Ναϊτες ιππότες: Θρύλος και πραγματικότητα

Υπάρχουν πρόσωπα, γεγονότα, καταστάσεις και θεσμοί στην παγκόσμια ιστορία, που ασκούν μεγάλη γοητεία σε ιστορικούς και, απλούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα μάλιστα όταν συνοδεύονται από κάποια ασαφή, μυστηριώδη στοιχεία.

Ανάμεσά τους αναμφίβολα είναι οι Ναΐτες Ιππότες, οι οποίοι ενώ ιδρύθηκαν σαν ένα θρησκευτικό-ιπποτικό τάγμα για την προστασία των προσκυνητών που επισκέπτονταν τους Αγίους Τόπους, απέκτησαν σύντομα τεράστια αίγλη, δύναμη και περιουσία. Σήμερα, 900 χρόνια μετά την ίδρυσή τους και, περίπου 700 μετά τη διάλυσή τους, οι Ναΐτες Ιππότες εξακολουθούν να απασχολούν και να σαγηνεύουν χιλιάδες ανθρώπους.

Η ίδρυση του Τάγματος των Ναϊτών

Το 1099,η Ιερουσαλήμ καταλήφθηκε από τους Σταυροφόρους. Όπως ήταν φυσικό, πολλοί Χριστιανοί ήθελαν να προσκυνήσουν τον τόπο όπου σταυρώθηκε ο Χριστός.
Το ταξίδι όμως ήταν μακρύ κι επίμονο και ελλόχευε πάντοτε ο κίνδυνος επιθέσεων από κακοποιούς.
Το Τάγμα των Περιθαλπόντων Μοναχών, φρόντιζε τους άρρωστους προσκυνητές στην Ιερουσαλήμ, ωστόσο δεν υπήρχε καμία στρατιωτική προστασία.
Έτσι το 1119, ο Hugues de Payens (περ. 1070-1136), ένας ευγενής από την Καμπανία, μαζί με άλλους οχτώ ιππότες, κυρίως από οικογένειες ευγενών, ίδρυσαν το Τάγμα των Φτωχών Ιπποτών του Χριστού και του Ναού του Σολομώντα, που έμεινε στην ιστορία ως Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών (γαλλικά Templiers, αγγλικά Templars ή Templar Knights).

Πήραν το όνομά τους από το κατάλυμά τους στην Ιερουσαλήμ, κοντά στο τέμενος του Αλ Ακσά στο Όρος του Ναού, που υποτίθεται ότι είχε χτιστεί πάνω στα ερείπια του Ναού του Σολομώντα.
Ο αριθμός των  Ναϊτών Ιπποτών αυξήθηκε πολύ γρήγορα.

Το 1130, υπήρχαν περίπου 300 σε ολόκληρη την Παλαιστίνη. Η επίσημη αναγνώριση του Τάγματος, έγινε το 1128 στη Σύνοδο της Τρουά (ΝΑ του Παρισιού).
Αυτό οφείλεται κυρίως στην παρότρυνση του Κιστερκιανού ηγουμένου Βερνάρδου του Κλερβό (1090-1123), ο οποίος συνέταξε τον κανόνα του νέου Τάγματος, καθώς μέχρι τότε ίσχυε ο Κανόνας του Αυγουστίνου.

Οι Ναΐτες ήταν το μόνο θρησκευτικό Τάγμα που είχε αφιερωθεί ειδικά στη μάχη. Έπαιρναν τον συνήθη μοναστικό όρκο για ένδεια, αγνότητα και υπακοή. Πήγαιναν όμως ένα βήμα παραπέρα, καθώς απαγορευόταν γι’ αυτούς οποιαδήποτε σεξουαλική δραστηριότητα.
Έτσι, ένας Ναΐτης ιππότης έπρεπε να μην είναι νόθος και να παραμείνει ανύπαντρος. Έπρεπε επίσης να προέρχεται από οικογένεια ευγενών, οπότε δεν επιτρεπόταν η ένταξη στους Ναΐτες σε απλούς ανθρώπους. Υπήρχαν τέσσερις ακόμα όροι: να είναι ενήλικος, να μην έχει χρέη, να μην έχει καμία άλλη υποχρέωση και να μην είναι μέλος άλλου Τάγματος. Οι κανόνες αυτοί όπως είπαμε, οφείλονται στον Βερνάρδο του Κλερβό, ο οποίος αν και διέθετε πνευματικές αρετές, αντιπαθούσε τις γυναίκες.

