Η Μεγάλη Πρέσπα και τα νησιά που έδωσε η Ελλάδα σε Σερβία και Αλβανία (1912-1913)

Διαβάζοντας το άρθρο για τους Αλβανούς και Σκοπιανούς λαθραλιείς στη Μεγάλη Πρέσπα, την Τρίτη 14/2/2017, θυμηθήκαμε μια, ακόμη, άγνωστη πτυχή της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Την παραχώρηση δύο νησίδων της Μεγάλης Πρέσπας σε Σερβία και Αλβανία, το 1912-1913!

Λίγα λόγια για τις Πρέσπες

Στο σημείο όπου συναντώνται τα σύνορα Ελλάδας, Αλβανίας και FYROM, βρίσκονται οι λίμνες Πρέσπες. Η Μεγάλη Πρέσπα και η Μικρή Πρέσπα. Μαζί με την αποξηραμένη λίμνη Μαλίκη της Αλβανίας, αποτελούν τα κατάλοιπα μιας προϊστορικής λίμνης, γνωστής στην ιστορία της γεωλογίας ως "Δασσαρήτις". Η Μεγάλη Πρέσπα (ή Μεγάλη Βρυγηίς) είναι η μεγαλύτερη λίμνη της Βαλκανικής χερσονήσου. Έχει έκταση 259,4 τ. χλμ. από τα οποία τα 37,64 τ. χλμ. ανήκουν στη χώρα μας. Το μέγιστο βάθος της είναι 55 μέτρα.

Στις όχθες της, υπάρχουν πανύψηλοι απόκρημνοι βράχοι με σπηλιές στις οποίες υπάρχουν βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, ναΰδρια και σκήτες καθώς και βραχογραφίες της Παναγίας και του Αγίου Νικολάου.

Η Μικρή Πρέσπα (ή Μικρή Βρυγηίς) έχει έκταση 48 τ. χλμ. από τα οποία τα 43,5 τ. χλμ. ανήκουν στην Ελλάδα και τα υπόλοιπα στην Αλβανία. Το μέγιστο βάθος της είναι 8,5 μ. Στη λίμνη υπάρχουν δύο νησίδες: ο Άγιος Αχίλλειος που κατοικείται και το Βιδρονήσι, απέναντι απ' το χωριό Μικρολίμνη, το οποίο δεν κατοικείται. Επίσης, δεν επιτρέπεται η πρόσβαση ανθρώπων σ' αυτό, καθώς είναι γεμάτο από αβγά και νεοσσούς άγριων πουλιών.
Στη Μεγάλη Πρέσπα, αλήθεια, δεν υπάρχουν νησιά;

Ο Αγιος Πέτρος και ο Αγιος Παύλος

Στην κορυφαία ελληνική εγκυκλοπαίδεια "ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ", εκδ. 2007, διαβάζουμε: "Στη λίμνη (ενν. Μεγάλη Πρέσπα) υπάρχουν δύο ακατοίκητες νησίδες, ο Άγιος Πέτρος και ο Άγιος Παύλος που διατηρούν όμως κατάλοιπα παλαιότερων οικισμών και σημαντικούς μεσαιωνικούς ναούς. Αν και παλαιότερα οι νησίδες ήταν ελληνικές σήμερα ανήκουν η πρώτη στην ΠΓΔΜ και η δεύτερη στην Αλβανία.

Περισσότερα στοιχεία βρήκαμε στο έξοχο λεύκωμα "ΛΙΜΝΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ", του Γιώργου Φατούρου, εκδόσεις Πατάκη, 2006.

"Στη λίμνη υπάρχουν δύο νησίδες, η μεγαλύτερη του Αγίου Πέτρου (Γραδ) και η μικρότερη του Αγίου Παύλου (Μάλι Γραδ). Πρόκειται για δύο έρημες και ακατοίκητες νησίδες, που φέρουν όμως κατάλοιπα μεσαιωνικών μνημείων. Έως το 1912-1913, ανήκαν στην Ελλάδα, οπότε ο Άγιος Πέτρος δωρήθηκε (!) (το θαυμαστικό δικό μας) στο βασιλιά της Σερβίας Πέτρο και ο Άγιος Παύλος περιήλθε στους Αλβανούς". Δεν αναφέρεται όμως πώς περιήλθε.
Μάλιστα, στο σάιτ του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, υπάρχει πιστή αναπαραγωγή του λήμματος για τη Μεγάλη Πρέσπα από το βιβλίο-λεύκωμα "ΛΙΜΝΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ"…

Ψάξαμε λοιπόν στο διαδίκτυο, να δούμε αν όντως υπάρχουν αυτά τα δύο νησιά Γραδ και Μάλι Γραδ. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. 




Στα νησιά της FYROM, βρήκαμε το Golem Grad, που σημαίνει στα σλαβικά "Μεγάλο Οχυρό". Βρίσκεται στη Μεγάλη Πρέσπα και είναι επίσης γνωστό ως Snake Island (Φιδονήσι).



Όπως διαβάζουμε στη WIKIPEDIA, απ' όπου αντλήσαμε τα στοιχεία, έχει έκταση 20 εκτάρια, δηλαδή 200 στρέμματα, αφού 1 εκτάριο ισούται με 10 στρέμματα. Το νησί είναι, συνήθως, ακατοίκητο και από το 2008, "άνοιξε" για τους τουρίστες.

Αυτά τα λίγα, για τη νησίδα του Αγίου Πέτρου της Μεγάλης Πρέσπας, που δωρίσαμε το 1912-1913 στον βασιλιά της Σερβίας Πέτρο και σήμερα, λέγεται Golem Grad και ανήκει στη FYROM.

Πάμε τώρα και στο νησί Maligrad της Μεγάλης Πρέσπας που ανήκει στην Αλβανία. Στη WIKIPEDIA, διαβάζουμε ότι έχει έκταση 5 εκτάρια (50 στρέμματα), πολλά σπήλαια, αρκετά δέντρα και αμμουδιές. Στο Maligrad υπάρχει η περίφημη εκκλησία της Παρθένου Μαρίας, που χτίστηκε από τον Σέρβο ευγενή Kesar Novak το 1369. Στην εκκλησία, σύμφωνα με τη WIKIPEDIA, υπάρχουν νωπογραφίες (φρέσκο), της οικογένειας του Novak με την Ελληνίδα σύζυγό του Kalia (Κάλια;). Υπάρχουν επίσης, ελληνικές επιγραφές και αφιερώσεις (inscriptions, που έχει και τις δύο σημασίες που… κολλάνε εδώ), χρονολογούμενες από το 1369. 



Αυτά τα λίγα και για τη νησίδα του Αγίου Παύλου της Μεγάλης Πρέσπας που παραχωρήθηκε (με Συνθήκη;) στην Αλβανία και λέγεται σήμερα Maligrad. 

Οι… παραχωρήσεις ελληνικών νησιών συνεχίστηκαν και το 1914, οπότε με νόμο, η νήσος Σάσων, που αποτελούσε ελληνικό έδαφος από τις 17/29 Μαρτίου 1864, με βάση τη Συνθήκη του Λονδίνου (με την οποία τα Ιόνια Νησιά παραχωρούνται στην Ελλάδα), δόθηκε στην Αλβανία.

Είναι μια ακόμα πονεμένη και τραγική ιστορία, για την οποία ίσως γράψουμε κάποια άλλη φορά…