Η εκστρατεία του Μεζόν και η αποχώρηση του Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο (1828)

Όπως έχουμε γράψει ξανά στο protothema. gr , ο ελληνικός αγώνας για την ανεξαρτησία, δεν ολοκληρώθηκε με τη ναυμαχία του Ναβαρίνου το 1827.
Χρειάστηκαν πολλές ακόμα μάχες και άψογοι διπλωματικοί χειρισμοί από τον Ιωάννη Καποδίστρια, καθώς και ευνοϊκές διεθνείς συγκυρίες, όπως ο ρωσοτουρκικός πόλεμος, για να ελευθερωθεί οριστικά η Ελλάδα.

Οι σχεδιασμοί του Καποδίστρια

Όταν στις αρχές του 1828 ο Ιωάννης Καποδίστριας ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Ελλάδας, ανάμεσα στα πολλά ζητήματα που είχε να αντιμετωπίσει, ήταν τα σύνορα του, μελλοντικού, ελληνικού κράτους.

Στις 3 Οκτωβρίου 1827, απαντώντας στον Ουίλιαμ Όρτον του αγγλικού Υπουργείου Εξωτερικών, διαμαρτύρεται έντονα για τυχόν περιορισμό των εδαφών που θα δίνονταν στην Ελλάδα και διεκδικεί περιοχή με σύνορα «από του Αμβρακικού Κόλπου μέχρι του Θερμαϊκού της Θεσσαλονίκης επί γραμμής διαπερώσης την Θεσσαλίαν και την Μακεδονίαν».

Παράλληλα, στις αρχές του ίδιου εγγράφου κάνει λόγο για τα ιστορικά δίκαια της Ελλάδας στη Μικρά Ασία, την Κύπρο και την Κρήτη.
Ο Καποδίστριας γνώριζε ότι όταν θα αποφασιζόταν η οριστική διευθέτηση του ελληνικού ζητήματος, η Πελοπόννησος ήταν εξασφαλισμένη. Υπήρχε όμως σοβαρό ενδεχόμενο να προκύψουν αντιδράσεις για τη Στερεά Ελλάδα.

Έπρεπε λοιπόν να καταληφθεί η Ρούμελη όσο πιο γρήγορα αυτό ήταν εφικτό από τις ελληνικές δυνάμεις, για να υπάρχει τετελεσμένο στρατιωτικής κατοχής, όταν θα γίνονταν οι διαπραγματεύσεις για τα σύνορα του ελληνικού κράτους. Το πρόβλημα για την Πελοπόννησο, ήταν ότι ο Ιμπραήμ δεν την είχε εγκαταλείψει μετά την ήττα του στη ναυμαχία του Ναβαρίνου, αλλά παρέμενε εκεί με περισσότερους από 25.000 άνδρες.

Ο Καποδίστριας ήθελε η αποχώρησή του, να γίνει με ειρηνικά μέσα. Αρχικά, ήταν αρνητικός στην αποστολή ξένων δυνάμεων, ωστόσο μετά το ξέσπασμα του ρωσοτουρκικού πολέμου τον Απρίλιο του 1828, ζήτησε με υπόμνημά του (12/24 Ιουνίου 1828), την αποστολή «συμμαχικών τινών ταγμάτων», που θα συνεργαζόταν με τις ελληνικές δυνάμεις για την εκδίωξη του Ιμπραήμ.

Είχε προηγηθεί η πρόταση του Γάλλου εκπροσώπου στη Διάσκεψη του Λονδίνου Πολινιάκ, για αποστολή στον Μοριά γαλλικών και αγγλικών στρατευμάτων. Η Αγγλία δεν δέχθηκε να στείλει στρατό, δεν αντέδρασε όμως στην αποστολή γαλλικών στρατευμάτων. Και η Ρωσία δεν έφερε αντιρρήσεις για τα γαλλικά στρατεύματα.

