Πακιστάν- Μπαγκλαντές: Πόσα ξέρουμε για τις δύο χώρες;

Στην Ελλάδα έχουν έρθει, ειδικά τα τελευταία χρόνια, πολλοί μετανάστες (θα αποφύγουμε άλλους χαρακτηρισμούς), από το Πακιστάν (κυρίως) και, κατά δεύτερο λόγο, από το γειτονικό Μπανγκλαντές.

Πολλοί συχνά διαβάζουμε για περιστατικά στα οποία πρωταγωνιστές είναι Πακιστανοί (κατά κύριο λόγο) και, δευτερευόντως, Μπαγκλαντεσιανοί.

Ακολουθούν πολλά και διάφορα σχόλια και απόψεις, συχνά αλληλοσυγκρουόμενες. Λίγο πολύ, όλες και όλοι έχουμε μια γνώμη για το θέμα των μεταναστών, προσφύγων κλπ. Έχουμε όμως και γνώση για τις πατρίδες όλων αυτών; Είναι αδύνατο φυσικά να ασχοληθούμε με τις δεκάδες χώρες από τις οποίες προέρχονται οι πρόσφυγες, μετανάστες κλπ. Επειδή θεωρούμε ότι η ιστορία του Πακιστάν (που μετρά μόλις 71 χρόνια ανεξαρτησίας) και του Μπαγκλαντές (ανεξάρτητο κράτος εδώ και λιγότερα από 50 χρόνια), παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σκεφθήκαμε να γράψουμε ένα σχετικό άρθρο, ελπίζοντας ότι θα λύσουμε κάποιες απορίες που εκφράζονται συχνά, όπως π.χ. "έχει πόλεμο το Πακιστάν τελικά";

1947 – Χρονιά κοσμογονικών αλλαγών στην Ινδική υποήπειρο.

Δεν θα ασχοληθούμε με πολλά ιστορικά στοιχεία στο συγκεκριμένο άρθρο. Θα ξεκινήσουμε από το 1947, κομβικό έτος για την ευρύτερη περιοχή.

Στις αρχές του 19ου αιώνα, οι Βρετανοί είχαν επικρατήσει σε ολόκληρη την ινδική χερσόνησο.

Σε ολόκληρη τη διάρκειά του, με μικρές εξαιρέσεις, όπως η εξέγερση του 1857, η βρετανική κυριαρχία ήταν αδιαμφισβήτητη. Η ίδρυση του Ινδικού Εθνικού Κογκρέσου (1885), γύρω από το οποίο σχηματίστηκε τις επόμενες δεκαετίες το μεγάλο κόμμα της ανεξαρτησίας και η επικράτηση σε αυτό εθνικιστικών στοιχείων υπό την ηγεσία του Μπαρ Γκανγκαντάρ Τιλάκ (1907), άλλαξαν τα δεδομένα. Μετά το 1910, πολλοί Βρετανοί κρατικοί λειτουργοί δολοφονήθηκαν.

Η εμφάνιση στο προσκήνιο του Μαχάτμα Γκάντι, η νίκη του Κογκρέσου το 1937 και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, προώθησαν την ινδική ανεξαρτησία.

Το μεγάλο πρόβλημα όμως, ήταν η ρήξη ανάμεσα σε ινδουιστές και μουσουλμάνους στην Ινδία.
Μετά την κατάρρευση της μογγολικής αυτοκρατορίας και, κυρίως, μετά την ινδική κατάκτηση, οι μουσουλμάνοι είχαν χάσει τον ρόλο που έπαιζαν στο παρελθόν.

Μάλιστα η παρακμή τους ήταν ακόμα μεγαλύτερη σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, καθώς οι ινδουιστές είχαν επιβληθεί στους μουσουλμάνους που ήταν φτωχότεροι και αγράμματοι.

Ως το 1900, η μεγάλη έχθρα μεταξύ ινδουιστών και μουσουλμάνων, δεν είχε εμφανιστεί στο προσκήνιο.