«Η συντροφιά γυναικών είναι επικίνδυνο πράγμα, γιατί μέσω αυτού ο διάβολος απομάκρυνε πολλούς από τον ευθύ δρόμο που οδηγεί στον Παράδεισο…
Πιστεύουμε ότι είναι επικίνδυνο για κάθε πιστό να κοιτάξει για πολύ το πρόσωπο μιας γυναίκας…
Εφεξής ,οι Ιππότες του Ιησού Χριστού θα πρέπει να αποφεύγουν με κάθε κόστος τον εναγκαλισμό των γυναικών, εξαιτίας του οποίου χάθηκαν άνδρες…».
Ο όρκος της ένδειας όμως είχε μια πολύ πιο διασταλτική ερμηνεία. Το αρχικό σύμβολο των Ναϊτών, ήταν η εικόνα δύο ιπποτών που μοιράζονται ένα άλογο.
Σύντομα όμως οι Ναΐτες έφτασαν να έχουν δύο ή και τρία άλογα, έναν έφιππο υπαξιωματικό και πολλούς πεζούς στρατιώτες και άλλους άνδρες να τους υπηρετούν…

Επικεφαλής του Τάγματος ήταν ο Μέγας Μάγιστρος (αξίωμα αντίστοιχο του ηγεμόνα). Τα μέλη κατατάσσονταν σε τέσσερις τάξεις: τους ιππότες, τους αξιωματικούς, τους κληρικούς και τους υπηρέτες. Για να αποκτήσει κάποιος τον βαθμό του ιππότη έπρεπε να έχει συμπληρώσει υπηρεσία εννέα ετών στο Τάγμα.

Το ένδυμα των ιπποτών ήταν ένας λευκός μανδύας που έφερε ραμμένο κόκκινο σταυρό, ενώ των απλών εταίρων είχε χρώμα σκούρο καφέ ή μαύρο.
Το λάβαρο των Ναϊτών ήταν ασπρόμαυρο και είχε γίνει γνωστό με το όνομα Μποσάν. Ο υπαξιωματικός που κρατούσε το λάβαρο, ήταν ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους σε κάθε μάχη. Όσο το λάβαρο παρέμενε υψωμένο, απαγορευόταν σε οποιονδήποτε ιππότη να εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης. Σε όσο δεινή θέση κι αν βρισκόταν, έπρεπε να παραμείνουν και να πολεμήσουν μέχρι θανάτου.
Ήταν μεγάλη ατίμωση να πέσει το λάβαρο σε εχθρικά χέρια, γι’ αυτό το προστάτευαν ως και δέκα πολεμιστές. Όταν αυτό χανόταν, οι Ναΐτες είχαν μαζί τους κι ένα δεύτερο, έτοιμο να αντικαταστήσει το πρώτο.

Οι Ναΐτες πολεμιστές

Ο αρχικός σκοπός των Ναϊτών ήταν όπως αναφέραμε, η προστασία των προσκυνητών από την Γιάφα, στις ακτές της Μεσογείου ως την Ιερουσαλήμ.
Σε δύο δεκαετίες όμως έγιναν αξιόλογη πολεμική δύναμη.
Οι πρώτες γνωστές στρατιωτικές συγκρούσεις τους έγιναν τη δεκαετία του 1130 κοντά στην Αντιόχεια. Το πρώτο κάστρο τους, χτίστηκε 645 χιλιόμετρα βόρεια της οδού Γιάφα-Ιερουσαλήμ.

Στη δεύτερη Σταυροφορία (1145-1149), οι Ναΐτες χάρη στην πειθαρχία και την οργάνωσή τους, είχαν αποτελεσματική συμβολή στη διατήρηση της ενότητας των άλλων στρατευμάτων και συνέβαλαν αποφασιστικά σε νίκες  των Σταυροφόρων.