Υπογράφτηκε έτσι το από 7/19 Πρωτόκολλο της Διασκέψεως του Λονδίνου, τα βασικότερα σημεία του οποίου ήταν:
«Να σταλεί, όσον τάχος, εις την Πελοπόννησον σώμα στρατιωτικόν, δια να πολιορκήσει αυστηρώς το στράτευμα του Ιμπραήμ.
Να προσκληθεί η Α.Μ. ο Βασιλεύς της Γαλλίας να αναλάβει μόνος την εκτέλεσιν του μέτρου τούτου εξ ονόματος των τριών Αυλών, διότι η μεν Αγγλία έχει αιτίας, αι οποίαι την εμποδίζουν να δώσει το ανάλογον εις την επιχείρησιν αυτήν μέρος της, η δε Ρωσία δεν θέλει να παροξύνει περισσότερον εις τας σημερινάς περιστάσεις την Τουρκίαν, με την παρουσίαν στρατιωτικών δυνάμεων εις την Ελλάδα… Να λάβουν οδηγίες τα γαλλικά στρατεύματα να αναχωρήσουν από την Πελοπόννησον, άμα επιβιβασθεί εις τα πλοία ο στρατός του Ιμπραήμ πασά. Ειδέ και ο στρατός αναχωρήσει δια ξηράς, να μείνει σώμα επιτηρητικόν εις τον Ισθμόν της Κορίνθου, δια να εμποδίσει την επιστροφήν του εις την Πελοπόννησον».

Ο Κόδριγκτον και ο Μοχάμετ Άλι υπογράφουν τη Συνθήκη της Αλεξάνδρειας

Ο Καποδίστριας στο μεταξύ, έκανε ενέργειες για να αποχωρήσει ο Ιμπραήμ απ’ τον Μοριά, χωρίς να δοθούν μάχες. Με πρωτοβουλία του, ο Άγγλος στρατηγός Άνταμ των Ιονίων Νήσων μεσολάβησε στον Ιμπραήμ για να βελτιώσει τη συμπεριφορά του προς τους κατοίκους της Πελοποννήσου. Το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουνίου, ο Καποδίστριας πληροφορήθηκε ότι θα λαμβανόταν στο Λονδίνο απόφαση για την αποστολή γαλλικού στρατού στον Μοριά.

Ο Κυβερνήτης, δεν ήθελε να γίνουν νέες μάχες και πολιορκίες στην Πελοπόννησο και παράλληλα να αποκτήσει ξένος στρατός «τίτλους» ελευθερωτή της χώρας. Εκμεταλλευόμενος και τον αγγλογαλλικό ανταγωνισμό, έσπευσε στη Ζάκυνθο, όπου στις 27 Ιουνίου/6 Ιουλίου 1828 συνάντησε τον Άγγλο ναύαρχο Κόδριγκτον (έναν από τους νικητές του Ναβαρίνου), στον οποίο πρότεινε να μεταβεί στην Αλεξάνδρεια για να πείσει τον Μοχάμετ Άλι, να διατάξει την εκκένωση του Μοριά.

Ο Καποδίστριας και ο Κόδριγκτον, είχαν πληροφορηθεί ότι στις 24 Ιουνίου/3 Ιουλίου, οι άλλοι δύο νικητές ναύαρχοι του Ναβαρίνου, οι Δεριγνί και Χέιδεν και ο πλοίαρχος Κάμπελ, ως εκπρόσωπος του Κόδριγκτον συναντήθηκαν με τον Ιμπραήμ, που τους ανακοίνωσε ότι είναι έτοιμος να φύγει, αλλά μόνο με τουρκικά πλοία. Αφού ενημέρωσε τους πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων που είχαν φύγει από την Κωνσταντινούπολη και είχαν εγκατασταθεί στην Κέρκυρα, ο Κόδριγκτον αναχώρησε για την Αλεξάνδρεια.

Εκεί, παρουσία των προξένων της Αγγλίας και της Γαλλίας και τριών αξιωματικών Άγγλων και Γάλλων, υπογράφτηκε στις 9 Αυγούστου 1828 η Συνθήκη της Αλεξάνδρειας, από τους Κόδριγκτον και Μοχάμετ Άλι.
Σύμφωνα μ’ αυτήν, ο Μοχάμετ Άλι υποσχόταν ότι θα ελευθέρωνε όσους Έλληνες είχαν μεταφερθεί από την Πελοπόννησο στην Αίγυπτο, μετά τη ναυμαχία του Ναβαρίνου, ενώ ο Κόδριγκτον θα μεσολαβούσε για την απελευθέρωση Αιγυπτίων που είχαν αιχμαλωτίσει οι Έλληνες.
Παράλληλα, ο Μοχάμετ Άλι θα έστελνε, το ταχύτερο δυνατό, πολεμικά και φορτηγά πλοία στο Νεόκαστρο (Πύλο), για να παραλάβουν τον Ιμπραήμ και τους άνδρες του.

