Ισιδώρα Ντάνκαν: Η πολυτάραχη ζωή της - Η σχέση της με την Ελλάδα - Το τραγικό τέλος της

Την προηγούμενη εβδομάδα, γράψαμε στο protothema.gr, ένα άρθρο για την Άννα Αχμάτοβα και την τραγική της σχέση με την Ελλάδα, όπου αυτοκτόνησε ο αδερφός της. Βέβαια, στη χώρα μας γεννήθηκε ο ανιψιός της Ανδρέας, που όπως είδαμε γνώρισε προς το τέλος της ζωής της. Το άρθρο αυτό προκάλεσε μεγάλη εντύπωση και σκεφτήκαμε ν' αναφερθούμε σήμερα σε μια άλλη σημαντική μορφή, του χορού αυτή τη φορά, που είχε ιδιαίτερη σχέση με τη χώρα μας στην οποία έζησε μάλιστα κάποια χρόνια.

Πρόκειται για την Αμερικανίδα Ισιδώρα Ντάνκαν (Isadora Duncan), που έβαλε τις βάσεις του μοντέρνου χορού, αλλά μια σειρά από τραγικά γεγονότα, στιγμάτισαν και στοίχειωσαν θα λέγαμε, την ίδια την ύπαρξή της .

Τα πρώτα χρόνια στην Αμερική

H Ισιδώρα Ντάνκαν (αρχικό όνομα, ως το 1894, Ντόρα – Άντζελα Ντάνκαν), γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο το 1877 ή το 1878. Ήταν ένα από τα τρία παιδιά μιας δασκάλας μουσικής. Πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια. Χόρευε από παιδί και πολύ γρήγορα απέρριψε τη συμβατικότητα και αυστηρότητα του κλασικού και άρχισε να βασίζει τον χορό της σε πιο φυσικούς ρυθμούς και κινήσεις. Ξεκίνησε επαγγελματικά τη σταδιοδρομία της το 1896 στο Σικάγο , όπου γνώρισε τον θεατρικό παραγωγό Αγκουστίν Νταλί και εντάχθηκε στον περιοδεύοντα θίασό του.

Το 1897, πάλι με τον θίασο του Νταλί επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Ευρώπη. Με την επιστροφή της στις Η.Π.Α., άρχισε να κάνει εμφανίσεις σε σπίτια πλουσίων θαυμαστών της. Όμως δεν είχε την αναμενόμενη επιτυχία. Έτσι, το 1899, επέστρεψε στην Ευρώπη.

Στο Βρετανικό Μουσείο, μελέτησε την αρχαία ελληνική τέχνη και διαπίστωσε ότι ο χορός της αρχαιότητας στη χώρα μας, χρησιμοποιούσε εκείνες ακριβώς τις κινήσεις και τις χειρονομίες που η ίδια είχε ανακαλύψει στηριζόμενη μόνο στο ένστικτό της!

Με τη βοήθεια της διάσημης ηθοποιού Πάτρικ Κάμπελ, οι επιφανέστερες οικογένειες του Λονδίνου την καλούσαν να χορέψει στις δεξιώσεις τους. Η νέα γυναίκα, που χόρευε με αραχνοΰφαντα υφάσματα και γυμνά πόδια, σύντομα απόκτησε μεγάλη φήμη και γέμιζε τα θέατρα σε όλη την Ευρώπη.




Σημαντική καινοτομία της ήταν ότι ο χορός της "συνοδευόταν" από συνθέσεις μεγάλων μουσουργών (Μπετόβεν, Βάγκνερ, Μπαχ, Σούμπερτ, Σοπέν κ.ά.), ενώ ως την εποχή της τα "συνοδευτικά κομμάτια" του χορού ήταν δεύτερης ποιότητας.

