Δημήτρης (Κίτσου) Τζαβέλας: Ο άνθρωπος τατουάζ!

Μια συνήθεια που κερδίζει διαρκώς έδαφος παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια, είναι το τατουάζ. Μπορεί κάποτε να είχαν συνδεθεί με ναυτικούς ,φυλακισμένους κλπ., όμως όπως διαβάσαμε πρόσφατα ,ένας στους δέκα Ευρωπαίους έχει στο σώμα του τατουάζ, ένα ή και περισσότερα. Αν σκεφτούμε ότι ο πληθυσμός της Γηραιάς Ηπείρου είναι γύρω στα 750 εκατομμύρια ,τότε κάπου 75 εκατομμύρια άτομα μόνο στην Ευρώπη έχουν «χτυπήσει» τατουάζ στο σώμα τους. Κατά καιρούς βλέπουμε ορισμένους και ορισμένες να ξεφεύγουν από κάθε όριο κάνοντας τατουάζ σχεδόν σε όλο το κορμί τους. Σαφώς είναι δικαίωμά τους…
Όλοι αυτοί θα έμεναν σίγουρα έκπληκτοι αν μάθαιναν ότι πριν από 130 περίπου χρόνια, ένας Έλληνας ,ο Δημήτρης Τζαβέλας, γιος του θρυλικού ήρωα του 1821 Κίτσου Τζαβέλα, ήταν κυριολεκτικά γεμάτος τατουάζ σε όλο του το σώμα. Πώς έγινε αυτό θα το δούμε στη συνέχεια, αφού πρώτα γράψουμε μία σύντομη ιστορία των τατουάζ, καθώς δεν πρόκειται για μόδα των τελευταίων χρόνων, αλλά για συνήθεια δεκάδων αιώνων.
Ιστορία του τατουάζ
Σύμφωνα με το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών (έκδοση 2014), «τατουάζ είναι η τεχνική χάραξης ανεξίτηλων παραστάσεων ή λέξεων, συνήθως συμβολικών, στο δέρμα με ειδικά εργαλεία που εισάγουν χρωστικές ουσίες κάτω από την επιδερμίδα». Η λέξη τατουάζ προέρχεται από το γαλλικό tatouage, 1778, ενώ η λέξη tattoo που επίσης χρησιμοποιείται για το τατουάζ ,είναι αγγλικής προέλευσης και χρονολογείται από το 1769.
Όσο για την ελληνική λέξη δερματοστιξία ,που χρησιμοποιείται για το τατουάζ μάλλον είναι άγνωστη στους περισσότερους. Η πρακτική του τατουάζ χάνεται στα βάθη των αιώνων. Έχουν βρεθεί τατουάζ σε αρχαίες αιγυπτιακές μούμιες που χρονολογούνται από το 2000 π.Χ. Χρήση τατουάζ αναφέρεται από τους κλασικούς συγγραφείς ότι έκαναν οι Έλληνες, οι Γαλάτες, οι αρχαίοι Γερμανοί και οι αρχαίοι Βρετανοί. Οι Ρωμαίοι έκαναν τατουάζ σε σκλάβους και εγκληματίες. Με την εξάπλωση του χριστιανισμού στην Ευρώπη, τα τατουάζ απαγορεύτηκαν, διατηρήθηκαν όμως στην Μέση Ανατολή και σε άλλες περιοχές. Έτσι τατουάζ έκαναν πολλές φυλές Ινδιάνων της Β. Αμερικής, Εσκιμώοι της Σιβηρίας ,ιθαγενείς της Πολυνησίας και της Μικρονησίας, οι Μαορί της Νέας Ζηλανδίας οι Ίμπο της Νιγηρίας κλπ.

Η Ευρώπη ανακάλυψε και πάλι τα τατουάζ κατά την περίοδο των μεγάλων εξερευνήσεων όταν οι Ευρωπαίοι ήρθαν σε επαφή με τους Ινδιάνους και τους Πολυνήσιους. Η λέξη tattoo προέρχεται από την Ταϊτή και καταγράφηκε για πρώτη φορά από την αποστολή του Βρετανού εξερευνητή Τζέιμς Κουκ το 1769.

