Η άγνωστη «σχέση» του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τον εμπρηστή Ηρόστρατο

Ένα από τα περίεργα "παιχνίδια" της ιστορίας αλλά και της ίδιας της ζωής είναι οι συμπτώσεις. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν πρόκειται για τυχαία γεγονότα ή για συμβάντα που κινούνται στα όρια του μεταφυσικού ή του υπερφυσικού. Μία από τις εντυπωσιακές συμπτώσεις της ιστορίας συνέδεσε κατά κάποιον τρόπο τον Μέγα Αλέξανδρο με τον Ηρόστρατο. Για τον Μέγα Αλέξανδρο δεν θα αναφερθούμε πολύ σ' αυτό το άρθρο. Θα γράψουμε μόνο, έχει ιδιαίτερη σημασία, ότι  γεννήθηκε το 356 π.Χ., πιθανότατα τον Ιούλιο, στην Πέλλα και πέθανε το 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα.

Ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο


Η θεά Άρτεμη λατρευόταν σχεδόν σε ολόκληρη την αρχαία Ελλάδα αλλά και σε πολλές περιοχές της Μικράς Ασίας. Μία από τις πόλεις αυτές ήταν η Έφεσος, που βρίσκεται απέναντι από τη Σάμο. Περίφημος ήταν ο ναός της Άρτεμης στην Έφεσο, γνωστός και ως Αρτεμίσιο.
Σχεδιάστηκε με εντολή του βασιλιά της Λυδίας Κροίσου, από τον Χερσίφρονα και τον Μεταγένη τον 6ο π.Χ. αιώνα και ολοκληρώθηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα, γύρω στο 440 π.Χ. από τους αρχιτέκτονες Παιώνιο τον Εφέσιο και Δημήτριο. Το Αρτεμίσιο θεωρούνταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Ηρόστρατος: Ο εμπρηστής του Αρτεμισίου

Ο Ηρόστρατος ήταν ένας Εφέσιος που έζησε το πρώτο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα. Ήταν, και θα ήταν, παντελώς άγνωστος, αν δεν προέβαινε στην αποτρόπαια και εγκληματική ενέργεια του εμπρησμού του ναού της Άρτεμης στην Έφεσο το 356 π.Χ. που προκάλεσε την καταστροφή του. Μετά τη σύλληψή του, οι συμπολίτες του τον βασάνισαν σκληρά για να ομολογήσει τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτή την πράξη. Εκείνος ισχυρίστηκε ότι ήθελε μόνο να μείνει το όνομά του στην ιστορία, να περάσει στην αθανασία με αυτό τον εμπρησμό. Ο Ηρόστρατος εκτελέστηκε και απαγορεύτηκε οποιαδήποτε αναφορά του ονόματός του. Η απόφαση αυτή τηρήθηκε απ' όλους. Μόνο ο ιστορικός Θεόπομπος από τη Χίο (περ. 378 π.Χ.-325 π.Χ.) διέσωσε το όνομά του και ήταν ο πρώτος που τον ανέφερε, για να ακολουθήσουν ο Αιλιανός και ο Στράβωνας.

Σύμφωνα με την παράδοση, το ίδιο βράδυ με την πυρπόληση του Αρτεμίσιου από τον Ηρόστρατο γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος. Αυτή λοιπόν είναι η παράξενη σύμπτωση που "συνδέει" τον Μακεδόνα στρατηλάτη με τον Εφέσιο εμπρηστή! Ο ιστορικός Ηγησίας ο Μάγνης, αστειευόμενος, έγραψε ότι η Άρτεμη δεν πρόλαβε να σώσει το ναό της, γιατί ήταν απασχολημένη με τον τοκετό της Ολυμπιάδας! Τον Ηγησία επέκρινε αργότερα για το "αστείο" του αυτό ο Πλούταρχος.



Η οικοδόμηση νέου ναού για την Αρτεμη στην Έφεσο - Το πέρασμα του Αλεξάνδρου στην πόλη

Με τη βοήθεια άλλων πόλεων, οι Εφέσιοι αρχίζουν να χτίζουν έναν καινούργιο ναό για την Άρτεμη. Το 335 π.Χ. η πόλη κυριεύεται από έναν Λυδό σατράπη, αλλά το 334 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος την απελευθερώνει και προσφέρεται να τελειώσει την ανέγερση του νέου Αρτεμίσιου. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Στράβωνα (ΙΔ 641), οι Εφέσιοι δεν δέχτηκαν την πρόταση, λέγοντας πως δεν πρέπει ένας θεός να χτίσει ναό για έναν άλλο Θεό!
Τελικά, μετά από πολλά χρόνια, αποπερατώθηκε ο καινούργιος ναός, που ήταν μεγαλοπρεπέστερος από τον αρχικό!
Και αυτός ο ναός καταστράφηκε στις αρχές του 5ου αιώνα, με εντολή του Ιωάννη του Χρυσοστόμου! Είχε απομακρυνθεί από τον πατριαρχικό θρόνο και είχε εξοριστεί. Αυτό φαίνεται ότι έγινε γύρω στο 405 μ.Χ. παρά το νόμο του Αρκάδιου (399), με τον οποίο απαγορευόταν η καταστροφή των αρχαίων ναών.



Η ανακάλυψη των ερειπίων του Αρτεμισίου

Μόλις το 1869 ο Wood, ο οποίος εξερευνούσε από το 1863 τον χώρο της αρχαίας Εφέσου, βρήκε σε βάθος 8 μέτρων τα πρώτα ίχνη του ναού. Συνέχισε τις ανασκαφές του ως το 1874.
Τη σκυτάλη πήρε το 1895 το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, που συνέχισε τις ανασκαφές υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Otto Bennford. Το 1904-1905, στον χώρο του ναού, ο Βρετανός David Hogarth βρήκε ένα θησαυρό από 800 περίπου αντικείμενα.

Οι ανασκαφές σταμάτησαν τότε και συνεχίστηκαν μόλις το 1965 από τους Αυστριακούς.
Τον Σεπτέμβριο του 2016,η Τουρκία, λόγω της κόντρας της με την Αυστρία, έδωσε εντολή να σταματήσουν οι ανασκαφές στην Έφεσο, στην οποία απασχολούνταν και Έλληνες επιστήμονες