Επίσης: «Ούτε ο Ιμβραήμ πασάς, ούτε κανείς αξιωματικός εκ της οικίας ή του στρατεύματός του, τέλος πάντων κανείς εκ των αναχωρούντων δεν θέλει δυνηθεί να πάρει κανένα Έλληνα, εκτός εάν αυτός εκείνος θέλει, είτε γυνή είτε παιδίον είναι».

Και τέλος: «Ο Ιμβραήμ πασάς, αναχωρών εκ Πελοποννήσου, θέλει δυνηθεί να αφήσει εις τα φρούρια των Πατρών, Χλουμουτσίου (σημαντικό κάστρο κοντά στην Κυλλήνη), Μεθώνης, Κορώνης και Νεοκάστρου, φρουράν ικανήν προς υπεράσπισίν των…».

Ο γαλλικός στρατός στην Πελοπόννησο – Ο Ιμπραήμ και οι άνδρες του αποχωρούν

Μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου, συγκεντρώθηκε στην Τουλόν γαλλικό εκστρατευτικό σώμα με επικεφαλής τον στρατηγό Μεζόν (Nicolas Joseph Maison), με εντολή να αναγκάσει τα αιγυπτιακά στρατεύματα να αποχωρήσουν άμεσα από τον Μοριά. Η δύναμη του γαλλικού στρατού, ήταν 14.000 – 16.000 (ο Σπηλιάδης αναφέρει 18.000 από τους οποίους οι 6.000 παρέμειναν σαν εφεδρεία στην Τουλόν), οι οποίοι χωρίστηκαν σε 3 μοίρες υπό τον Μεζόν, τον Σεμπαστιανί και τον Σνάιντερ.

Οι δύο πρώτες έφτασαν στην Πελοπόννησο στις 29 Αυγούστου και αποβιβάστηκαν η μία στο Πεταλίδι, με επικεφαλής τον Μεζόν και η άλλη υπό τον Σεμπαστιανί κοντά στην Κορώνη, ενώ η τρίτη, με επικεφαλής τον Σνάιντερ έφτασε και αποβιβάστηκε στο Ναβαρίνο 4 ημέρες αργότερα.
Η άφιξη των γαλλικών στρατευμάτων στον Μοριά, προκάλεσε μεγάλη έκπληξη στον Ιμπραήμ, ο οποίος γνωρίζοντας τη Συνθήκη της Αλεξάνδρειας, περίμενε αιγυπτιακά πλοία στις αρχές Σεπτεμβρίου, για να φύγει με τους άντρες του από την Πελοπόννησο.

Ο Μεζόν, αρχικά με διπλωματικό τρόπο, διαβεβαίωσε τον Ιμπραήμ για τα φιλικά αισθήματα της κυβέρνησής του απέναντι του. Όμως, ταυτόχρονα καθόριζε όλα τα σημεία για την οριστική απαγκίστρωση των αιγυπτιακών στρατευμάτων από την Πελοπόννησο.

Σύντομα, ο Μεζόν έδειξε ότι δεν ήταν διατεθειμένος να τηρήσει τους όρους της Συνθήκης της Αλεξάνδρειας.
Δεν επέτρεψε σε κανέναν Έλληνα αιχμάλωτο να ακολουθήσει, έστω κι αν το ήθελε, τον Ιμπραήμ στην Αίγυπτο. Παράλληλα, ζήτησε την άμεση παράδοση των φρουρίων που κατείχαν οι Αιγύπτιοι. Ο Ιμπραήμ του υπενθύμισε τον όρο της Συνθήκης για την παραμονή 1.200 ανδρών στα πελοποννησιακά κάστρα, μέχρι τον τελικό διακανονισμό του ζητήματος ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις και την Πύλη.

Ο Μεζόν απάντησε ότι δεν αναγνώριζε τη Συνθήκη της Αλεξάνδρειας και ότι οι ενέργειες του Κόδριγκτον ήταν αυθαίρετες.
Παράλληλα, διέταξε ένα τμήμα του στρατού του να επιτεθεί κατά του φρουρίου της Κορώνης, ένα άλλο, από 4.000 άνδρες να κινηθεί εναντίον της Μεθώνης και του Ναβαρίνου και ένα τρίτο, εναντίον της Πάτρας.

