν να είναι αρεστά, ίσως και ερωτεύσιμα, σύμφωνα με τα πρότυπα της μόδας, που πολλές φορές είναι ελλιποβαρή μοντέλα. Η Στέλλα έχει τις επιφυλάξεις της. Ως παθούσα αλλά και ομιλήτρια σε γυμνάσια και λύκεια προσπαθώντας να ευαισθητοποιήσει απέναντι στη συγκεκριμένη διατροφική διαταραχή, έρχεται σε επαφή με πολλές έφηβες, και υποστηρίζει το ακριβώς αντίθετο. «Ένα κορίτσι με ανορεξία στα 16, δεν θέλει να έχει καμία σχέση με τον έρωτα και το σεξ. Δεν θέλει να γίνει γυναίκα, αλλά να παραμείνει κορίτσι. Το να γίνει γυναίκα, σημαίνει να έχει ανάγκες, καμπύλες και εκτόπισμα. Το σώμα των γυναικών με ανορεξία είναι παιδικό και τα κορίτσια με ανορεξία στα 16 ντύνονται με φαρδιά ρούχα για να μην φαίνονται. Αν θέλανε να είναι αρεστές και να φαίνονται, θα ντυνόντουσαν προκλητικά».

Η δική της εμπειρία
Η προτεραιότητα της ως κορίτσι ήταν «να μην διεκδικήσω, να μην θέσω τα όριά μου». Το γεγονός πως είχε μια πρόωρη εφηβεία σωματικά την τρόμαξε, ενώ γεύτηκε και την εμπειρία του bullying. «Στην Ε’ Δημοτικού είχα περίοδο και το στήθος μου είχε αναπτυχθεί. Και ξαφνικά βίωσα την επιθετικότητα των συμμαθητών μου, που δεν αντιλαμβάνονταν τι είχε συμβεί. Υπέστη και σωματική βία. Με έβλεπαν και με χτυπούσαν. Οπότε έπρεπε να εξαφανίζομαι» θυμάται. Όμως δεν ήταν μόνο αυτό. «Σκεφτόμουν πως γινόμουν γυναίκα σε μια φάση που δεν γινόταν να το υποστηρίξω. Θεώρησα πως αν προσπαθήσω να ελέγξω το τι τρώω και πως είναι το σώμα μου, αν βάλω αυτά αυστηρά όρια και μπορέσω να τα τηρήσω, θα αισθανθώ ότι και η υπόλοιπη ζωή μου είναι υπό έλεγχο. Το θέμα του ελέγχου είναι σημαντικό και σκεφτόμουν πως το σώμα μου είναι αυτό που μπορώ να ελέγξω πιο εύκολα. Είναι ένας τρόπος να βρεθείς σε αίσθηση ισχύος. Γι’ αυτό και είναι δύσκολο να βγεις από αυτήν την ασθένεια. Είναι ένα όπλο που έχεις βρει και δεν θέλεις να το χάσεις;» μου εξηγεί.

Αναρωτιέμαι αν ισχύει πως όσοι πάσχουν από ανορεξία έχουν διαστρεβλωμένη εικόνα του εαυτού τους, τον βλέπουν «χοντρό». Η Στέλλα είναι κάθετη. «Είναι μύθος πως στον καθρέφτη σε βλέπεις χοντρό. Απλώς δεν θες να ξεφύγεις από αυτό που είσαι. Αισθάνεσαι πως αν πάρεις δύο γραμμάρια θα έχεις χάσει τον έλεγχο και από εκεί και πέρα αρχίζει ο γκρεμός. Δεν έχουν πρόβλημα τα μάτια σου, απλά θέλεις να διατηρηθεί αυτό που βλέπεις».