Μετά τη δεύτερη Σταυροφορία, οι Ναΐτες ενεπλάκησαν στις περισσότερες συγκρούσεις στους Αγίους Τόπους και την Ευρώπη. Πρωτοστάτησαν στην ανακατάληψη της Ισπανίας από τους Μαυριτανούς.
Στα τέλη του 12ου αιώνα, βρισκόταν σε μόνιμη σύγκρουση με τον μεγάλο μουσουλμάνο ηγέτη Σαλαδίνο (1138-1193). Οι στρατιώτες του ήταν πειθαρχημένοι όπως και οι Ναΐτες και υπερτερούσαν αριθμητικά. Ο Σαλαδίνος είχε εξαιρετικές στρατηγικές ικανότητες. Έγιναν πολλές μάχες για την κατάληψη πόλεων, κάστρων και δρόμων («συγκοινωνιακών οδών»), με νικητές, συχνά, τους Μουσουλμάνους, οι οποίοι εκτόξευαν τα βέλη τους ενώ κάλπαζαν με αποτέλεσμα να σκοτώνουν εύκολα τους Χριστιανούς στρατιώτες που ήταν συνηθισμένοι σε μάχες εκ παρατάξεως.

Τη δεκαετία του 1180 ο Μάγιστρος των Ναϊτών Ζεράρ ντε Ριντφόρ, ενέπλεξε τους ιππότες στη σύγκρουση για την κυριαρχία της Ιερουσαλήμ ανάμεσα στον στενό του φίλο Γκι ντε Λουζινιάν και τον Ραϊμόνδο της Τρίπολης. Το 1187, ο Μάγιστρος έκανε το λάθος να επιτεθεί σε έναν από τους γιους του Σαλαδίνου που είχε λάβει άδεια να διασχίσει τη γη του Ραϊμόνδου.
Οι μουσουλμάνοι ήταν πολύ περισσότεροι και οι Ναΐτες κατατροπώθηκαν. 60 ιππότες σκοτώθηκαν, ανάμεσά τους και ο Τελετάρχης του Ναού.
Λίγο αργότερα, ο Ζεράρ ντε Ριντφόρ, έπεισε τον Γκι ντε Λουζινιάν, παρά την αντίθετη συμβουλή του Ραϊμόνδου, να μετακινήσει τα στρατεύματά του από την Άκρα, προς τα Κέρατα του Χατίν ένα στρατηγικής σημασίας πέρασμα μέσα από τα βουνά δυτικά της Τιβεριάδας που είχαν καταληφθεί από τον Σαλαδίνο.
Στη μάχη που έγινε, οι κατάκοποι και διψασμένοι Χριστιανοί, έπαθαν πανωλεθρία από τις δυνάμεις του Σαλαδίνου. Χιλιάδες σκοτώθηκαν, ανάμεσά τους και 230 Ναΐτες. Έτσι έπεσε η Τιβεριάδα. Ακολούθησαν η Άκρα, η Γιάφα και άλλα προπύργια ζωτικής σημασίας.
Το 1187, έπεσε και η Ιερουσαλήμ. Αν και ο αρχικός σκοπός των Ναϊτών είχε πάψει να υπάρχει, πήραν μέρος στις Σταυροφορίες και τις άλλες εκστρατείες του επόμενου αιώνα στους Αγίους Τόπους.

Η οικονομική ακμή των Ναϊτών

Από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής τους οι Ναΐτες, απέκτησαν οικονομική ανεξαρτησία. Το 1128, η βασίλισσα Τερέζα της Πορτογαλίας τους παραχώρησε το κάστρο του Σουρ στον ποταμό Σουρ. Το 1130 τους δόθηκε το κάστρο της Γκρανένα και το 1134 το κάστρο Καλατράβα. Όταν κατέλαβαν το κάστρο του Αλμουρόλ στον Τάγο από τους Μαυριτανούς, ο Αλφόνσο Ενρίκες, Κόμης της Πορτογαλίας, τους το παραχώρησε ως αμυντικό προπύργιο.
Οι Ναΐτες πολεμούσαν τους Μαυριτανούς της Ισπανίας από το 1130. Για τη βοήθεια που προσέφεραν στην απελευθέρωση της χώρας εκτός από τα κάστρα που αναφέραμε τους παραχωρήθηκαν και εκτάσεις γης μαζί με τα έσοδα που τις «συνόδευαν».

