Η Ιερά Μονή Διονυσίου και οι χειρόγραφες επιστολές του Ιησού Χριστού. Ποια είναι η αλήθεια;

Ένα από τα βασικά θέματα της προεκλογικής περιόδου αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί, η εμφάνιση και πώληση από τον επικεφαλής της «Ελληνικής Λύσης» Κυριάκο Βελόπουλο «χειρόγραφων» επιστολών του Ιησού Χριστού… Βέβαια, πρόκειται για μια παλιά ιστορία που ξεκίνησε τουλάχιστον από το 2014, αλλά βγήκε προς τα έξω πρόσφατα, ιδιαίτερα μετά την είσοδο της «Ελληνικής Λύσης» στην Ευρωβουλή και τη διαφαινόμενη είσοδό της στο ελληνικό Κοινοβούλιο.

Ενώ μέχρι τα τέλη Μαΐου 2019, ελάχιστες αναφορές είχαν γίνει στο θέμα, ξαφνικά άρχισαν να ασχολούνται πολιτικοί, δημοσιογράφοι, απλοί άνθρωποι και, πρόσφατα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Εκκλησία της Ελλάδας, που χαρακτήριζαν πλαστές τις «μυθώδεις διηγήσεις» του Χριστού και χριστέμπορο, όποιον τις εμπορεύεται ή καπηλεύεται ιερά κειμήλια.

Βέβαια, αν ο Κυριάκος Βελόπουλος, συγκέντρωνε ένα ποσοστό 0,2 %, θα ασχολούνταν ποτέ κανείς με τις χειρόγραφες επιστολές του Ιησού και τις αλοιφές που πουλάει; Αυτό βέβαια, είναι ένα άλλο, ρητορικό νομίζουμε ερώτημα.

Η Μονή Διονυσίου

Στο σημερινό μας άρθρο, δεν θα ασχοληθούμε βέβαια με την γνησιότητα ή όχι την φερόμενων ως επιστολών του Ιησού.

Θα δούμε την ιστορία της Μονής Διονυσίου, όπου υποτίθεται ότι βρίσκονται οι «επιστολές του Ιησού», καθώς και τις περιγραφές διάφορων περιηγητών, από τις αρχές του 17ου αιώνα, ως τις μέρες μας για τους θησαυρούς της μονής.

Η Μονή Διονυσίου, δεν είναι από τις πρώτες μονές που χτίστηκαν στον Άθω τον 10ο αιώνα. Χτίστηκε πολύ αργότερα, τον 14ο αιώνα.

Η πρώτη μονή που χτίστηκε στο Άγιο Όρος (η οικοδόμηση της ξεκίνησε το 961 και ολοκληρώθηκε το 963), ήταν η Μονή Μεγίστης Λαύρας και ακολούθησαν η Μονή Ιβήρων (980) και η Μονή Βατοπεδίου (983).

Το δεύτερο τυπικό του Αγίου Όρους, το 1045, υπογράφεται από τους ηγούμενους 34 συνολικά μονών, ενώ σε έγγραφα του 11ου αιώνα, αναφέρονται 100 μοναστήρια. Τα δεινά του Αγίου Όρους, αρχίζουν με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους (1204), οπότε αρχίζει να παρουσιάζεται μια κάμψη στην ανέγερση μοναστηριών. Τη μεγαλύτερη καταστροφή όμως στον Άθω, προκάλεσαν οι φοβεροί μισθοφόροι της Καταλανικής Εταιρείας (δείτε σχετικά στο πολυδιαβασμένο άρθρο μας για την Καταλανική Εταιρεία στις 14/1/2017), στις αρχές του 14ου αιώνα.

Γράφει χαρακτηριστικά ο Κ. Βλάχος στο βιβλίο του «Η Χερσόνησος του Αγίου Όρους», σελ 58-59: «Τότε εξετυλίχθη η φρικώδης τραγωδία του Αγίου Όρους ην φρίττει τις αναγιγνώσκων εν τινι επιστολή του Θωμά Μαγίστρου.

Οι μοναχοί εσφάζοντο δίκην προβάτων και τα μοναστήρια έρημα κατελείφθησαν όσα δεν κατηδαφίσθησαν, τοσαύτη ήτο η καταστροφή ώστε εκ των 180 μονών του 11ου αιώνος και εκ των 300 ας αριθμεί ο πάπας Ιννοκέντιος Γ’ (πάντως ναών και κελίων) κατά τας αρχάς του 13ου αιώνος, ελάχιστα διεσώθησαν μετά ταύτα, ώστε κατά το τέλος του 16ου αιώνος, μόνον 25 εξ αυτών ευρίσκομεν εξ ων 13 σώζονται μέχρι σήμερον».