Ο Ιμπραήμ κατάλαβε ότι δεν είχε περιθώρια αντίδρασης. Στις 4/16 Σεπτεμβρίου επιβιβάσθηκαν στα αιγυπτιακά πλοία, γύρω στους 6.000 άνδρες, ενώ στις 20 Σεπτεμβρίου/2 Οκτωβρίου, έφυγε κι ο Ιμπραήμ με τους υπόλοιπους άνδρες του, υπό τη συνοδεία συμμαχικών πλοίων.
«…και οι νικηταί επιστρέφουσιν ηττημένοι από την καρτερίαν των Πελοποννησίων, εις τα ίδια…», γράφει χαρακτηριστικά ο Σπηλιάδης.

Με την αποχώρηση του Ιμπραήμ, παραδόθηκαν αμαχητί τα φρούρια της Μεθώνης, της Κορώνης και του Ναβαρίνου. Μετά από συνθήκη που επικυρώθηκε και από τον Σνάιντερ, παραδόθηκε στους Γάλλους και το φρούριο της Πάτρας. Αντίσταση προβλήθηκε μόνο από 800 Τούρκους της φρουράς της, που κλείστηκαν στο φρούριο του Ρίου.

Μετά από 11 ημέρες πολιορκίας όμως, παραδόθηκαν κι αυτοί στον Σνάιντερ άνευ όρων.

Τον Οκτώβριο του 1828, ο Μοριάς ήταν και πάλι λεύτερος. Τότε τερματίστηκε η τετράχρονη σχεδόν δοκιμασία (από τον Φλεβάρη του 1825), καθώς είχε υποστεί τεράστιες καταστροφές, λεηλασίες, ερημώσεις και αιχμαλωσίες των κατοίκων του.

Λίγο μετά ελευθερώθηκαν και οι Έλληνες αιχμάλωτοι από τα μεσσηνιακά κάστρα. Τέλη Νοεμβρίου, έφτασαν με γαλλικό πλοίο στον Πόρο 300 Έλληνες άνδρες, γυναίκες και παιδιά, που κρατούνταν αιχμάλωτοι στην Αίγυπτο. Άλλοι 200 προτίμησαν να μείνουν εκεί…

Με την οριστική απελευθέρωση του Μοριά, ο Καποδίστριας, πληροφορήθηκε από τον Μεζόν ότι ο Γάλλος βασιλιάς Κάρολος I, του έδινε την άδεια να εκστρατεύσει και πέρα απ’ τον Ισθμό. Αμέσως, ζήτησε απ’ τον Μεζόν ένα τμήμα του στρατού του να κινηθεί με ελληνικά πλοία υπό τον Σαχτούρη προς τη Ναύπακτο και ένα άλλο προς Αττική και Εύβοια.

Οι Άγγλοι όμως αντέδρασαν, με το επιχείρημα ότι η αποστολή των γαλλικών στρατευμάτων αφορούσε μόνο την Πελοπόννησο. Έτσι, η Στερεά Ελλάδα απελευθερώθηκε αποκλειστικά από ελληνικά στρατεύματα.

Πάντως, όπως γράφει ο Σπηλιάδης «… αν τα γαλλικά στρατεύματα εμποδίσθηκαν να κινηθώσιν εις βοήθειαν της Στερεάς Ελλάδος, αλλ’ όμως επισφράγισαν τους αγώνας των Ελλήνων και υποχρέωσαν τον Ιμπραήμ να φύγει από την Πελοπόννησον, επιστρέφων εις Αίγυπτον με εικοσιεπτά χιλάδας ανθρώπους, αφού υπέστη μεγάλας ζημίας εις τας εκστρατείας του κατά της Ελλάδος και απώλεσε μυριάδας στρατευμάτων και πολλά πλοία και πάμπολλα χρήματα».
 
Να σημειώσουμε τέλος ότι ανάμεσα στους Γάλλους του εκστρατευτικού σώματος, βρίσκονταν και επιστήμονες με επικεφαλής τον Adel Blouet, που χαρτογράφησαν την Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου, μελέτησαν τα αρχαία μνημεία και δίνουν πολύτιμες πληροφορίες στα βιβλία που έγραψαν, ενώ στην Πάτρα από το 1828-1829 εκδιδόταν από τον Γάλλο συνταγματάρχη Μαξίμ Ρεμπό η γαλλόφωνη εφημερίδα «Le Courrier d’ Orient».

Πηγή: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμος ΙΒ’, Εκδοτική Αθηνών.