Ο βασιλιάς Αλφόνσος Α’ της Ναβάρας και της Αραγονίας εξαίρεσε τους Ναΐτες από το 1/5 του φόρου που αναλογούσε σε όσα κέρδισαν από τους Μαυριτανούς. Μεγάλη όμως ήταν η συμβολή της Εκκλησίας στη γρήγορη αύξηση του πλούτου των Ναϊτών. Το 1139 ο Πάπας Ιννοκέντιος Β’ τους παραχώρησε ανεξαρτησία από όλες τις κοσμικές και εκκλησιαστικές αρχές, με εξαίρεση τον ίδιο τον Πάπα. Το 1161, ο Πάπας Αλέξανδρος Γ’ τους εξαίρεσε από όλους τους φόρους και τους επέτρεψε να εισπράττουν φόρους οι ίδιοι.

Οι δόκιμοι που εντάσσονταν στο Τάγμα, συχνά δώριζαν μεγάλα χρηματικά ποσά. Ο βασιλιάς Ερρίκος Β’ της Αγγλίας και της Γαλλίας των Πλανταγενετών (1133-1189) άφησε στους Ναΐτες με διαθήκη του 1182, 5.000 ασημένια μάρκα. Ορισμένοι ευγενείς δανείζονταν χρήματα από το Τάγμα με αντάλλαγμα την παραχώρηση της περιουσίας τους στους Ναΐτες μετά τον θάνατό τους.

Σύντομα οι Ναΐτες κατείχαν τεράστιο αριθμό κτημάτων και φέουδων που τους πρόσφεραν ακόμα μεγαλύτερα εισοδήματα. Απέκτησαν λιμάνια και στόλους πλοίων τα οποία χρησιμοποιούσαν για να μεταφέρουν προσκυνητές, να εφοδιάζουν τους ιππότες στους Αγίους Τόπους και για άλλους εμπορικούς σκοπούς. Επίσης, τα κέντρα των Ναϊτών θεωρούνταν τα πιο ασφαλή μέρη για τη φύλαξη θησαυρών και πολύτιμων αντικειμένων.

Οι Ναΐτες έγιναν ουσιαστικά οι τραπεζίτες της Ευρώπης. Βασιλιάδες και ευγενείς δανείζονταν από αυτούς. Η θρησκευτική απαγόρευση της επιβολής τόκου ή της τοκογλυφίας παρακαμπτόταν εύκολα με τη χρέωση αμοιβής για «έξοδα». Η αμοιβή αυτή έφτανε συχνά να είναι ανάλογη με το δανειζόμενο ποσό.
Οι Ναΐτες επινόησαν ένα αποτελεσματικό τρόπο ασφαλούς μεταφοράς χρημάτων στη διάρκεια μακρόχρονων ταξιδιών. Όποιος ταξιδιώτης δεν ήθελε για λόγους ασφαλείας να μεταφέρει χρήματα, τα κατέθετε στο Λονδίνο, το Παρίσι ή άλλο κέντρο των Ναϊτών και έπαιρνε ένα υποσχετικό έγγραφο (κάτι σαν τις σημερινές επιταγές) για να το έχει μαζί του. Μόλις έφτανε στον προορισμό του, πήγαινε το έγγραφο στην τοπική έδρα ή το κέντρο των Ναϊτών και το αντάλλασσαν με χρήματα.