Η διάγνωση και η αποδοχή
Η Στέλλα αντιλήφθηκε με ανορθόδοξο τρόπο πως είναι ασθενής. «Ήμουν τυχερή γιατί αισθάνθηκα δυστυχισμένη. Δεν κατάλαβα πως κινδυνεύει η ζωή μου, αλλά είχα την τύχη, ίσως και το υπόβαθρο, να αντιληφθώ πως δεν θα ήθελα να συνεχίσω να ζω έτσι. “Θα πρέπει να υπάρχει κι άλλος τρόπος ζωής. Δεν μπορεί να ζουν όλοι με αυτό το άγχος και το φόβο” σκέφτηκα. Κι ενώ τότε είχα άρνηση να επισκεφθώ έναν παθολόγο ή έναν διατροφολόγο, ήμουν πολύ ανοιχτή στην ψυχοθεραπεία. Αυτό αισθανόμουν πως είχα ανάγκη και αυτό, εν τέλει, με έσωσε. Οι διατροφικές διαταραχές δεν λύνονται μέσα από πλάνα διατροφής. Και αυτό είναι κάτι που δεν λέγεται ανοιχτά. Τίποτε δεν ξεπερνιέται αν δεν βρεις και δώσεις απαντήσεις στις πραγματικές αιτίες». Θυμάται πως εκείνη την εποχή, το περιβάλλον της την παρότρυνε συνεχώς να τρώει. «Ήταν ένα τεράστιο βάρος, αφού εκεί που ήθελα να μην επιβαρύνω τους γύρω μου, έβλεπα πως τους είχα δημιουργήσει φοβερή αγωνία. Και αυτό με βάραινε».

Ζώντας με την ανορεξία

Πώς είναι να ζεις με την ασθένεια; «Περνάς διάφορες φάσεις. Την ακραία αφαγία, όπου δεν έτρωγα τίποτε τη βίωσα για λίγο, για ένα μήνα. Τότε μπορεί να έτρωγα ένα μπισκότο την ημέρα. Ή ένα μήλο. Όμως για τρία χρόνια υπήρχαν περίοδοι που δεν έτρωγα καθόλου ψωμί. Ή μπορεί να έκανα εξαντλητική γυμναστική. Ή σε κάθε γεύμα να έτρωγα όλο και λιγότερο. Θεωρείς πως οι γύρω σου θέλουν το κακό σου και δεν σε βοηθούν να φτάσεις στο στόχο σου. Η αλήθεια είναι πως αυτός ο στόχος δεν υπάρχει, μετακινείται συνεχώς. Ο στόχος ήταν να μην πάρω κιλά. Ήμουν 56 κιλά και είπα να χάσω τρία. Όταν τα έχασα, δεν ήθελα να αδυνατίσω κι άλλο, αλλά να μην παχύνω. Η φάση πήγαινε έτσι: “Αν όμως χάσω τον έλεγχο και φάω δύο παγωτά και πάρω ένα κιλό; Να μην χάσω άλλα δύο για να είμαι σίγουρη;”. Αυτό το σπιράλ με πήγαινε όλο και πιο κάτω. Δεν κατάλαβα ποτέ πως είμαι πάρα πολύ αδύνατη. Έτσι, έφτασα στα 39,5 κιλά. Ζυγιζόμουν τρεις φορές την ημέρα. Κι επειδή τότε οι ζυγαριές ήταν αναλογικές (έκαναν θόρυβο με το που ανέβαινες), άνοιγα τη βρύση για να μην ακούσουν πως ζυγιζόμουν ή τραβούσα το καζανάκι. Γιατί οι δικοί μου γνώριζαν πως δεν έπρεπε να ζυγίζομαι».

Για να ξεφύγει από την περιδίνηση σημαντικό ρόλο έπαιξε η σχετικά γρήγορη αντίδρασή της. «Το πρωτόκολλο λέει ότι εάν η ανορεξία εδραιωθεί (από τρία χρόνια και πάνω) δύσκολα επανέρχεται ο ασθενής σε μια φυσιολογική κατάσταση, ακόμη και με ψυχοθεραπεία. Μπορεί να πετύχει ένα καλό επίπεδο διαβίωσης, αλλά δύσκολα αντιμετωπίζεται πλήρως. Ήμουν τυχερή γιατί δεν έκλεισα ούτε χρόνο χωρίς βοήθεια» επισημαίνει. Πως, όμως, έφτασε να ζητήσει βοήθεια από ψυχοθεραπευτή; «Η μαμά μου, μου έλεγε να παχύνω και εγώ αρνιόμουν. Συμφωνήσαμε να πάω σε διαιτολόγο και αν εκείνος έλεγε το ίδιο, θα το έκανα. Ήμουν σίγουρη πως εκείνος θα με έβρισκε κανονική. Ο διαιτολόγος, όχι απλά μου είπε πως πρέπει να παχύνω, αλλά μου έδωσε ένα διαιτολόγιο 2.500 θερμίδων την ημέρα. Σοκαρίστηκα. Έκλαιγα δύο ημέρες. Όταν με είδα “απέξω” είπα “περίμενε, δεν είναι φυσιολογικό αυτό”. Τότε είπα στους γονείς μου πως δεν χρειάζομαι διαιτολόγο, αλλά ψυχοθεραπεία. Από μόνη μου. Σκεφτόμουν πως δεν μπορεί να είμαι τόσο δυστυχισμένη και προφανώς χρειαζόμουν βοήθεια». Επί 3,5 χρόνια επισκεπτόταν ψυχοθεραπεύτρια. «Όμως, οι διατροφικές διαταραχές δεν είναι μια γρίπη, που περνάει. Το αντιμετωπίζεις σε όλη σου τη ζωή με διαφορετικές μορφές», λέει.