Προετοίμαζε τους χορούς της με κάθε λεπτομέρεια, υπήρχαν όμως στις παραστάσεις της και στοιχεία αυτοσχεδιασμού. Το 1905, πήγε στη Ρωσία, όπου εντυπωσίασε κορυφαίους χορογράφους και χορευτές, όπως τον Νιζίνσκι και τον Φοκίν αλλά και τον τεχνοκριτικό Σεργκέι Ντιαγκίλεφ, ο οποίος ως ιμπρεσάριος συνέβαλε στην αναγέννηση του μπαλέτου στη Δυτική Ευρώπη.

Η Ντάνκαν ίδρυσε σχολές χορού στις Η.Π.Α., τη Ρωσία και τη Γερμανία.
Η τάση όμως της Ντάνκαν για ελευθερία και ανεξαρτησία στη χορευτική τέχνη, συμβάδιζε απόλυτα και με τις γενικές απόψεις της για τη ζωή. Συχνά, δέχτηκε επιθέσεις για την προσωπική της ζωή από συντηρητικούς κύκλους. Μάλιστα, το ευρύτερο κοινό τη θεωρούσε απλά μια υπέρμαχο του ελεύθερου έρωτα. Σταθερά αντίθετη στην ιδέα του γάμου, απόκτησε δύο παιδιά, από τις θυελλώδεις σχέσεις της με τον θεατρολόγο Έντουαρντ Γκόρντον Κρεγκ (1872-1966) και τον Πάρις Σίνγκερ, κληρονόμο της γνωστής εταιρείας ραπτομηχανών. Η κόρη της Ντέιρντρε, από τη σχέση της με τον Κρεγκ γεννήθηκε το 1906 και ο γιος της Πάτρικ, καρπός του έρωτά της με τον Σίνγκερ, γεννήθηκε το 1910.

Το τραγικό δυστύχημα στον Σηκουάνα

Το 1913, σε ένα τραγικό δυστύχημα στο Παρίσι, η Ντάνκαν έχασε τα δύο παιδιά της, γεγονός που δεν μπόρεσε να ξεπεράσει ποτέ.

Η Ντέιρντρε κι ο Πάτρικ, μαζί με τη γκουβερνάντα τους επέβαιναν σ' ένα αυτοκίνητο, ο οδηγός του οποίου αναγκάστηκε να σταματήσει για να αποφύγει ένα τρακάρισμα. Βγαίνοντας από το αυτοκίνητο για να βάλει μπροστά τη μανιβέλα (στο 1913 αναφερόμαστε...), ξέχασε να βάλει χειρόφρενο, με αποτέλεσμα το όχημα να κινηθεί και να πέσει στον Σηκουάνα. Τα παιδιά της Ντάνκαν και η γκουβερνάντα πνίγηκαν. Συγκλονισμένη η Ντάνκαν προσπάθησε να ξεπεράσει την απώλεια των παιδιών της με μια σειρά από περιοδείες οι οποίες δεν είχαν ανάλογη επιτυχία με τις προηγούμενες.

Η Ντάνκαν στη Σοβιετική Ένωση - Ο γάμος της με τον Σεργκέι Γιεσένιν - Η αυτοκτονία του ποιητή

Το 1920, η Ισιδώρα Ντάνκαν δέχτηκε πρόσκληση να επισκεφθεί τη Μόσχα. Εκεί γνώρισε τον ήδη καταξιωμένο ποιητή Σεργκέι Αλεξάντροβιτς Γιεσένιν, 17 χρόνια νεότερό της, τον οποίο παντρεύτηκε το 1922, παρά τις ενστάσεις της για τον θεσμό του γάμου. Ο Γιεσένιν τη συνόδεψε σε μια περιοδεία στις Η.Π.Α. Εκεί όμως, συνάντησαν απίστευτη εχθρότητα και καχυποψία και έφτασαν στο σημείο να χαρακτηριστούν "πράκτορες των Μπολσεβίκων "(!) Ήταν πολύ λίγα τα χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση και η "κόκκινη απειλή" επικρεμόταν πάνω από την Αμερική.