Η διάλυση του Τάγματος των Ναϊτών

Νωρίς το πρωί της Παρασκευής 13 Οκτωβρίου 1307 (κάποιοι ισχυρίζονται ότι για τον λόγο αυτό η «Παρασκευή και 13», θεωρείται αποφράδα ημέρα») ο βασιλιάς της Γαλλίας Φίλιππος Δ’ ο Ωραίος έδωσε εντολή να συλληφθούν όλα τα μέλη του Τάγματος των Ναϊτών στη Γαλλία με την κατηγορία της αίρεσης.
Οι κατηγορίες εναντίον τους ήταν πολύ σοβαρές: κατηγορούνταν για μυστικές συμφωνίες με τους Σαρακηνούς ώστε οι Άγιοι Τόποι να ανήκουν στους Μουσουλμάνους και όχι τους Χριστιανούς, για ομοφυλοφιλικές πράξεις, για βλασφημία εναντίον του Χριστού, ότι έφτυναν, πατούσαν ή ακόμα και ουρούσαν πάνω στον Σταυρό, ότι λάτρευαν το κεφάλι ενός ειδώλου που λεγόταν Μπαφομέτ κ.ά. Σίγουρα οι Ναΐτες είχαν δοσοληψίες με τους Σαρακηνούς. Δεν υπήρχε όμως καμία απόδειξη ότι ήθελαν να κατέχουν τους Αγίους Τόπους οι Μουσουλμάνοι.

Οι Ναΐτες ήταν πιστοί στο Θεό και εκπλήρωναν με ευλάβεια τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις.
Η αίρεση και η σοδομία, αποτελούσαν αιτίες για άμεση αποβολή τους από το Τάγμα. Πριν τις κατηγορίες του Φίλιππου δεν υπήρχε ούτε καν υποψία για ανάρμοστη συμπεριφορά.  Τέλος, ο βασικός κατήγορος του Φίλιππου εναντίον των Ναϊτών, ήταν ο βασιλικός σφραγιδοφύλακας Γκιγιόμ ντε Νογκαρέ που είχε αφοριστεί και έτρεφε αντικληρικό μένος. Παλαιότερα, είχε κατηγορήσει τον Πάπα Βονιφάτιο Η’ για αίρεση, σοδομία και συνδιαλλαγή με δαίμονες. Επίσης, κατηγόρησε τον Επίσκοπο της Τρουά ότι ασκούσε μαγεία, έφτυνε τον Σταυρό και επιδιδόταν σε σοδομία. Τα ίδια, περίπου, επαναλάμβανε και εναντίον των Ναϊτών.

Έμπειροι νομικοί και Δομινικανοί κυνηγοί αιρέσεων εξέτασαν τις κατηγορίες εναντίον των Ναϊτών και δεν βρήκε στοιχεία να τις τεκμηριώσουν. Ωστόσο ο Φίλιππος συνέχισε να κρατά τους Ναΐτες και να τους βασανίζει. Κάποιοι ομολόγησαν, ωστόσο αργότερα απέσυραν τις ομολογίες τους. Αυτό τους οδήγησε στον θάνατο. Στις 12 Μαΐου 1310, σ’ ένα χωράφι έξω απ’ το Παρίσι κάηκαν στην πυρά 54 Ναΐτες που διακήρυτταν την αθωότητά τους ως το τέλος.
Τον Απρίλιο του 1312, μετά από πιέσεις του Φίλιππου, το Συμβούλιο της Βιέννης συνεδρίασε μυστικά υπό τον Πάπα Κλήμη Ε’, τον πρώτο από τους Πάπες της Αβινιόν και υποχείριο του Φίλιππου και εξέδωσε επίσημη απαγόρευση του Τάγματος. Ο τελευταίος Μάγιστρος ο Jackues de Molay, κάηκε στην πυρά στο Παρίσι το 1314. Λέγεται ότι καθώς τον τύλιγαν οι φλόγες, ορκίστηκε να συναντήσει τους Φίλιππο και Κλήμη ενώπιου του θρόνου του Θεού σε ένα χρόνο.
Πραγματικά, ο βασιλιάς κι ο Πάπας πέθαναν μέσα στους επόμενους 12 μήνες…

Υπολογίζεται πάντως, ότι ο αριθμός των Ναϊτών Ιπποτών εκείνη την εποχή, έφτανε τις 15.000.

Μύθοι και αλήθειες για τους Ναΐτες

Η γοητεία που ασκούν μέχρι σήμερα οι Ναΐτες, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό, σε πεποιθήσεις και πρακτικές που τους απέδωσαν ορισμένοι συγγραφείς.
Γράφτηκε ότι ήταν αφοσιωμένοι στη Μαρία Μαγδαληνή.
Ωστόσο, ξεχωριστή αφοσίωση έδειχναν μόνο στη Θεοτόκο.

