Η δράση της ΕΟΚΑ στην Κύπρο

Το Κυπριακό που βρίσκεται για μια ακόμη φορά στο προσκήνιο λόγω των συνομιλιών Αναστασιάδη – Ακιντζί, είναι ένα θέμα που ταλανίζει τη χώρα μας και τη μαρτυρική Μεγαλόνησο για πολλές δεκαετίες.

Ιδιαίτερα κρίσιμο και καθοριστικό για την Κύπρο ήταν το διάστημα από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ως την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου τον Φεβρουάριο του 1959.

Θα ασχοληθούμε σήμερα, περιληπτικά, με τα γεγονότα αυτής της περιόδου και θα επικεντρωθούμε στη δράση της ΕΟΚΑ στην Κύπρο (1955-1959) και, κυρίως, σε άγνωστες ιστορίες από τα χρόνια αυτά.

Η Κύπρος μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

Η συμμετοχή περισσότερων από 30.000 Κυπρίων στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων καλλιέργησε ελπίδες για ενσωμάτωση της Μεγαλονήσου στην Ελλάδα μετά τη λήξη του πολέμου. Οι Βρετανοί, αν και καλούσαν τους Κυπρίους να αγωνιστούν για την "Ελλάδα και την ελευθερία", όταν τέθηκε το ζήτημα το 1945 από τον τότε αντιβασιλέα Δαμασκηνό, ο οποίος πρότεινε ως "αντάλλαγμα" για την ένωση τη δημιουργία βρετανικών βάσεων σε Ελλάδα και Κύπρο, αρνήθηκαν κάθε περαιτέρω συζήτηση.

Στην Κύπρο, μετά τη λήξη του πολέμου, άρχισε να επικρατεί αναβρασμός. Το 1947, κυβερνήτης της Μεγαλονήσου, ανέλαβε ο λόρδος Ουίνστερ (Winster). Τον Ιούνιο του ίδιου έτους, εκλέχθηκε στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο, ο, ως τότε, τοποτηρητής Λεόντιος, ο οποίος όμως πέθανε τον επόμενο μήνα. Νέος Αρχιεπίσκοπος αναδείχτηκε ο Μητροπολίτης Κυρήνειας, που ανέλαβε το αξίωμά του ως Μακάριος Β'.

Να σημειώσουμε ότι ο Αρχιεπίσκοπος και Εθνάρχης Κύπρου αναδεικνυόταν από παγκύπριες εκλογές με τη συμμετοχή του συνόλου του αντρικού πληθυσμού και ουσιαστικά, ήταν θρησκευτικός αλλά και εθνικός ηγέτης του λαού του.

Οι συνταγματικές προτάσεις που κατέθεσαν οι Βρετανοί στις 7 Μαΐου 1948, απορρίφθηκαν από τους Κυπρίους. Τον Οκτώβριο του 1948, διαδέχθηκε τον Ουίνστερ ο σερ Άντριου Ράιτ (sir Andrew Wright).

Παράλληλα, από τον Απρίλιο του 1948, οι Τουρκοκύπριοι άρχισαν να δραστηριοποιούνται και συγκρότησαν επιτροπή για τη διατύπωση των δικών τους αιτημάτων προς τον κυβερνήτη, με σημαίνον μέλος τον Ραούφ Ντενκτάς. Οι Τουρκοκύπριοι ήδη από το 1943 είχαν συστήσει πολιτική οργάνωση με ηγέτη τον Φαζίλ Κιουτσούκ.

Τον Δεκέμβριο του 1949, ζητήθηκε από τον Ράιτ, να διενεργήσει η αγγλική διοίκηση δημοψήφισμα, για να εκφράσει ο κυπριακός λαός τη βούλησή του για το θέμα. Ο Ράιτ αρνήθηκε, ωστόσο το δημοψήφισμα (από το οποίο απείχαν οι Τουρκοκύπριοι), διενεργήθηκε με τη μορφή συλλογής υπογραφών. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: το 95,7% του ελληνοκυπριακού πληθυσμού ψήφισε υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα. Η κυβέρνηση Πλαστήρα στην Ελλάδα υπέκυψε στις βρετανικές πιέσεις να μην δώσει συνέχεια στο ζήτημα και ο ίδιος ο πρωθυπουργός δήλωσε σε κυπριακή αντιπροσωπεία που τον επισκέφτηκε (27/5/1950), ότι "δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή για την έγερση του ζητήματος".

