Η προέλευση της φράσης «διέβη τον Ρουβίκωνα»

Παρακολουθούμε το τελευταίο χρονικό διάστημα την ομάδα «Ρουβίκωνας» και τις «δράσεις» της, με πιο πρόσφατη την εισβολή μελών του στο προαύλιο της Βουλής την Τρίτη 26/7. Δεν θα ασχοληθούμε στο σύντομο αυτό άρθρο με την ομάδα «Ρουβίκωνας», αλλά με τον ποταμό της Ιταλίας από τον οποίο πήρε το όνομά της και την προέλευση της φράσης «διέβη τον Ρουβίκωνα».

Ο ποταμός Ρουβίκωνας

Ρουβίκωνας, είναι το εξελληνισμένο όνομα του ποταμού της Ιταλίας Rubicone (Ρουμπικόνε) ή Rubicon (Ρουμπίκον). Πηγάζει από τους πρόποδες των Κεντρικών Απέννινων και, αφού διασχίζει με κατεύθυνση ΝΔ – ΒΑ το νότιο τμήμα της επαρχίας Εμίλια – Ρομάνια ανάμεσα στις πόλεις Ρίμινι και Τσεζένα, εκβάλλει στην Αδριατική θάλασσα, λίγο βορειότερα από το Ρίμινι.
Ο Ρουβίκωνας έχει σήμερα μήκος 80 χλμ. περίπου. Η λατινική λέξη Rubico, προέρχεται από το επίθετο rubeus που σημαίνει «κόκκινο». Ο ποταμός ονομάστηκε έτσι επειδή το νερό του είναι χρωματισμένο με κόκκους από τις αποθέσεις λάσπης.

Ο Ρουβίκωνας στην αρχαιότητα – Ιούλιος Καίσαρας: «Ο κύβος ερρίφθη»…

Ο Ρουβίκωνας αποτελούσε κατά τον 1ο π.Χ. αιώνα το σύνορο ανάμεσα στην ελεγχόμενη από τη ρωμαϊκή Σύγκλητο Ιταλία και τη ρωμαϊκή επαρχία της «Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατίας» (Gallia Cisalpina). Στην όχθη του, ο Ιούλιος Καίσαρας, φέρεται να είπε την ιστορική φράση «Alea iacta est» (= ο κύβος ερρίφθη, Σουητώνιος, «Caesar, 3,2»), που εξέφραζε την απόφασή του να συγκρουστεί με τις δυνάμεις της Συγκλήτου και τον ηγέτη τους Πομπήιο για την εξουσία (10 Ιανουαρίου 49 π.Χ.). Η κίνησή του αυτή, υπήρξε αφορμή για την κήρυξη τριετούς εμφυλίου πολέμου, καθώς η είσοδος των δυνάμεων του Καίσαρα στην Ιταλία, καταπατούσε τον νόμο που απαγόρευε σ’ ένα στρατηγό να οδηγήσει τον στρατό του έξω από την επαρχία που διοικούσε (Lex Cornelia Maiestatis) και ισοδυναμούσε με την κήρυξη πολέμου με τη Σύγκλητο. Στον τριετή αυτό πόλεμο, ο Ιούλιος Καίσαρας επικράτησε του Πομπήιου και εδραιώθηκε ως «ο ισχυρός άντρας της Ρώμης». Από τότε, επικράτησε να λέγεται η φράση «διέβη/πέρασε τον Ρουβίκωνα», για κάποιον που πήρε μια κρίσιμη, σημαντική απόφαση, συνήθως χωρίς να μπορεί να κάνει πίσω, μια κίνηση χωρίς επιστροφή, θα λέγαμε.

Ο Ρουβίκωνας στα νεότερα χρόνια

Η επαρχία (ή Διαμέρισμα του Ρουβίκωνα), ήταν τμήμα της Ιταλικής Δημοκρατίας από το 1797 ως το 1815. Πρωτεύουσά της αρχικά ήταν το Ρίμινι και αργότερα, το Φορλί.
Από τον 15ο αιώνα, επιχειρήθηκε να γίνει ταυτοποίηση του αρχαίου Ρουβίκωνα με διάφορους ποταμούς της περιοχής. Τελικά, το 1933, ο ποταμός Fiumicino, αναγνωρίστηκε επίσημα ως ο αρχαίος Ρουβίκωνας. Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξαν πολλοί επιστήμονες και μελετητές αργότερα, με κορυφαίους τους Rignotti, Ravagli και Donati (1991). Δύο άλλα ποτάμια, που ταυτίστηκαν με τον Ρουβίκωνα στο παρελθόν, ήταν ο Πισατέλο (λίγο βορειότερα) και ο Ούζο (λίγο νοτιότερα) από τον Rubicone.




ΠΗΓΕΣ: 
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ «ΠΑΠΥΡΟΣ – ΛΑΡΟΥΣ – ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ», τόμος 52, εκδ. 1992.
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ «ΔΟΜΗ», εκδ. 2005.