Καταστροφή Σμύρνης: Ο Ιάπωνας καπετάνιος που έσωσε 825 Έλληνες και Αρμένιους

Ποιος επιτέλους ήταν ο καπετάνιος του ιαπωνικού φορτηγού πλοίου “Τοκέϊ Μαρού”, του πλοίου που την ώρα της καταστροφής της Σμύρνης έλαχε να βρίσκεται στο λιμάνι της πόλης και να γίνει “σανίδα” σωτηρίας για 825 ανθρώπους, Έλληνες και Αρμένιους κάθε ηλικίας.

Αρκετοί είναι αυτοί που ψάχνουν να βρουν στοιχεία για την ταυτότητα εκείνου του ανθρώπου που πήρε την απόφαση να πετάξει στη θάλασσα ένα φορτίο αρκετών εκατ. σημερινών ευρώ προκειμένου να επιβιβαστούν στο πλοίο όσοι περισσότεροι πρόσφυγες γινόταν.

Ανάμεσα σ΄αυτούς που ψάχνουν είναι και ο Θεσσαλονικιός σκηνοθέτης, ο Ζάχος Σαμολαδάς, ο οποίος μιλά για την ιστορία αυτή στο τεύχος του περιοδικού ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ του ΑΠΕ-ΜΠΕ που κυκλοφορεί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Τονίζει μεταξύ άλλων πως στόχος του δεν είναι μόνο να βρει το όνομα του “καπετάνιου-μύθου” αλλά και να γυρίσει την ιστορία αυτή σε ταινία. Θέλει μάλιστα η ταινία να είναι έτοιμη το 2022, χρονιά που συμπληρώνονται τα 100 χρόνια από την καταστροφή της Σμύρνης.



Διαβάστε παρακάτω το κείμενο, όπως δημοσιεύεται στο περιοδικό ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ του ΑΠΕ-ΜΠΕ:

"Ένας θρύλος στη σκιά του Χρόνου"

Του ΜΠΑΜΠΗ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΗ

Το τηλεγράφημα με ημερομηνία 18 Σεπτεμβρίου 1922 γράφει:“Ένα γιαπωνέζικο πλοίο πήρε μερικούς πρόσφυγες, και άκουσα πως πέταξε το φορτίο του για τον σκοπό αυτό. Επιβάτες του πλοίου μιλούν για τη συγκινητικά ευγενική συμπεριφορά του ιαπωνικού πληρώματος”.

Αποστολέας του είναι ο τότε Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη, Τζόρτζ Χόρτον. Παραλήπτης το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ.

-Το πλοίο στο οποίο αναφέρεται είναι το Ιαπωνικό φορτηγό “Τοκέϊ Μαρού”[Tokei Maru]. (σ.σ. στα Ιαπωνικά Tokei σημαίνει: ρολόι και Maru: θάλασσα)

-Το φορτίο που μετέφερε και μ΄εντολή του καπετάνιου... πετάχτηκε στα νερά του λιμανιού της Σμύρνης ήταν πανάκριβα μετάξια, υφάσματα και πορσελάνες. (σ.σ. Δημοσίευμα εφημερίδας του Πειραιά της περιόδου εκείνης αναφέρει φορτίο αξίας 200.000 λιρών Αγγλίας, σημερινά περίπου 48-50 εκατ. ευρώ).

-Οι πρόσφυγες που επιβιβάστηκαν δεν ήταν “μερικοί” αλλά 825 Έλληνες και Αρμένιοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά που γλύτωσαν την τελευταία στιγμή και οδηγήθηκαν στον Πειραιά.

Ο άγνωστος πρωταγωνιστής

Η ιστορία του “Τοκέι Μαρού” δεν είναι ευρέως γνωστή, εκείνο όμως που παραμένει τελείως άγνωστο είναι τ΄όνομα του καπετάνιου, του ανθρώπου που με τις επιλογές του έσωσε 825 ψυχές.

“Έχουμε όλα τα στοιχεία για το πλοίο, το τονάζ, τα λιμάνια που πέρασε, που ήταν ασφαλισμένο, τα πάντα, εκτός από τ΄όνομα του καπετάνιου”, λέει στο “ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ”, ο Θεσσαλονικιός Ζάχος Σαμολαδάς, ένας από τους ανθρώπους που σε παγκόσμιο επίπεδο ερευνούν για τον εντοπισμό της ταυτότητας του καπετάνιου. Εξάλλου, πόσο εύκολο είναι να βρει κανείς στοιχεία για γεγονότα που σημειώθηκαν σε μια ιδιαίτερα τρικυμιώδη εποχή, όταν μάλιστα ακολούθησε ο δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στη διάρκεια του οποίου βομβαρδίστηκαν κτίρια και υπηρεσίες και μαζί τους χάθηκε πολύτιμο αρχειακό. Ο Ζάχος είναι σκηνοθέτης. Εργάζεται στη Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης. Το ερέθισμα για έρευνα δόθηκε το 2016, όταν αναρτήθηκε μια αναμνηστική πλακέτα εν είδει μνημείου σε τοίχο του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας, στην Τριανδρία. Με δυσκολία μπορεί κάποιος να εντοπίσει σήμερα την πλακέτα στο χώρο. Αν την “ανακαλύψει” θα διαβάσει σ΄αυτήν: “ΑΦΙΕΡΩΝΟΥΜΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΣΤΟΝ ΙΑΠΩΝΑ ΠΛΟΙΑΡΧΟ ΠΟΥ ΕΣΩΣΕ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΤΟ 1922”



