Η εκτέλεση του στρατιώτη Καραγώγου και η άγνωστη ελληνοτουρκική σύγκρουση στον Έβρο το 1986

Τον Δεκέμβριο του 1986 στα ελληνοτουρκικά σύνορα, στον ποταμό Έβρο, κοντά στις Φέρες, συνέβη ένα σοβαρό μεθοριακό επεισόδιο ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους, το οποίο κάποια στιγμή έλαβε ανεξέλεγκτες διαστάσεις με εμπλοκή δεκάδων αξιωματικών και στρατιωτών και από τις δύο πλευρές.

Το χρονικό του επεισοδίου

Το συμβάν έγινε κοντά στο χωριό Πέπλος του νομού Έβρου στις 19 Δεκεμβρίου 1986. Στην περιοχή τα σύνορα των δύο χωρών προσδιορίζονται από την παλαιά κοίτη του ποταμού Έβρου. Λόγω γεωλογικών μεταβολών, τα νερά του ποταμού έχουν μετακινηθεί εκεί ανατολικότερα, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί ένα μικρό τουρκικό προγεφύρωμα στη δυτική όχθη του ποταμού.

Γύρω στις 10.30-11.00 το πρωί της 19ης Δεκεμβρίου 1986, μιας ηλιόλουστης χειμωνιάτικης μέρας, στην αποξηραμένη κοίτη του ποταμού, μια τριμελής ελληνική περίπολος, αποτελούμενη από τους στρατιώτες Ζήση Καραγώγο, Γιώργο Βασιλό και Δημήτρη Καραγιάννη, συναντήθηκε με μια διμελή τουρκική περίπολο. Να σημειώσουμε ότι κοντά στην περιοχή, οι Τούρκοι έχουν και στρατιωτικό παρατηρητήριο.

Ο Ζήσης Καραγώγος, από τον Ασκό Θεσσαλονίκης, είχε περάσει μερικά χρόνια της ζωής του στη Γερμανία και ήξερε λίγα τουρκικά, προφανώς από τις συναναστροφές του με Τούρκους μετανάστες, γνώριζε τον έναν από τους δύο Τούρκους φαντάρους και κατευθύνθηκε προς το μέρος του, αφήνοντας όπως φαίνεται σε μια άκρη το όπλο και το κράνος του.

Ξαφνικά δέχτηκε τελείως αναίτια και ανεξήγητα τα πυρά από τον άλλο Τούρκο και έπεσε, βαριά τραυματισμένος στην κοίτη του ποταμού. Ο Βασιλός και ο Καραγιάννης, έτρεξαν να καλυφθούν και άρχισαν να ανταποδίδουν τους πυροβολισμούς, αν και το όπλο του Βασιλού έπαθε προσωρινά εμπλοκή.
Για μισή ώρα περίπου, υπήρξε ανταλλαγή πυρών, ενώ ο Καραγώγος παρέμενε τραυματισμένος στην κοίτη του Έβρου.

Για καλή τύχη των Ελλήνων, πέρασε εκείνη την ώρα από την περιοχή ο αγροφύλακας Σωτήρης Ζαπάρτας  από τον Πόρο Φερών Έβρου. Οι δύο στρατιώτες μας, του είπαν να τρέξει γρήγορα στο γειτονικό ελληνικό φυλάκιο και να ζητήσει ενισχύσεις, κάτι που έγινε.

Σύντομα, άνδρες από το φυλάκιο και το 534 Τάγμα Προκαλύψεως των Φερών έσπευσαν στην περιοχή του επεισοδίου. Παράλληλα, έφθασε εκεί και μια μικρή ομάδα Τούρκων στρατιωτών. Ακολούθησε νέα ανταλλαγή πυροβολισμών και οι Τούρκοι αποχώρησαν καθώς οι ελληνικές δυνάμεις ήταν υπέρτερες.
Οι Έλληνες κατόρθωσαν να πάρουν από την κοίτη του Έβρου τον βαριά τραυματισμένο Ζήση Καραγώγο.
Μεταφέρθηκε στην Αλεξανδρούπολη όπου και άφησε την τελευταία του πνοή. Είχε δεχθεί στο κορμί του 5 σφαίρες.
Στο σημείο της συμπλοκής παρέμεινε μια μικρή ελληνική δύναμη και το επεισόδιο γύρω στη μία, θεωρήθηκε λήξαν.

Η κλιμάκωση της έντασης

Ξαφνικά, γύρω στις 15.00, μια τουρκική διμοιρία από περίπου 50 άνδρες, πέρασε τον Έβρο και κινήθηκε σε σχηματισμό μάχης, μέσα σε τουρκικό έδαφος, προς το σημείο της σύγκρουσης.

Για επιτήρηση του σημείου, είχαν παραμείνει από ελληνικής πλευράς ένας Δόκιμος Έφεδρος Αξιωματικός και τέσσερις στρατιώτες.
Άλλοι περίπου 20 άνδρες, βρίσκονταν 200 μέτρα πιο πίσω, σε ένα ανάχωμα, απ’ όπου περνά και ο παραποτάμιος δρόμος.
Πλησιάζοντας τους πέντε Έλληνες (τον Δόκιμο και τους τέσσερις στρατιώτες), οι τουρκικές δυνάμεις άρχισαν να βάλλουν κατά ριπάς εναντίον τους. Οι Έλληνες, καλυμμένοι, ανταπέδωσαν τα καταιγιστικά πυρά.