Στις 28 Ιουνίου 1950, πέθανε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Β'. Στις 16 Οκτωβρίου 1950, τον διαδέχθηκε ο Μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος (κοσμικό όνομα Μιχαήλ Μούσκος), ο οποίος, ως Μακάριος Γ', κυριάρχησε στην ιστορία της Μεγαλονήσου, ενώ ταυτόχρονα υπήρξε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της σύγχρονης παγκόσμιας ζωής.

Η προσπάθεια διεθνοποίησης του Κυπριακού (1950-1954)

Ο Μακάριος, από την αρχή, προέτρεψε τους Ελληνοκύπριους να μην συνεργάζονται με τη βρετανική διοίκηση. Οι Βρετανοί, αντιδρώντας, ενίσχυσαν τη νομοθεσία καταστολής (sedition laws), κάτι που δεν εμπόδισε όμως την οργάνωση μεγάλων αντιβρετανικών διαδηλώσεων στο νησί. Το 1951-1952, ο Μακάριος αναμόρφωσε το Εθναρχικό Συμβούλιο και συγκρότησε οργανώσεις νεολαίας καθώς και την Παγκύπριο Εθνική Συνέλευση (από την οποία απέκλεισε τους υποστηρικτές του ΑΚΕΛ). Αντίπαλος του Μακάριου ήταν ο Μητροπολίτης Κυρήνειας, που επιδίωκε άμεση ένωση με την Ελλάδα και υιοθετούσε σκληρότερη στάση απέναντι στους Βρετανούς.

Ο Μακάριος, προσπάθησε να μεταφέρει το Κυπριακό στον ΟΗΕ με αίτημα την εφαρμογή της αρχής της αυτοδιάθεσης στην Κύπρο. Μια σειρά από παράγοντες όμως, όπως οι ασταθείς ελληνικές κυβερνήσεις, η προσπάθεια της Ελλάδας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, ο προσεταιρισμός και των Η.Π.Α. από τη Βρετανία ώστε να μην προσφύγει η Κύπρος στον Ο.Η.Ε., εμπόδισαν κάτι τέτοιο.

Μάλιστα, ο Μακάριος στις 26 Ιουλίου 1952, αναχωρώντας από την Αθήνα, κατηγόρησε την ελληνική κυβέρνηση για "έλλειψη πατριωτισμού".

Το κλίμα φάνηκε να αλλάζει μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου 1952 στη χώρα μας και την επικράτηση του Ελληνικού Συναγερμού. Ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπάγος, ο υπουργός Εξωτερικών Στέφανος Στεφανόπουλος και ο διπλωμάτης, κυπριακής καταγωγής, Αλέξης Κύρου, μόνιμος αντιπρόσωπος στον Ο.Η.Ε. και από το 1954 Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών, πίστευαν ότι το κλίμα διεθνώς ευνοούσε πλέον μια προσφυγή στον Ο.Η.Ε. για αυτοδιάθεση της Κύπρου.



Η απόφαση ελήφθη τον Απρίλιο του 1954, σε σύσκεψη του Παπάγου με στενούς του συνεργάτες (μεταξύ των οποίων και οι Στεφανόπουλος-Κύρου), χωρίς να συζητηθεί στο υπουργικό συμβούλιο. Πολλοί διπλωμάτες, μεταξύ των οποίων και ο πρεσβευτής στο Λονδίνο Βασίλης Μόστρας, διατύπωσαν έντονες αντιδράσεις.