Σε μια παράσταση στο "Symphony Hall" της Βοστόνης, η Ντάνκαν θέλησε να παρουσιάσει τον Γιεσένιν, ωστόσο το κοινό την αποδοκίμασε. Έτσι, για μια ακόμη φορά, εγκατέλειψε την πατρίδα της. Εν τω μεταξύ, η πνευματική κατάσταση του Γιεσένιν άρχισε να επιδεινώνεται ραγδαία και γινόταν ιδιαίτερα επιθετικός απέναντί της. Το 1923, την εγκατέλειψε και το 1925, αυτοκτόνησε. Ένα ακόμα τραγικό γεγονός σε μια απίστευτα θλιβερή αλυσίδα συμβάντων που συγκλόνισε την Ντάνκαν, η οποία έδωσε την τελευταία της παράσταση στο Παρίσι το 1927.

Η Ισιδώρα Ντάνκαν και η Ελλάδα

Το 1903, η Ντάνκαν ταξίδεψε και στην Ελλάδα, όπου αναζητώντας διέξοδο στις καλλιτεχνικές τις ανησυχίες, αφιερώθηκε στη μελέτη της ορχηστικής (τέχνης του χορευτή) των αρχαίων Ελλήνων, όπως αυτή εκφραζόταν εικαστικά στη γλυπτική και την αγγειογραφία. Τότε αγόρασε ένα οικόπεδο από τους αδελφούς Γκιώνη, στη θέση Κοπανάς στην περιοχή του Υμηττού και έχτισε ένα σπίτι που ο αδελφός της Ρέιμοντ ονόμασε "Παλάτι του Αγαμέμνονα" (σήμερα είναι γνωστό ως "Σπίτι της Ντάνκαν" και βρίσκεται στον Δήμο Βύρωνα.




Να γράψουμε και δυο λόγια για τον αδερφό της Ρέιμοντ (1874-1966). Ήταν ζωγράφος και ο τρόπος ζωής του ήταν εμπνευσμένος από την αρχαία Ελλάδα. Φορούσε χλαμύδες, σανδάλια κλπ. Παντρεύτηκε την Πηνελόπη, αδελφή του Άγγελου Σικελιανού.

Η Ντάνκαν δημιούργησε ένα συγκρότημα από μικρούς μαθητές που τραγουδούσαν χορικά στα αρχαία ελληνικά για να συνοδεύσουν τον χορό της. Έδωσε παραστάσεις στο Δημοτικό και το Βασιλικό Θέατρο, που προκάλεσαν αίσθηση γιατί συνδέθηκαν και με τα γεγονότα της εποχής ("Ορεστειακά" κλπ.), για τη μετάφραση των αρχαίων τραγωδιών στα νέα ελληνικά.

Παραστάσεις έδωσε επίσης στη Βιέννη, το Μόναχο και το Βερολίνο. Το 1915, επέστρεψε στη χώρα μας σε μια προσπάθεια να ξεπεράσει τον χαμό των παιδιών της. Λέγεται ότι πέρασε κάποιους μήνες στην Κέρκυρα με την ομοφυλόφιλη Ιταλίδα ηθοποιό Ελεονόρα Ντούζε.




Τελευταία φορά που ήρθε στην Ελλάδα ήταν το 1920 με ένα συγκρότημα από μαθήτριές της για να διαπραγματευθεί τη δυνατότητα να εγκαταστήσει εδώ τη σχολή της. Επισκεύασε μάλιστα το σπίτι στον Κοπανά. Ωστόσο, τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα της εποχής αλλά και τα προσωπικά της προβλήματα αποτέλεσαν τροχοπέδη στα σχέδιά της.

Το τραγικό τέλος της Ντάνκαν

Αποκορύφωμα της τραγικής ζωής της Ισιδώρας Ντάνκαν ήταν ο θάνατός της. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1927, βρισκόταν στη Νίκαια της Γαλλίας. Μια μακριά εσάρπα που φορούσε μπλέχτηκε στους τροχούς του αυτοκινήτου της και η Ντάνκαν πνίγηκε.
Η αυτοβιογραφία της με τίτλο "Η Ζωή μου" ("My Life" ,1927) μεταφράστηκε στα ελληνικά από τη δεύτερη σύζυγό του Άγγελου Σικελιανού, Άννα.