Η ίδρυση και η επιβολή του Κογκρέσου, είχε σαν αποτέλεσμα την αντίδραση των μουσουλμάνων, οι οποίοι υποστηρίζονταν λιγότερο ή περισσότερο φανερά, από τους Βρετανούς. Η ίδρυση της Μουσουλμανικής Ένωσης το 1906, μεγάλωσε το χάσμα ανάμεσα σε ινδουιστές και μουσουλμάνους. Το 1940, η Μουσουλμανική Ένωση αντιτάχθηκε σθεναρά στο αίτημα ανεξαρτησίας της Ινδίας που προβλήθηκε από το Κογκρέσο και πρότεινε τη δημιουργία ανεξάρτητου μουσουλμανικού κράτους, του Πακιστάν. Το 1946, λίγο πριν την ανεξαρτησία της Ινδίας, το ρήγμα των δύο πλευρών ήταν αγεφύρωτο. Μετά τις τελευταίες αποτυχημένες προσπάθειες για ενότητα, στις 20 Φεβρουαρίου 1947, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κλέμεντ Άτλι, ανήγγειλε ότι η Μεγάλη Βρετανία θα εγκατέλειπε τις κτήσεις της στην Ινδία.

Η κατάσταση έτεινε να γίνει ανεξέλεγκτη και το μίσος ανάμεσα στις δύο παρατάξεις τόσο μεγάλο, ώστε στις 18 Ιουλίου 1947, αποφασίσθηκε ο διαμελισμός της χώρας. Έτσι δημιουργήθηκαν η (σημερινή) Ινδία και το Πακιστάν. Πρωτεύουσα της Ινδίας έγινε το Δελχί, αρχηγός του νέου κράτους (γενικός κυβερνήτης), ο πρώην αντιβασιλιάς της χώρας λόρδος Μαουντμπάτεν και πρωθυπουργός της ο Τζαβαχαρλάλ Νεχρού. Πρωτεύουσα του Πακιστάν έγινε το Καράτσι και γενικός κυβερνήτης του ο Μοχάμαντ Αλί Τζινά, ο οποίος θεωρείται ο "πατέρας" της πακιστανικής ανεξαρτησίας. Αρχικά, το Πακιστάν περιλάμβανε δύο μεγάλες περιοχές, το Δυτικό Πακιστάν και το Ανατολικό Πακιστάν, που δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Το 1971, το Ανατολικό Πακιστάν αποσχίστηκε και ονομάστηκε Μπα(ν)γκλαντές.

Αλί Τζινά

Το "διαζύγιο" όμως ανάμεσα στις δύο πλευρές, δεν ήταν καθόλου "βελούδινο". Υπήρχαν πολλές δυσκολίες στον καθορισμό των συνόρων, ιδιαίτερα στα δυτικά, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει άγριος εμφύλιος πόλεμος, με τρομερές σφαγές, εκτοπίσεις και μαζικές μεταναστεύσεις, ενώ απροσδιόριστος είναι ο αριθμός των νεκρών (από 100.000 – 300.000). Ο μετριοπαθής Μαχάτμα Γκάντι πλήρωσε τη διαλλακτικότητα του με την ίδια του τη ζωή, καθώς δολοφονήθηκε στο Δελχί από φανατικό ινδουιστή εξτρεμιστή (30/1/1948).

Τον διαδέχθηκε ο μεγαλύτερος από τους μαθητές και συνεργάτες του, Τζαβαχαράλ Νεχρού (1885 – 1964), ένας σπουδαίος πολιτικός άνδρας, πατέρας της μετέπειτα πρωθυπουργού Ίντιρα Γκάντι (1917 – 1984) (αν και πολλοί νομίζουν, εσφαλμένα βέβαια, ότι ο πατέρας της ήταν ο Μαχάτμα Γκάντι, λόγω… συνεπωνυμίας προφανώς).

Τζαβαχαράλ Νεχρού

Το Πακιστάν σήμερα.

Όπως είδαμε, το Πακιστάν ιδρύθηκε το 1947. Έχει δηλαδή ιστορία 71 ετών. Είναι ένα κράτος που "γεννήθηκε" από το άσβεστο μίσος μεταξύ ινδουιστών και μουσουλμάνων, οι οποίοι αποτελούν σήμερα την συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του. Συγκεκριμένα, γύρω στο 97% των Πακιστανών είναι μουσουλμάνοι (77% Σουνίτες και 20% Σιίτες), ενώ υπάρχουν χριστιανοί και ινδουιστές, οι οποίοι αποτελούν το 3% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.

Η χώρα έχει έκταση 803.940 τ.χλμ. και πληθυσμό, περίπου 197.000.000 (εκτίμηση 2017).