Η απόφαση για προσφυγή στον Ο.Η.Ε. έχει κατακριθεί από πολλούς διπλωμάτες και ιστορικούς. Δεν ήταν σωστά προετοιμασμένη, υπήρχε η απόφαση των Η.Π.Α. να μην τη στηρίξουν, ενώ ταυτόχρονα, έδωσε το δικαίωμα στην Τουρκία, η οποία να σημειώσουμε είχε παραιτηθεί από ΚΑΘΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑ στην Κύπρο, με τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), να εμφανιστεί διεθνώς ως "ενδιαφερόμενο μέρος", προσεγγίζοντας τη Μεγάλη Βρετανία και συμπλέοντας μ' αυτήν καθώς είχαν κοινά ενδιαφέροντα στη Μεγαλόνησο.

Μάλιστα, ο πρωθυπουργός Μεντερές, το φθινόπωρο του 1954, τάχθηκε δημόσια κατά της ένωσης με την Ελλάδα. Να σημειώσουμε ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1950, οι Τουρκοκύπριοι αποτελούσαν το 18% του συνολικού πληθυσμού της Κύπρου και ζούσαν αρμονικά με τους Ελληνοκύπριους (οι μόνες σοβαρές ταραχές ως τότε είχαν γίνει το 1912, έτος που ξεκίνησε ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος, για να μην ξεχνάμε…).

Τελικά, η προσφυγή στον Ο.Η.Ε. συζητήθηκε τον Δεκέμβριο του 1954. Η απόφαση ήταν, ο διεθνής οργανισμός να μην ασχοληθεί "προς το παρόν" με το Κυπριακό. Επρόκειτο για μια ήττα της ελληνικής διπλωματίας. Στην Αθήνα, έγινε μεγάλη διαδήλωση στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου (21/12/1954), ενώ ο Μακάριος προσπάθησε να εξασφαλίσει τη θετική στάση κρατών της Ασίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής.

Η νέα βρετανική κυβέρνηση, υπό τον Άντονι  Ίντεν και υπουργό Εξωτερικών τον Χάρολντ Μακμίλαν, που ανέλαβε τα καθήκοντά της στις αρχές Απριλίου 1955, φάνηκε ότι θα επανεξετάσει την πολιτική του Λονδίνου στο Κυπριακό. Όμως, ένα γεγονός έφερε τα πάνω – κάτω στην Κύπρο. Ήταν η έναρξη του ένοπλου αγώνα κατά της βρετανικής κυριαρχίας από την ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών), την 1η Απριλίου 1955. Αρχηγός της, ήταν ο κυπριακής καταγωγής, πρώην συνταγματάρχης του ελληνικού Στρατού Γεώργιος Γρίβας, που χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο "Διγενής".



Κλείνοντας αυτό το κεφάλαιο, να αναφέρουμε δύο ακόμα γεγονότα.
Το 1953, ανέβηκε στον βρετανικό θρόνο (στον οποίο βρίσκεται ως σήμερα), η βασίλισσα Ελισάβετ και οι Ελληνοκύπριοι, αρνήθηκαν να γιορτάσουν τη στέψη της.
Το πόσο απροετοίμαστη ήταν η ελληνική προσφυγή στον Ο.Η.Ε., καταδεικνύεται κι από το ότι στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, η Ελλάδα δεν είχε καν πρεσβείες και την εκπροσωπούσε διπλωματικά η Μεγάλη Βρετανία!
Μόλις το 1956 ιδρύθηκαν ελληνικές πρεσβείες στα κράτη της Νότιας Αμερικής.

Η δράση της ΕΟΚΑ

Ο Γρίβας στη διάρκεια της Κατοχής, ήταν αρχηγός της αντικομουνιστικής οργάνωσης "Χ". Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, είχε "συλλάβει" την ιδέα της ένοπλης δράσης.
Το 1954, ο Μακάριος έδωσε τη συγκατάθεσή του για την έναρξη τον αγώνα, με μόνες προϋποθέσεις, ότι οι επιθέσεις θα αφορούσαν βρετανικούς στόχους και θα γινόταν κάθε προσπάθεια να μην υπάρξουν ανθρώπινα θύματα. Ο Γρίβας πήγε στην Κύπρο μέσω Ρόδου.
Ο Παπάγος, φαίνεται ότι γνώριζε τις προθέσεις του Γρίβα και αντιδρούσε. Μάλιστα διέταξε τη σύλληψή του ενώ βρισκόταν στη Ρόδο, αλλά η διαταγή έφτασε όταν ο Γρίβας είχε φύγει ήδη για την Κύπρο.