Τον 19ο αιώνα γίνονταν τατουάζ στους Αμερικανούς κρατούμενους που είχαν εκτίσει την ποινή τους και στους λιποτάκτες του Βρετανικού Στρατού. Η πρακτική αυτή εφαρμόστηκε αργότερα και στους κρατούμενους της Σιβηρίας και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Το 1891 κατασκευάστηκε στις ΗΠΑ το πρώτο ηλεκτρικό όργανο για τη δημιουργία τατουάζ. Από τότε οι ΗΠΑ έγιναν το κέντρο που επηρέασε όλες τις τεχνοτροπίες σε ό, τι αφορούσε τα σχέδια του τατουάζ.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια η αφαίρεση των τατουάζ δεν ήταν δυνατή. Έπρεπε ή να αφαιρεθεί όλο το δέρμα ή να καεί με χημικά μέσα. Σήμερα η αφαίρεση των τατουάζ είναι εφικτή με χρήση laser, μετά την ολοκλήρωση ενός κύκλου συνεδριών, ο αριθμός των οποίων καθορίζεται από ειδικό δερματολόγο. Υπολογίζεται ότι το 17% των ανθρώπων που έχουν κάνει τατουάζ, κάποια στιγμή της ζωής τους επιλέγουν να το αφαιρέσουν για προσωπικούς, κοινωνικούς και επαγγελματικούς λόγους.

Ο Δημήτρης Τζαβέλας

Για τον Δημήτρη Τζαβέλα, γιο του ήρωα του 1821 Κίτσου Τζαβέλα, τα στοιχεία είναι λιγοστά. Υπάρχουν κάποια δημοσιεύματα στο διαδίκτυο τα οποία είναι όμως σε πολλά σημεία αντικρουόμενα. Κάνοντας ενδελεχή έρευνα, όσο βέβαια αυτό ήταν εφικτό, παρουσιάζουμε την απίστευτη ιστορία του Δημήτρη Τζαβέλα του «κατάστικτου ανθρώπου», όπως ήταν γνωστός στα τέλη του 19ου αιώνα.

Ο Δημήτρης Τζαβέλας ήταν γιος του Κίτσου και της Βασιλικής Τζαβέλα. Κατά την έξοδο του Μεσολογγίου (Απρίλιος 1826) ήταν νήπιο 10 μηνών. Έπεσε από τον ώμο της μητέρας του και αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους που τον αντάλλαξαν αργότερα με 40 δικούς τους αιχμαλώτους! Το 1835 στάλθηκε μαζί με άλλα παιδιά αγωνιστών του 1821, από τον Όθωνα, στο Μόναχο για να σπουδάσει. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, ο πατέρας του, ο οποίος έγινε αντιστράτηγος και υπασπιστής του Όθωνα και αργότερα πρωθυπουργός (1847-1848) και δύο φορές υπουργός στρατιωτικών (1844 και 1849) φρόντισε να εισαχθεί στη Σχολή Ευελπίδων για να συνεχίσει τη μακρά στρατιωτική παράδοση της οικογένειας των Τζαβελαίων.

Ο νεαρός Δημήτρης όμως ήταν ζωηρός και δημιουργούσε διαρκώς προβλήματα στη Σχολή. Όταν μάλιστα ο πατέρας του έγινε υπουργός στρατιωτικών, άρχισε να φέρεται απρεπώς ακόμα και σε εκπαιδευτές και διδάσκοντες στη σχολή. Αποφασίστηκε έπειτα από όλα αυτά, η οριστική αποβολή του από αυτή. Ο Κίτσος Τζαβέλας βαθιά απογοητευμένος από όσα έκανε ο Δημήτρης του ζήτησε να μην επιστρέψει ποτέ ξανά στο σπίτι των Τζαβελαίων παρά μόνο όταν θα έχει ξεπλύνει στα πεδία των μαχών την ντροπή που προκάλεσε στην οικογένεια.