Είναι χαρακτηριστικό, ότι κατά την απογραφή του 1998, η χώρα είχε 132.352.279 και το 2007, 162.420.000 κατοίκους! Ο πληθυσμός του Πακιστάν αυξάνεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς, που πλησιάζουν το 3% ετησίως! Ωστόσο, το 57% των κατοίκων του είναι αναλφάβητοι (2007).

Πρωτεύουσα της χώρας από το 1971, είναι το Ισλαμαμπάντ. Πρόκειται για μια καινούργια πόλη, η οποία άρχισε να χτίζεται το 1960. Το χτίσιμο της πόλης στηρίχθηκε σε σχέδιο της ελληνικής εταιρείας αρχιτεκτόνων "Δοξιάδης και Συνεργάτες", με επικεφαλής τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Δοξιάδη (1913 – 1975), το οποίο εκπονήθηκε το 1959 και εγκρίθηκε από ειδική επιτροπή.

Ισλαμαμπάντ

Να σημειώσουμε ότι ο Κ. Δοξιάδης, σχεδίασε και το Πανεπιστήμιο του Παντζάμπ, μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας.

Κομβικό σημείο για το Πακιστάν, ήταν το 1971, καθώς αποσχίστηκε το ανατολικό του τμήμα και δημιουργήθηκε το Μπανγκλαντές, με το οποίο θα ασχοληθούμε διεξοδικά στη συνέχεια.

Κωνσταντίνος Δοξιάδης

Βλέπουμε συχνά στη χώρα μας Πακιστανούς να συμπλέκονται μεταξύ τους (πρόσφατο είναι το παράδειγμα σε λαϊκή αγορά της Θεσσαλονίκης). Πέρα από τις αφορμές, ίσως υπάρχουν και βαθύτερες αιτίες, καθώς καθεμία από τις μειονότητες του Πακιστάν έχει τις δικές της διεκδικήσεις. Στα βορειοδυτικά της χώρας, οι Πατάν θέλουν να ενωθούν με τους συγγενείς τους από την άλλη πλευρά των συνόρων με το Αφγανιστάν. Οι Μοχατζίρ που μιλούν την επίσημη γλώσσα της χώρας Ούρντου, μετανάστευσαν μαζικά από την Ινδία όταν έγινε η διχοτόμηση και αποτελούν την πλειοψηφία του Καράτσι και του Χιντεραμπάντ. Δυσανασχετούν με την κυριαρχία την Πουντζάμπι (Punjabi), που αποτελούν το 50% του πληθυσμού της χώρας και την εξουσία των παλαιών γαιοκτημόνων.

Άλλες εθνικές ομάδες του Πακιστάν είναι οι Σίντι (Sindhi) που αποτελούν το 15% του συνολικού πληθυσμού οι Παστούν (Pastun) (15%), οι Μοχατζίρ (Mohajir), Ινδοί μετανάστες και οι απόγονοί τους (8%), οι Μπαλόχ (Baloch) (5%) και διάφοροι άλλοι, που αποτελούν το 7% του πληθυσμού της χώρας.

Να σημειώσουμε ότι το Πακιστάν είναι η μόνη χώρα που καταψήφισε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., ως μη μόνιμο μέλος του, το 1983, το ψήφισμα 541 (1983), το οποίο προτάθηκε από την Μ. Βρετανία. Επρόκειτο για το ψήφισμα με την οποία αποδοκιμάζεται η ανακήρυξη του ψευδοκράτους στην Κύπρο, θεωρείται άκυρη και ζητείται επείγουσα και αποτελεσματική εφαρμογή των ψηφισμάτων 356 (1974) και 367 (1975), ενώ καλούνται όλες οι χώρες να μην αναγνωρίσουν κανένα άλλο κράτος εκτός από την Κυπριακή Δημοκρατία. Το ψήφισμα υιοθετήθηκε με 13 ψήφους υπέρ (συμπεριλαμβανομένων των ψήφων των πέντε μονίμων μελών του Σ.Α., δηλ Η.Π.Α., τέως ΕΣΣΔ, Γαλλία, Κίνα και Μ. Βρετανία), μία αποχή (Ιορδανία) και μία ψήφο εναντίον, του Πακιστάν όπως αναφέραμε.

(Από το βιβλίο του Δρα Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτου "ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ, 2017).