Αρχικά η αγωνία της ήταν να νιώσει καλύτερα χωρίς να παχύνει. «Στο μυαλό μου, είχα συνδέσει πως αν θεραπευτώ, θα γίνω όπως όλοι οι άλλοι γύρω μου. Θα πάλευα με το βάρος μου. Είχα την αίσθηση πως δεν είχαν τον έλεγχο, ενώ εγώ που τον είχα ήμουν ιδιαίτερη». Έπρεπε, λοιπόν, να επανακαθορίσει το κανονικό. Στα 18 της, ολοκληρώνοντας την ψυχοθεραπεία, ζύγιζε 53 κιλά. «Η μεγαλύτερη διαφορά που ένιωθα σε σχέση με πριν, ήταν η ανάγκη για κοινωνικοποίηση. Η ανορεξία συχνά συνδυάζεται με κατάθλιψη και απομόνωση. Πλέον αισθανόμουν πως μπορούσα να κάνω σχέσεις με ανθρώπους, φιλικές αρχικά. Μπορούσα να φάω με μια παρέα, κάτι που πριν μου ήταν αδιανόητο». Βέβαια, πάντα με το που έτρωγε, της περνούσε από το μυαλό πως την επομένη θα πρέπει να είναι προσεκτική . «Η σχέση με το σώμα σου δεν τελειώνει ποτέ» υπογραμμίζει.

Πλέον, με το φαγητό έχει μια πιο αβίαστη σχέση. «Αν πάρω δύο κιλά θα με πιάσει σφίξιμο, όχι όμως πανικός. Στις εγκυμοσύνες μου, που πήγαν καλά, στην αρχή ήταν λίγο τρομακτικό, καθώς χάνεται ο έλεγχος του σώματος. Όμως, το άγχος δεν κατακλύζει πλέον τη ζωή μου. Υπάρχει απλά ένα παραθυράκι στο πίσω μέρος του μυαλού μου, το οποίο παρακολουθώ. Σε αυτό με βοηθάει και η ψυχοθεραπεία. Όταν αισθάνομαι πως πρέπει να ανακτήσω τον έλεγχο της ζωής μου μέσα από το φαγητό, χτυπά το καμπανάκι».

«Ήθελα μόνο να χωρέσω»
Το δεύτερό της βιβλίο, “Ήθελα μόνο να χωρέσω”, στο οποίο αφηγείται τις περιπέτειες της έφηβης Ζωής, που πέφτει στην παγίδα της ψυχογενούς ανορεξίας προσπαθώντας να καταλάβει ποια είναι και να μεταφράσει τις αλλαγές στο σώμα της, γνώρισε τεράστια απήχηση. Η Στέλλα δεν περίμενε αυτό που θα επακολουθούσε μετά την έκδοση. «Περίμενα πως η ωραιότερη στιγμή για μένα θα ήταν όταν θα έβλεπα τυπωμένο το βιβλίο. Δεν είχα σκεφτεί το μετά. Όταν άρχισα να επισκέπτομαι σχολεία και να συζητώ με παιδιά για τις διατροφικές διαταραχές, κατάλαβα την ουσία: Μου έστελναν e-mail, μου έδιναν χειρόγραφα σημειώματα αναφέροντας τα προβλήματά τους. Πολλά κορίτσια έρχονταν για να μου διηγηθούν τι συμβαίνει σε μια φίλη τους και στο τέλος μου εξομολογούνταν πως το πρόβλημα ήταν δικό τους. Όχι, δεν θεραπεύω παιδιά. Το μόνο που τους λέω είναι πως υπάρχει και άλλος τρόπος ζωής. Αυτό είναι το πρώτο που πρέπει να συνειδητοποιήσεις», λέει.