Οι έρευνες

Την ίδια ώρα κι άλλοι άνθρωποι στον πλανήτη ψάχνουν στοιχεία για τον πλοίαρχο του Τοκέϊ Μαρού. “Μέχρι τώρα σε Ελλάδα και εξωτερικό έχουμε ταυτοποιήσει 15 άτομα. Δύο ζουν στη Θεσσαλονίκη, ένας στην Καβάλα, ένας στην Πάτρα, δύο στην Αθήνα και οι υπόλοιποι στο εξωτερικό. Ένας, με τον οποίο μάλιστα επικοινώνησα πρόσφατα είναι ο Ελληνοαμερικανός ακτιβιστής και συγγραφέας Νταν Γεωργακάς (Dan Georgakas)”, λέει ο Ζάχος και προσθέτει: “Η μητέρα του Γεωργακά, σε ηλικία 12 ετών τότε, ήταν πάνω σ΄αυτό το καράβι. Είναι αυτή που σύμφωνα με μαρτυρίες, είπε αναφερόμενη στον Ιάπωνα καπετάνιο: “αυτή πρέπει να είναι η εικόνα που έχουν οι Άγγελοι στον Παράδεισο”.

Μεταξύ αυτών που σήμερα ψάχνουν στοιχεία για την ταυτότητα του πλοιάρχου είναι και η γιαπωνέζα Nanako Murata. Είχε ακούσει την ιστορία του πλοίου το 2007 από έναν Καβαλιώτη, γιο μιας εκ των γυναικών που σώθηκαν από το πλοίο αυτό. Η κ.Nanako σπούδαζε τότε Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σήμερα είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Τόχο (Toyo) του Τόκιο. Στη Θεσσαλονίκη αναμένεται την ερχόμενη Άνοιξη.

Σενάριο για ταινία

[...] Καθώς το Ιαπωνικό φορτηγό πλοίο μπαίνει στο λιμάνι της Σμύρνης, ο τουρκικός στρατός καταλαμβάνει την πόλη. Στον Ιάπωνα πλοίαρχο δίνεται η εντολή να μπει σε καραντίνα και να περιμένει οδηγίες. […]

Στη Σμύρνη η καταστροφή άρχισε. Ο τουρκικός στρατός σφάζει και σκοτώνει αδιακρίτως, άντρες, γυναίκες και παιδιά. […]

Και οι πρώτοι πρόσφυγες φτάνουν, εκλιπαρούν για βοήθεια.[…]

Ο Πλοίαρχος κοιτάζει τους άντρες του, κλείνει τα μάτια και ακούει το νεκρικό μακρινό βουητό των ανθρώπων, της φωτιάς, της θάλασσας. Και τότε δίνει την διαταγή. “Πετάξτε όλο το εμπόρευμα στη θάλασσα και ανεβάστε στο καράβι όσους περισσότερους μπορείτε.”

Οι Τούρκοι αντιδρούν. Του ζητούν να πετάξει στη θάλασσα τους πρόσφυγες. Η απάντηση του πλοιάρχου σθεναρή. “Εδώ είναι έδαφος της Ιαπωνίας. Κάθε απόπειρα να πληγεί το πλοίο ή οι επιβαίνοντες σε αυτό θα είναι απειλή κατά του Αυτοκράτορα και θα επιφέρει αντίμετρα”. [...]

Το πλοίο απομακρύνεται. Στον ορίζοντα έμεινε μόνο ο λεπτός μαύρος καπνός, απομεινάρι της άλλοτε κραταιάς Σμύρνης. [...]

Μόλις διαβάσατε απόσπασμα από το σενάριο που κρατά στο συρτάρι του ο Ζάχος φιλοδοξώντας σύντομα αυτό να “εξελιχθεί” σε ταινία μεγάλου μήκους. Με τον τρόπο αυτό θέλει να αποδώσει φόρο τιμής σε εκείνον τον ξεχωριστό άνθρωπο. Εξάλλου και ο ίδιος είναι απόγονος μελών μιας οικογένειας που γνώρισε τον ξεριζωμό.

Από την ταινία κινουμένων σχεδίων στο ντοκιμαντέρ

Μπορεί η ταινία μεγάλου μήκους να είναι ο μεγάλος στόχος, ωστόσο ο Ζάχος έχει ήδη δημιουργήσει μια ταινία κινουμένων σχεδίων (animation) διάρκειας 15΄, (σ.σ. έχει διακριθεί σε κάποια φεστιβάλ ενώ έχει... αποκλειστεί από κάποια άλλα) και βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο για την ολοκλήρωση ενός ντοκιμαντέρ. “Έχουμε αρκετό υλικό για το ντοκιμαντέρ” λέει και αποκαλύπτει πως έχει ως στόχο, αυτό να είναι έτοιμο το 2022 χρονιά που συμπληρώνονται 100 χρόνια από την καταστροφή της Σμύρνης.