Κάποιοι υποστηρίζουν, χωρίς κανένα στοιχείο, ότι είχαν ένα κεφάλι ή κρανίο που λάτρευαν και ότι αυτό ήταν του Ιησού, του Ιωάννη του Βαπτιστή ή της Μαρίας Μαγδαληνής. Άλλοι αναφέρονται σε λατρεία του Μπαφομέτ που είτε ήταν δαίμονας, είτε η προφορά του ονόματος Μοχάμεντ στην Προβηγκία. Ο Εβραίος λόγιος του 20ου αιώνα Χιου Σόνφιλντ, πίστευε ότι η λέξη «Μπαφομέτ» ήταν εβραϊκός κώδικας που αντιπροσώπευε την (ελληνική) λέξη «Σοφία».
Κάποια μη επιστημονικά βιβλία, αναφέρουν ότι τα πρώτα χρόνια της παραμονής τους στους Αγίους Τόπους, οι Ναΐτες περνούσαν τον καιρό τους σκάβοντας κάτω απ’ το Όρος του Ναού και ότι ανακάλυψαν σήραγγες που περιείχαν μεγάλους θησαυρούς ή κάποιο φοβερό μυστικό: το σώμα του Ιησού ή αποδείξεις ότι ο Χριστός είχε παντρευτεί τη Μαρία Μαγδαληνή. Κάποιοι μάλιστα ισχυρίζονται ότι οι επιστημονικές διαψεύσεις όλων αυτών, αποτελούν σχέδιο μαζικής συγκάλυψης!

Σύμφωνα με άλλους μύθους, οι Ναΐτες κατείχαν το Άγιο Δισκοπότηρο ή το μυστικό του τι ήταν αυτό.
Ούτε αυτό όμως έχει αποδειχθεί. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι Ναΐτες υποστήριζαν μυστικά τους Καθαρούς τη γνωστικιστική σέκτα του 12ου-13ου αι. Όλοι οι Ναΐτες όμως που κάηκαν στην πυρά διακήρυτταν την πίστη τους στην Καθολική Εκκλησία και δεν προκύπτει καμία σχέση ανάμεσα σε Ναΐτες και Καθαρούς.
Ιδιαίτερα διαδεδομένος είναι ο μύθος ότι μετά την απαγόρευση του Τάγματος οι Ναΐτες κατέφυγαν στη Σκωτία και έγιναν τελικά οι Ελευθεροτέκτονες.

Σίγουρα μυστικές αδελφότητες, Τάγματα και «εταιρείες» επηρεάστηκαν απ’ τους Ναΐτες. Δεν προκύπτει όμως άμεση σχέση τους με κανένα από αυτά.
Υπάρχει ακόμα η άποψη ότι οι Ναΐτες είχαν ανακαλύψει την Αμερική πριν τον Χριστόφορο Κολόμβο! Παραδόξως υπάρχει κάποια σχέση των Ναϊτών με τον Κολόμβο και τον Βάσκο ντα Γκάμα. Και οι δύο έπλεαν υπό τη σημαία του Τάγματος του Χριστού, ενός πορτογαλικού Τάγματος που δημιουργήθηκε μετά τη διάλυση των Ναϊτών, συγκεκριμένα το 1319 (κάτι ανάλογο έγινε με το ισπανικό Τάγμα Μοντέσα). Το Τάγμα του Χριστού ανέλαβε την περιουσία των Ναϊτών, δέχτηκε στις τάξεις του αρκετούς πρώην Ναΐτες, υιοθέτησε τη σημαία τους με τον Κόκκινο Σταυρό και πήρε τα κάστρα τους στην Τομάρ και το Αλμουρόλ.
Όσο για την «αποφράδα» «Παρασκευή και 13»; Η μέρα αυτή άρχισε να θεωρείται κακότυχη από τις αρχές του 20ου αιώνα, σχεδόν 600 χρόνια μετά τη διάλυση των Ναϊτών.

Βασική πηγή μας για το άρθρο αυτό είναι το βιβλίο του David V. Barrett, «ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΑΓΜΑΤΑ» (“The Atlas of Secret Societies”).