Το Μπανγκλαντές

Όπως αναφέραμε, το 1947 ιδρύθηκε το κράτος του Πακιστάν το οποίο περιλάμβανε δύο τμήματα, το Δυτικό και το Ανατολικό. Το Ανατολικό Πακιστάν δεν "επικοινωνούσε" με το Δυτικό, από το οποίο το χώριζε απόσταση 1.000 μιλίων! Παράλληλα, το Ανατολικό τμήμα, γνωστό και ως Ανατολική Βεγγάλη, είχε διαφορετική γλώσσα και πολιτισμό από το Δυτικό.

Το 1970, έγιναν στο Ανατολικό Πακιστάν, όπου αυξάνονταν διαρκώς το εθνικιστικό αίσθημα και η δυσαρέσκεια για τα προνόμια του Δυτικού Πακιστάν, εκλογές.

Σ' αυτές επικράτησε ο Σύνδεσμος Αουάμι, ένα πολιτικό κόμμα που υποστήριζε ανοιχτά της ανεξαρτησία της Ανατολικής Βεγγάλης. Η κυβέρνηση του Πακιστάν ακύρωσε τις εκλογές αυτές. Τον Μάρτιο του 1971, ξέσπασε άγριος ανταρτοπόλεμος. Η παρέμβαση της Ινδίας, η οποία κήρυξε τον πόλεμο στο (Δυτικό) Πακιστάν, τασσόμενη με το μέρος των επαναστατών (Δεκέμβριος 1971) είχε σαν αποτέλεσμα την επικράτηση των ανταρτών.

Στις 16 Δεκεμβρίου 1971, ιδρύθηκε το ανεξάρτητο Μπανγκλαντές με πρωτεύουσα την Ντάκα και πρώτο πρόεδρο τον Σεΐχ Ματζιπούρ Ραχμάν, ο οποίος δολοφονήθηκε το 1975. Εκατομμύρια πρόσφυγες από την Ανατολική Βεγγάλη κατέφυγαν στην Ινδία σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα της έντασης και του πολέμου.

Ματζιπούρ Ραχμάν

Το 1974 ,υπήρξε αμοιβαία αναγνώριση ανάμεσα στο Πακιστάν και το Μπανγκλαντές και ακολούθησαν συζητήσεις για ανταλλαγές πληθυσμών (Διάσκεψη του Δελχί, Φεβρουάριος 1974).

Το όνομα Μπανγκλαντές, σημαίνει "η χώρα των Μπενγκάλι", ενός λαού που συνεισέφερε πολλά στην ιστορία της Ινδίας. Η ιστορία της χώρας είναι γεμάτη πραξικοπήματα, κοινοβούλια που διαλύονται, εσωτερικές αναταραχές και συχνές φυσικές καταστροφές.

Το Μπανγκλαντές έχει έκταση 147.570 τ.χλμ, λίγο μεγαλύτερη από την Ελλάδα δηλαδή, και πληθυσμό γύρω στα 166.000.000 (εκτίμηση Ο.Η.Ε. για το 2018).

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός της χώρας ήταν 142.319.000. Υπάρχει και εδώ δηλαδή ραγδαία αύξηση του πληθυσμού (ετήσιο ποσοστό γύρω στο 3%)!

Ντάκα - Μπανγκλαντές

Το 83% των κατοίκων της είναι μουσουλμάνοι, το 18% ινδουιστές και το 1% χριστιανοί, βουδιστές και διάφοροι άλλοι. Το ποσοστό αναλφαβητισμού στη χώρα, ανέρχεται στο 56,9 (2007).

Κασμίρ: το "μήλον της έριδος" μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν - Η σύγκρουση Κίνας-Ινδίας

Όπως έχει γίνει αντιληπτό, η διάσπαση της βρετανικής Ινδίας το 1947 έγινε, κυρίως, για θρησκευτικούς λόγους.

Ουσιαστικά όμως οι δύο χώρες βρίσκονται σε μία διαρκή αντιπαράθεση από τότε ως τις μέρες μας. Ο λόγος; Το Κασμίρ. Παλαιό κράτος και σημερινή περιοχή της ινδικής υποηπείρου που διεκδικείται από την Ινδία και το Πακιστάν.

Στην όλη διαμάχη, εμπλέκεται και ο άλλος "γίγαντας" της περιοχής, η Κίνα.