Ο Δημήτρης έφυγε για το εξωτερικό. Πήγε στη Γαλλία και κατατάχθηκε στον γαλλικό στρατό. Εκείνη την εποχή οι Γάλλοι προσπαθούσαν να καταστείλουν την εξέγερση στην Αλγερία, επικεφαλής της οποίας ήταν ο εμίρης Αμπντ-ελ Καντέρ. Ο Δημήτρης Τζαβέλας πήγε στην Αλγερία και πολέμησε με τα γαλλικά στρατεύματα εναντίον των Αλγερινών. Όσα γράφονται για συμμετοχή του στη μάχη της Κωνσταντίνης όπου οι Γάλλοι έπαθαν πανωλεθρία είναι ανακριβή, καθώς αυτή έγινε το 1836.

Πάντως σύντομα η οικογένεια Τζαβέλα σταμάτησε να έχει νέα από τον Δημήτρη. Οι συγγενείς του πίστεψαν ότι σκοτώθηκε σε κάποια από τις μάχες στην Αλγερία και δεν τον αναζητούσαν.

Ο Δημήτρης Τζαβέλας επιστρέφει

Το 1892 ένας περίεργος άνθρωπος με μια ουλή κάτω από το δεξί του μάτι, αποβιβάζεται στο λιμάνι του Πειραιά. Κατευθύνθηκε σε ένα καφενείο όπου όλοι οι θαμώνες στράφηκαν προς το μέρος του καθώς σε ολόκληρο το σώμα του υπήρχαν απεικονίσεις (τατουάζ) άγριων ζώων. Συστήθηκε ως καπετάν-Κωνσταντής και είπε ότι έρχεται από τα βάθη των Ανατολικών Ινδιών. Ένας από τους θαμώνες του καφενείου ήταν και ο Κωνσταντίνος Πλατούτσας, ένας αεριτζής της εποχής και μονίμως πολιτευόμενος που κατόρθωσε μάλιστα να εκλεγεί βουλευτής Άργους το 1899 (και όχι το 1892 όπως αναφέρεται στο διαδίκτυο).

Ο Πλατούτσας κατάλαβε ότι θα μπορούσε να αποκομίσει μεγάλα κέρδη από την προβολή του καπετάν-Κωνσταντή. Έτσι συμφώνησε μαζί του να εκθέσει στον εαυτό του ως δημόσιο θέμα με εισιτήριο. Ο Πλατούτσας νοίκιασε ένα χώρο στην οδό Λυκαβηττού στην Αθήνα όπου εμφανιζόταν ο Δημήτρης Τζαβέλας ως καπετάν-Γιώργης πλέον, 9 π.μ.-12 μ.μ. και 14.00-17.00, ημίγυμνος με ένα ινδικό τουρμπάνι στο κεφάλι, ανεβασμένος σε ένα βάθρο! Είσοδος… λεπτά 50! Μισή δραχμή της εποχής δηλαδή!

Ο δαιμόνιος Πλατούτσας φρόντισε να διαφημίσει το… θέαμα. Πλήθη κόσμου συνέρρεαν για να δουν από κοντά τον «κατάστικτο άνθρωπο». Οι εφημερίδες της εποχής άρχισαν να δημοσιεύουν ρεπορτάζ και η όλη ιστορία έλαβε μεγάλες διαστάσεις. Κάποιοι παλαιότεροι που ήξεραν τον Δημήτρη Τζαβέλα άρχισαν να μιλούν για φοβερή ομοιότητα του καπετάν-Γιώργη με αυτόν. Σύντομα η αδελφή του Καλλιόπη με την οικογένειά της επισκέφθηκαν τον «κατάστικτο άνθρωπο». Εκεί, ο Δημήτρης Τζαβέλας λύγισε… Έπεσε στην αγκαλιά της αδελφής του και των άλλων συγγενών και διηγήθηκε τις απίστευτες περιπέτειές του.