Οι Βρετανοί, είχαν εν τω μεταξύ κατασχέσει (Ιανουάριος 1955), το ελλαδικό καΐκι "Άγιος Γεώργιος", που μετέφερε πολεμοφόδια στην Κύπρο, όμως αυτό δεν εμπόδισε την εμφάνιση της ΕΟΚΑ.

Είναι πρακτικά αδύνατο να αναφέρουμε την πλήρη δράση της ΕΟΚΑ στην Κύπρο στο άρθρο. Θα αρκεστούμε στα πλέον κομβικά σημεία αυτής της δράσης αλλά και σε, σχετικά άγνωστες, λεπτομέρειες από τον αγώνα των αγωνιστών της ΕΟΚΑ αλλά και ολόκληρου του ελληνοκυπριακού λαού κατά των Βρετανών, μεταξύ 1955 και 1959. Παράλληλα, θα αναφερθούμε και στις σημαντικότερες εξελίξεις στο Κυπριακό σε διπλωματικό επίπεδο.

Η δράση της ΕΟΚΑ, ξεκίνησε τα μεσάνυχτα της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου 1955, με μια σειρά από εκρήξεις βομβών (στον προπαγανδιστικό των Βρετανικών θέσεων ραδιοφωνικό σταθμό στη Λευκωσία, σε βρετανικό στρατιωτικό καταυλισμό στην Αμμόχωστο, στον κεντρικό αστυνομικό σταθμό της Λεμεσού κλπ). Παράλληλα, ρίχτηκαν χιλιάδες προκηρύξεις με το πρώτο επαναστατικό μήνυμα της ΕΟΚΑ. Οι Βρετανοί, αιφνιδιάστηκαν, όπως και η Αστυνομία.

Η κυπριακή Αστυνομία, το 1955, είχε συνολική δύναμη 3.838 άνδρες. Το 62% (!) της δύναμής  της ήταν Τουρκοκύπριοι! Το ποσοστό αυτό ανέβηκε στο 69% το 1956. Μόλις 16% των Κυπρίων αστυνομικών ήταν ελληνικής καταγωγής και το υπόλοιπο 15% ήταν Βρετανοί οι οποίοι στελέχωναν τις ανώτατες διοικητικές θέσεις του Σώματος.

Η δράση της ΕΟΚΑ προκάλεσε αίσθηση και ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους και είχε σαν αποτέλεσμα πολλοί νέοι να ενταχθούν στις τάξεις της. Στις 25/5/1955, τοποθετήθηκε ωρολογιακή βόμβα κάτω από τη θέση που καθόταν ο Βρετανός κυβερνήτης Ρόμπερτ Αρμιτέιτζ στο κινηματοθέατρο "ΠΑΛΛΑΣ". Η έκρηξη της βόμβας έγινε στις 23.10 όμως ο Αρμιτέιτζ είχε φύγει 10' νωρίτερα.

Μια εξίσου τολμηρή ενέργεια ήταν η επίθεση με χειροβομβίδες εναντίον του σπιτιού του αρχηγού των χερσαίων βρετανικών δυνάμεων Μέσης Ανατολής Τσαρλς Κίτλι, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Σταδιακά, οι δυνάμεις της ΕΟΚΑ, διαχωρίστηκαν σε ομάδες ανταρτών και ομάδες δολιοφθορέων πόλεων και υπαίθρου.

Οι Βρετανοί άρχισαν να αυξάνουν τις δυνάμεις τους στην Κύπρο. Στις 10 και 11 Σεπτεμβρίου μεταφέρθηκαν εκεί 1.500 κομάντος από τη Μάλτα και λίγο αργότερα τρία Τάγματα από τη Γηραιά Αλβιόνα, μεταξύ των οποίων το 1ο Τάγμα Σκώτων Χαϊλάντερ.