Οι 20 συνάδελφοι τους, παρέμειναν αδρανείς φοβούμενοι μην χτυπήσουν τους «προωθημένους» συναδέλφους τους.
Για περίπου 10 λεπτά, υπήρξε σφοδρή ανταλλαγή πυροβολισμών. Οι πέντε «προωθημένοι» Έλληνες, καλυμμένοι, ανταπέδωσαν τα καταιγιστικά πυρά και στη συνέχεια οπισθοχώρησαν προς το ανάχωμα για να ενωθούν με τους άλλους 20 στρατιώτες μας, καθώς είχαν τελειώσει τα πυρομαχικά τους.. Λέγεται, ότι στη συμπλοκή πήρε μέρος και ο αγροφύλακας Ζαπάρτας, ο οποίος σκότωσε τρεις Τούρκους.

Ταυτόχρονα όμως, άρχισαν να υποχωρούν και οι Τούρκοι έχοντας βαρύτατες απώλειες. Ένας ανθυπολοχαγός και τέσσερις Τούρκοι στρατιώτες σκοτώθηκαν, ενώ περισσότεροι από 10 τραυματίστηκαν από τα εύστοχα πυρά του Δόκιμου και των τεσσάρων Ελλήνων στρατιωτών(και πιθανότατα του αγροφύλακα).

Οι Τούρκοι παραδέχονται επίσημα, ότι σκοτώθηκαν δύο άνδρες τους: ο Hakan Turkyilmaz και ο Mehmet Kalyon.

Ωστόσο τόσο οι Έλληνες στρατιώτες που πήραν μέρος την συμπλοκή, όσο και ανεπίσημες πληροφορίες από την Τουρκία, κάνουν λόγο ίσως και για περισσότερους από πέντε νεκρούς, τουλάχιστον οχτώ και δέκα τραυματίες. Επρόκειτο για ένα πραγματικό βατερλό των Τούρκων…

Προς στιγμήν φαίνεται ότι υπήρξε κίνδυνος γενικευμένης σύγκρουσης στην περιοχή, καθώς ελληνικά άρματα μάχης M48 A3-A5 ξεκίνησαν από την Καβησό για το σημείο της συμπλοκής. Μετά από συνεννοήσεις των διοικητών των ελληνικών και τουρκικών δυνάμεων  της περιοχής η κατάσταση εκτονώθηκε.

Η πλήρης αποκλιμάκωση, επήλθε μετά από συνεννοήσεις των αρμοδίων Υπουργών Ελλάδας και Τουρκίας, η δε σφοδρή χιονόπτωση των επομένων ημερών αποτέλεσε ένα πρόσθετο εμπόδιο για οποιαδήποτε νέο επεισόδιο.

Ένας τελικός απολογισμός

Μιλήσαμε με ανθρώπους που υπηρέτησαν στον Έβρο στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τη δεκαετία του ’80 και μάλιστα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Υπήρχε πάντα μια σχετική οικειότητα ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους που περιπολούσαν στον ποταμό.
Ανταλλαγές προϊόντων (τσιγάρα, κολόνιες κλπ.) και ίσως και παράνομο εμπόριο κάποιες φορές.

Ο άτυχος Καραγώγος, ο οποίος μάλιστα θα έπαιρνε άδεια για τα Χριστούγεννα τις επόμενες ημέρες, έπεσε θύμα της τουρκικής δολιότητας αλλά και της ευπιστίας του. Κάποιοι πιστεύουν ότι το όλο επεισόδιο ήταν προσχεδιασμένο από τουρκικής πλευράς, με σκοπό μια γενικευμένη σύρραξη. Λίγους μήνες αργότερα άλλωστε, τον Μάρτιο τον 1987, οι δύο χώρες έφτασαν στα πρόθυρα του πολέμου.

Οι χειρισμοί της κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου, αποδείχθηκαν εκ του αποτελέσματος εξαιρετικοί και οι Τούρκοι υποχώρησαν και μάλιστα ατάκτως…
Χαρακτηριστικό είναι το πρωτοσέλιδο του «Έθνους» την εποχή εκείνη «Με τεμενά στο Μαξίμου ο Ακιμάν (πρέσβης τότε της Τουρκίας στην Αθήνα)».

Όσο για την αποστολή του, τότε υπουργού Εξωτερικών, Κάρολου Παπούλια στη Σόφια και η συνάντησή του με τον Τοντόρ Ζίβκοφ, στο αποκορύφωμα της κρίσης, μάλλον έπαιξε σημαντικό ρόλο στην όλη εξέλιξη.

Ο Δημήτρης Καραγιάννης, ένας από τους τρεις άνδρες της περιπόλου, τραυματίστηκε από σφαίρα στο αριστερό του χέρι ενώ ο Γιώργος Βασιλός, «βγήκε» αλώβητος από τη σύγκρουση, ωστόσο από ένα τροχαίο ατύχημα μερικά χρόνια αργότερα, καθηλώθηκε σε αναπηρικό καροτσάκι.

Στη μνήμη του αδικοχαμένου Ζήση Καραγώγου ο Ελληνικός Στρατός, ο οποίος ποτέ δεν δημοσιοποίησε το γεγονός, έδωσε το όνομά του σε φυλάκιο στην περιοχή του Πέπλου, ενώ χτίστηκε και μνημείο με εικονοστάσιο που θα θυμίζουν για πάντα τη θυσία του, μόλις στα 19 του, για την Ελλάδα...