Απολλώνιος, ο Τυανεύς: Ποιος ήταν ο Έλληνας φιλόσοφος που κάποιοι σήμερα ταυτίζουν με τον Χριστό

Οπως έγινε γνωστό χθες, ντοκιμαντέρ της Amazon με τίτλο «Bible Conspiracies» («Βιβλικές Συνωμοσίες»), προβάλλει την άποψη ότι ο Χριστός ήταν Έλληνας και συγκεκριμένα ο πυθαγόρειος φιλόσοφος Απολλώνιος ο Τυανέας.

Ο Απολλώνιος ο Τυανέας (καλύτερα Τυανεύς), ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Οι «υπεύθυνοι» του ντοκιμαντέρ δεν προσφέρουν κάτι καινούργιο (επ)αναφέροντάς τον στο προσκήνιο. Η φήμη του ξεκίνησε από την εποχή που ζούσε και έφτασε ως τις μέρες μας. Ας δούμε περισσότερες λεπτομέρειες για τη ζωή του.

Μια σπουδαία πηγή, αποτελεί το έργο του Φιλόστρατου (3ος αι.) για τον Απολλώνιο. Πρόκειται για μια μυθιστορηματική βιογραφία σε 8 βιβλία, που εκτός από τα πραγματικά, τα ιστορικά στοιχεία, έχει και αρκετά φανταστικά. Ο τίτλος του είναι «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον» και γράφτηκε μετά από ανάθεση της Ρωμαίας αυτοκράτειρας Ιουλίας Δόμνας στον Φιλόστρατο.

Σύμφωνα με αυτό, ο Απολλώνιος γεννήθηκε στα Τύανα, γύρω στο 3 π.Χ., την ίδια περίπου εποχή δηλαδή που γεννήθηκε ο Χριστός. Τα Τύανα, που ιδρύθηκαν από τη Σεμίραμη τον 22ο π.Χ. αιώνα, βρίσκονταν στην Καππαδοκία. Αποικίστηκαν από Έλληνες το 174 π.Χ.

Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, η πόλη μετονομάστηκε σε «Σεβάστεια η προς τω Ταύρω» και αργότερα άλλαξε το όνομά της σε Αντωνίνα. Στα βυζαντινά χρόνια, ονομαζόταν Χριστούπολις. Εκεί γεννήθηκε ο αυτοκράτορας Ρωμανός ο Διογένης.

Όταν την κατέλαβαν οι Τούρκοι, την ονόμασαν Κλισέ Χισάρ. Αργότερα οι κάτοικοί της ίδρυσαν νέο οικισμό σε μικρή απόσταση από την παλιά πόλη, τα Νέα Τύανα. Μετά την μικρασιατική καταστροφή, οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Δράμας. Σήμερα, από τα αρχαία Τύανα, σώζονται μόνο κάποια ερείπια.

Επανερχόμαστε όμως στον Απολλώνιο. Σύμφωνα με τον Φιλόστρατο, σπούδασε ρητορική και φιλοσοφία. Ταξίδεψε στη Βαβυλώνα, την Ινδία, την Ιταλία, την Ισπανία και την Αιθιοπία.

Ήταν ασκητικός, με ισχυρή βούληση, αρνιόταν τη σεξουαλικότητα, την κρεοφαγία και την οινοποσία, ενώ απέτρεπε τους μαθητές του από λατρευτικές πράξεις με αιματηρές θυσίες και υποδείκνυε τη σιωπή και τη νοερή προσευχή. Οι οπαδοί του από τα λαϊκότερα στρώματα, πίστευαν ότι είχε και υπερφυσικές ιδιότητες που του έδιναν τη δυνατότητα να καταλαβαίνει τη γλώσσα των ζώων, να μιλά γλώσσες τις οποίες δεν είχε μάθει, να μαντεύει πολλά και σημαντικά πράγματα, να αποβάλλει δαιμόνια, να γιατρεύει αρρώστους, να ανασταίνει νεκρούς και να σπάει τα δεσμά του, όπως στην περίπτωση της φυλάκισής του από τον αυτοκράτορα Δομιτιανό στη Ρώμη. Πίστευαν ακόμα ότι μετά τον θάνατό του είχε αναληφθεί στους ουρανούς και ακόμη, ότι εμφανιζόταν, μετά τον θάνατό του σε διάφορα μέρη.

Ο Απολλώνιος δεν ήταν πυθαγόρειος φιλόσοφος, καθώς ο «πυθαγορισμός» είχε εκλείψει από τα χρόνια του Πλάτωνα. Ανήκε στους νεοπυθαγόρειους φιλοσόφους, που εμφανίστηκαν τον 1ο π.Χ. αιώνα και πρότεινε στα κηρύγματά του ως ιδανικό τρόπο ζωής τον βίο του Πυθαγόρα.

Ίσως ο Απολλώνιος ασχολήθηκε με τη μαγεία, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι ήταν απατεώνας. Ο Απολλώνιος θεωρούνταν επίσης ιδρυτής θρησκείας. Όπως όλοι οι νεοπυθαγόρειοι, έτσι και ο Απολλώνιος χρησιμοποιούσε εξωτερικά μόνο τον μυστικισμό των αριθμών καθώς και τη μαγική αιτιότητά τους.

Η μεγάλη φήμη που είχε αποκτήσει, αποτέλεσε αφορμή να ονομαστεί «Χριστός των Εθνικών (ειδωλολατρών)» («Cristo Pagano»). Ο σεβασμός των εθνικών προς το πρόσωπό του ήταν τόσο μεγάλος, ώστε αναφέρεται ότι ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος Σεβήρος (222-235), είχε τοποθετήσει ομοίωμά του μέσα στο τέμενός του, δίπλα στον Ιησού, τον Αβραάμ και τον Ορφέα.

Γενικότερα, ο Απολλώνιος μετά τον θάνατό του λατρεύτηκε ως θεός ή ως ήρωας και τιμήθηκε με βωμούς και αγάλματα.

Από τα έργα του Απολλώνιου, είναι γνωστά τα «Τελευταί ή Περί θυσιών», από τον Ευσέβιο, που διέσωσε και μερικά αποσπάσματα και το «Περί του Πυθαγορικού Βίου», από τον Ιάμβλιχο, που το χρησιμοποίησε ως πηγή στο ομώνυμο δικό του έργο, όπως επίσης και ο Πορφύριος. Σύμφωνα με το Λεξικό Σουίδα, έργα του ήταν, εκτός από τα παραπάνω τα εξής: i) Διαθήκη, ii) Χρησμοί, iii) Ύμνος εις Μνημοσύνην, iv) Περί Μαντείας Αστέρων και v) Επιστολαί (τουλάχιστον 77, κατ’ άλλους δε 197, η γνησιότητα πολλών από τις οποίες αμφισβητείται).

Η προσωπική μας άποψη, είναι ότι αν και ο Απολλώνιος έζησε την ίδια εποχή με τον Χριστό και υπάρχουν κάποια κοινά σημεία στον βίο τους, αποκλείεται ο Χριστός να ταυτίζεται με τον Απολλώνιο.

Για τον σπουδαίο πάντως αυτόν Έλληνα αρχαίο φιλόσοφο, έγραψαν, μεταξύ άλλων, οι G. L. Kayser («Philostrat, Vita Apollonii», 1870), F. C. Conybeare («Philostratus, The Life of Apollonius of Tyana, the Epistles of Apollonius and the Treatise of Eusebius», 1912), E. Mayer, στο «Kleine Schriften 2», σελ. 131-191, έκδοση 1924 κ.ά.