Στις 29 Αυγούστου 1955, οι Ελληνοκύπριοι προχώρησαν σε γενική απεργία και μια σειρά από διαδηλώσεις. Στις 15 Δεκεμβρίου 1955, συλλαμβάνεται το ηγετικό στέλεχος της ΕΟΚΑ Ρένος Κυριακίδης, μετά από προδοσία του δασοφύλακα Κώστα Ζαβρού. Ο Ζαβρός εκτελέστηκε από μαχητές της ΕΟΚΑ. Στο σακάκι του βρέθηκε επιταγή 400 βρετανικών λιρών! Την ίδια ημέρα, η ΕΟΚΑ θρηνεί τον πρώτο της νεκρό. Είναι ο Χαράλαμπος Μούσκος, ξάδελφος του Μακάριου. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι ο Μούσκος τραυματίστηκε στη διάρκεια συμπλοκής με Βρετανούς. Ωστόσο, ο ταγματάρχης Μπράιαν Κουμπς, εκτέλεσε εν ψυχρώ τον Μούσκο, που βρισκόταν τραυματισμένος και πεσμένος στο έδαφος (!). Η εσπευσμένη μετάθεση του Κουμπς σε μονάδα στην Αγγλία δείχνει ότι επρόκειτο για μια εν ψυχρώ δολοφονία.

Εν τω μεταξύ, η Βρετανία θέλοντας να "βάλει" στο Κυπριακό και την Τουρκία, με την οποία είχε κοινά συμφέροντα στο νησί, προσκάλεσε Ελλάδα και Τουρκία σε τριμερή διάσκεψη για την Κύπρο στο Λονδίνο (29/8-7/9/1955).

Διαπράττοντας τεράστιο λάθος, η κυβέρνηση Παπάγου, δέχτηκε τη συμμετοχή της Τουρκίας, η οποία πλέον αναγνωρίστηκε ως συμβαλλόμενο μέρος και με δικαιώματα στην Κύπρο. Ενώ η διάσκεψη βρισκόταν σε εξέλιξη, ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη τα "Σεπτεμβριανά", που σήμαναν ουσιαστικά τον ξεριζωμό του ελληνισμού της Πόλης.

Οι Βρετανοί συνέχισαν να μεταφέρουν στρατιώτες στην Κύπρο ενώ ο κυπριακός λαός διαδήλωνε ασταμάτητα εναντίον τους. Στις 27/9/1955, σκοτώθηκε εν ψυχρώ ο 16χρονος μαθητής Ανδρέας Γεωργίου. Παράλληλα, εκατοντάδες πολίτες φυλακίστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης με βάση το νόμο περί προσωποκράτησης.

Στις 3/10/1955, έφτασε στην Κύπρο ο νέος κυβερνήτης του νησιού Τζον Χάρτινγκ. Οι Βρετανοί πίστευαν ότι ήταν ικανός να συντρίψει την ΕΟΚΑ. Είχε υπηρετήσει στην Κένυα και τη Μαλαισία και έφτασε ως τον βαθμό του αρχηγού του Αυτοκρατορικού Γενικού Επιτελείου Στρατού. Στην Αθήνα, μετά τον θάνατο του Παπάγου, έγινε πρωθυπουργός ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο Χάρτινγκ συναντήθηκε με τον Μακάριο αλλά φάνηκε αμέσως η χαώδης διαφορά μεταξύ τους. Με νέα, σκληρότερα μέτρα καταστολής, ο Βρετανός προσπάθησε να κάμψει το φρόνημα των Κυπρίων.



Στις 9 Μαρτίου 1956, ο Μακάριος και η συνοδεία του (ο Μητροπολίτης Κυρήνειας Κυπριανός, ο πρωθιερέας Σταύρος Παπαγαθαγγέλου και ο δημοσιογράφος και αγωνιστής Πολύκαρπος Ιωαννίδης) βρίσκονται στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας με προορισμό την Αθήνα. Ωστόσο, απαγάγονται στην κυριολεξία από τους Βρετανούς, που τους μεταφέρουν στο νησί Μαχέ των Σεϋχελλών! Εκεί, έμειναν φρουρούμενοι σε μια έπαυλη ως τα τέλη Μαρτίου 1956.