Το Κασμίρ έχει έκταση 222.236 τ.χμλ και βρίσκεται στο ΒΔ τμήμα της Ινδικής χερσονήσου.. Το 1947, ένα τμήμα του μουσουλμανικού πληθυσμού του Κασμίρ απαίτησε την ένωσή του με το Πακιστάν, αλλά ο ινδουιστής μαχαραγιάς Χαρί Σινχ αρνήθηκε. Το Πακιστάν εισέβαλε στην περιοχή και ο μαχαραγιάς υπέγραψε την προσάρτηση της χώρας του στην Ινδία. Η Ινδία έστειλε στρατεύματα στο Κασμίρ και στη σύγκρουση με το Πακιστάν επικράτησε. Το Πακιστάν υποχρεώθηκε να παραχωρήσει κάποια εδάφη και τον Ιανουάριο του 1949 αποφασίστηκε εκεχειρία με παρέμβαση του Ο.Η.Ε.

Προσπάθειες για απόσυρση των στρατευμάτων των δύο πλευρών δεν καρποφόρησαν. Κατά τη δεκαετία του 1950, η Κίνα άρχισε να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις στη συνοριακή γραμμή του ανατολικού Κασμίρ.

Ινδικά στρατεύματα

Το 1962, ξέσπασε στην ευρύτερη περιοχή, πόλεμος μεταξύ Κίνας και Ινδίας. Ήδη το 1956 η Κίνα κατέλαβε τμήμα εδάφους της Ινδίας και στη συνέχεια προσπαθούσε να ολοκληρώσει την κατάκτηση του Θιβέτ.

Μεθοριακά επεισόδια, μεταξύ των δύο χωρώ ξέσπασαν από το καλοκαίρι του 1962. Ωστόσο ο σινοϊνδικός πόλεμος, ξεκίνησε στις 20 Οκτωβρίου 1962 και έληξε με επικράτηση των Κινέζων στις 21 Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Ο πόλεμος έλαβε χώρα εν μέσω της κρίσης των πυραύλων στην Κούβα και στο παρά πέντε αποφεύχθηκε η εμπλοκή των Η.Π.Α. στο πλευρό της Ινδίας.

Σύνορα Ινδίας - Κίνας

Ορισμένες μάχες, έγιναν σε υψόμετρα 4.000 και πλέον μέτρων κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Ακόμα και σήμερα πάντως, η Ινδία έχει αυξημένη στρατιωτική παρουσία στην περιοχή του Κασμίρ που ελέγχει, στα σύνορα με την Κίνα (Λαντάκ).

Το 1965 και το 1971, ξέσπασαν σφοδρές συγκρούσεις για το Κασμίρ, μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν που οδήγησαν στη δημιουργία ζώνης ελέγχου με την οποία καθορίστηκαν τα όρια των περιοχών που βρίσκονταν υπό ινδική ή πακιστανική επιρροή.

Από το 1989 οι μουσουλμάνοι αυτονομιστές του Κασμίρ ξεκίνησαν ανταρτοπόλεμο, με την υποκίνηση του Πακιστάν. Παρά τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών, η δράση των ανταρτών συνεχίστηκε, παίρνοντας μάλιστα τη μορφή τζιχάντ (ιερού πολέμου), από το 1999.

Στις 7 Νοεμβρίου 2003, Ινδία και Πακιστάν υπόγραψαν συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στα κοινά τους σύνορα στο Κασμίρ.

Σύνορα Ινδίας - Πακιστάν

Σήμερα, το Κασμίρ χωρίζεται σε τρεις περιοχές, με ασαφή και διαφιλονικούμενα όρια. Το Πακιστάν ελέγχει το ΒΔ τμήμα (Northern Areas and Kashmir), η Ινδία το κεντρικό και νότιο τμήμα (Jammn and Kashmir) και το Ladakh, στα σύνορα με την Κίνα, η οποία ελέγχει το ΒΑ πέρασμα (Aksai Chin και Trans – Karakoram Tract).

Γενικότερα, οι ισορροπίες στην περιοχή του Κασμίρ είναι εύθραυστες. Καμία χώρα δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα τον έλεγχο των περιοχών της άλλης.

Μια πολεμική σύγκρουση (που αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή το 1999), θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή και όχι μόνο…