Μετά την Αλγερία, ο Δημήτρης Τζαβέλας πήγε στην Κίνα και την Ινδία όπου γνώρισε ανθρώπους με τατουάζ. Αυτοί, ικανοποιώντας την επιθυμία του, γέμισαν το σώμα του με διάφορα άγρια ζώα. Αργότερα βρέθηκε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας όπου εργάστηκε στην επιχείρηση «Πανόραμα των Παράδοξων» με διάφορους αξιοπερίεργους ανθρώπους που προβάλλονταν ως εκθέματα.

Το τέλος της περιπέτειας

Ενώ φαινόταν ότι οι περιπέτειες του Δημήτρη Τζαβέλα τελείωσαν, εμφανίστηκε κάποιος Πρίντεζης ο οποίος έκανε καταγγελία στον Διευθυντή της Αστυνομίας (γνωστό μας από τα Γαλβανικά και την εξόντωση των κουτσαβάκηδων), Δημήτριο Μπαϊρακτάρη ότι είχε συναντήσει τον «καπετάν-Κωνσταντή» στη Βενετία παλαιότερα και του είχε αποκαλύψει ότι ως το 1862 ήταν ο τρομερός δήμιος Νταή-Γιώργης.

Η κοινή γνώμη πίεζε τον Μπαϊρακτάρη να αποσαφηνίσει την κατάσταση. Ο Μπαϊρακτάρης κάλεσε τον Τζαβέλα στο γραφείο του. Ο Δημήτρης του μίλησε για τον πατέρα του τον οποίο γνώριζε ο σουλιωτικής καταγωγής Μπαϊρακτάρης. Του έδειξε τα στίγματα των άγριων ζώων και πτηνών και όσο για την ουλή στο πρόσωπο του, είπε ότι αυτή ήταν ενθύμιο μιας μονομαχίας του με τον Γερμανό οπλοδιδάσκαλο Μίλερ για τα μάτια μιας πανέμορφης Αλγερινής.
Παράλληλα, εμφανίστηκε και ο Θανάσης Μποχώρης που ήταν στο παρελθόν λοχίας και βοηθός του Νταή-Γιώργη στις εκτελέσεις στο Μπούρτζι. Ο Μποχώρης είδε τον Τζαβέλα και είπε στον Μπαϊρακτάρη ότι δεν ήταν αυτός ο Νταή-Γιώργης από τον οποίο μάλιστα έλειπαν τρία δάχτυλα του αριστερού του χεριού (ήταν κομμένα). Ο Μπαϊρακτάρης, έμπειρος και ευφυής είχε ήδη πειστεί για την αλήθεια των λεγομένων του Δημήτρη Τζαβέλα. Με όσα είπε ο Μποχώρης δεν υπήρχε πλέον καμία αμφιβολία.

Ο Τζαβέλας είπε στον Μπαϊρακτάρη ότι έχει περιουσία 200.000 δραχμών την οποία σκόπευε να κληροδοτήσει σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και ότι επιθυμούσε να αποσυρθεί και να μονάσει στο Άγιον Όρος. Αν αυτό έγινε, δεν γνωρίζουμε. Το σίγουρο είναι ότι ο Δημήτρης Τζαβέλας μετά το τέλος της περιπέτειάς του πήγε στην Εύβοια όπου έζησε μαζί με την οικογένεια της αδερφής του Καλλιόπης Κριεζώτου, η οποία στις 19 Οκτωβρίου 1892 έστειλε σε όλες τις αθηναϊκές εφημερίδες το εξής «ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟΝ»:

«Προς τους απανταχού συγγενείς και φίλους, τους ευγενώς συμμετασχόντας της χαράς μου δια την ανεύρεσιν του πεφιλημένου αδελφού μου Δημητρίου Κίτσου Τζαβέλα, εκφράζω τας εγκαρδίας ευχαριστίας μου».
Καλλιόπη Κ. Κριεζώτου

Πηγές :Τάσος Κοντογιαννίδης, «Μπαϊρακτάρης: Πολιτικοί και Κουτσαβάκηδες», Εκδόσεις Άγκυρα, 2006
Στέφανος Δάφνης, «Ο αινιγματώδης Σουλιώτης», (απόσπασμα).