Ήταν μια πράξη που ξεπερνούσε κάθε όριο νομιμότητας και πολιτισμένης συμπεριφοράς. Προκλήθηκε διεθνής κατακραυγή και η ελληνική κυβέρνηση ανακάλεσε τον πρεσβευτή της από το Λονδίνο και προσέφυγε στον Ο.Η.Ε.

Εν τω μεταξύ, ο Χάρτινγκ ίδρυσε την "Επικουρική και Μηχανοκίνητη Αστυνομία", η οποία στελεχώθηκε αποκλειστικά από Τουρκοκύπριους, μερικοί μάλιστα από τους οποίους, ήταν άνθρωποι του υποκόσμου!

Άλλα "εκλεκτά" μέλη της ανήκαν στην τουρκοκυπριακή τρομοκρατική οργάνωση "Volkan" (μετέπειτα ΤΜΤ), η οποία είχε στις τάξεις της τα πλέον εξτρεμιστικά στοιχεία των Τουρκοκύπριων που εκπαιδεύονταν από Τούρκους αξιωματικούς.

Στις 20/3/1956, ο θαλαμηπόλος του κυβερνήτη Χάρτινγκ, Νεόφυτος Σοφοκλέους, τοποθέτησε κάτω απ' το κρεβάτι του Βρετανού ωρολογιακή βόμβα η οποία όμως δεν εξερράγη, από λανθασμένη εκτίμηση του χρόνου έκρηξης.

Στις 10/5/1956, απαγχονίζονται τα στελέχη της ΕΟΚΑ Ανδρέας Δημητρίου και Μιχαλάκης Καραολής.





 Ξεσπούν διαδηλώσεις σε Κύπρο και Ελλάδα. Στην Αθήνα, τρεις νεκροί είναι ο απολογισμός της πρωτοφανούς κρατικής βίας. Ο τότε υπουργός Προεδρίας (και μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας) διανοούμενος και πολιτικός Κωνσταντίνος Τσάτσος δήλωσε: "Έδωσα εντολή να τους συντρίψουν"!

Στις 9 Αυγούστου 1956, απαγχονίστηκαν οι αγωνιστές Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ και Ανδρέας Ζάκος.






 Στις 21 Σεπτεμβρίου 1956, απαγχονίστηκαν οι Στέλιος Μαυρομμάτης, Ανδρέας Παναγίδης και Μιχαήλ Κουτσόφτας. Οι εκκλήσεις προς την (ως σήμερα) βασίλισσα Ελισάβετ, τον πρόεδρο των Η.Π.Α. κ.ά. για να μην γίνουν αυτές οι εκτελέσεις δεν είχαν αποτέλεσμα.

Σε αντίποινα, η ΕΟΚΑ σκοτώνει δεκάδες Βρετανούς.

Πλέον, η Κύπρος ήταν άκρως επικίνδυνη για κάθε Βρετανό. Κρούσματα στάσης εμφανίζονται σε διάφορες μονάδες ενώ στα τέλη του 1956, βρετανική μονάδα από το Σουέζ διατάχθηκε να μεταβεί στην Κύπρο αλλά οι άνδρες της στασίασαν και αρνήθηκαν (!). Έτσι τελικά κατάφεραν να γυρίσουν στη χώρα τους.



Εν τω μεταξύ, υπουργός Εξωτερικών στην Ελλάδα, είχε αναλάβει ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας. Στη γενική συνέλευση του Ο.Η.Ε. στις 20 Νοεμβρίου 1956, ο Κ. Καραμανλής εκφώνησε βαρυσήμαντο λόγο για το Κυπριακό, ενώ η συζήτηση στη συνεδρίαση του ΝΑΤΟ στο Παρίσι, στα τέλη του 1956, προκάλεσε έντονες συζητήσεις και διαξιφισμούς.
Συνεχίζεται…