Ωστόσο, από το 1347 άρχισαν να ιδρύονται νέες μονές, με πρώτη τη Μονή Γρηγορίου. Ακολούθησαν η Μονή Παντοκράτορα και η Μονή Διονυσίου.

Για το πότε ιδρύθηκε η Μονή Διονυσίου, υπάρχουν διάφορες εκδοχές. O Graham Speake, γράφει ότι ιδρύθηκε ανάμεσα στο 1356 και το 1362 από έναν Έλληνα, τον Διονύσιο από την Καστοριά, που ήταν αδελφός του Μητροπολίτη Τραπεζούντος Θεοδοσίου. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, το μοναστήρι να κερδίσει την εύνοια του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Αλέξιου Γ’ Κομνηνού, ο οποίος προσδοκούσε η Μονή να πάρει το όνομά του, κάτι που δεν έγινε ποτέ.

Άλλη εκδοχή αναφέρει ότι ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα, με προσωπικά έξοδα του Διονυσίου από την Κορυτσά και ονομάστηκε Νέα Πέτρα. Στην ιστοσελίδα της Μονής, διαβάζουμε ότι ιδρύθηκε το 1389.

Στα αρχεία της Μονής, υπάρχει αυτοκρατορικό χρυσόβουλο που εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 1374 και είναι ένα έγγραφο θαυμάσια διακοσμημένο με μικρογραφίες του αυτοκράτορα Αλέξιου και της συζύγου του και του Τιμίου Προδρόμου που τους ευλογεί και διατηρεί ακόμα τη χρυσή σφραγίδα του. Σύμφωνα με το έγγραφο αυτό, ο αυτοκράτορας προικοδοτούσε τη μονή με πλούσια δώρα κι ένα ετήσιο εισόδημα, ενώ για ανταπόδοση θα πρέπει ο ίδιος και η οικογένειά του να μνημονεύονται εσαεί στις Θείες Λειτουργίες.

Ο Θεοδόσιος, που ήταν προηγουμένως ηγούμενος της Μονής Φιλοθέου, είχε αιχμαλωτιστεί από πειρατές και πουλήθηκε σαν δούλος στην Προύσα, πριν γίνει Μητροπολίτης Τραπεζούντας. Και κατά την απουσία όμως του Διονυσίου στην Τραπεζούντα, πειρατές κατέστρεψαν τη Μονή, η οποία όμως ανοικοδομήθηκε σύντομα.

Τη Μονή Διονυσίου ευεργέτησαν οι Παλαιολόγοι και αργότερα ένας γαλαντόμος και θρήσκος ηγεμόνας της Μολδαβίας, ο Ιωάννης Πέτρος, ο οποίος και «τιμής ένεκεν» απεικονίζεται μαζί με τους γιους του σε μία από τις αγιογραφίες που τοιχογράφησε στο καθολικό (το κυρίως μέρος του ναού), ο περίφημος Κρητικός ζωγράφος Τζώρτζης (16ος αι.)

Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, η ανακαίνιση αυτή της Μονής έγινε γύρω στο 1535.

Τον 16ο και τον 17ο αιώνα, η Μονή γνώρισε ιδιαίτερη ακμή και κατέλαβε την 5η θέση στην ιεραρχία, που κατείχε ως τότε η Μονή Ξηροποτάμου. Τη θέση αυτή, η Μονή Διονυσίου την κατέχει μέχρι σήμερα. Η Μονή έχει επτά παρεκκλήσια μέσα στον περίβολό της και οκτώ έξω από αυτόν. Επίσης έχει επτά κελιά στις Καρυές και έξι γύρω από την ίδια τη Μονή.

Να σημειώσουμε ότι η Μονή Διονυσίου που βρίσκεται στη ΝΔ παραλία της χερσονήσου του Άθω, είναι χτισμένη σε απόκρημνο βράχο, ύψους 80 μέτρων και χαρακτηριστικό της οχύρωσής της είναι η ιδιαίτερη έξαρση του τετράγωνου πύργου της.

Οι θησαυροί της Μονής Διονυσίου

Ο πρώτος που περιέγραψε τους θησαυρούς των μοναστηριών του Αγίου Όρους, ήταν ο Κανάκιος Ρώσης το 1628. Ο Κανάκιος Ρώσης, γεννήθηκε στο Ναύπλιο το 1592. Είχε ασπαστεί τον καθολικισμό και πήγε στο Άγιο Όρος για να διερευνήσει τις δυνατότητες ίδρυσης καθολικής Σχολής και ιατρείου στις Καρυές. Στο τέλος της ζωής του (πέθανε το 1644), δίδασκε αρχαία ελληνικά στο Κολέγιο «La Sapienza» στη Ρώμη. Ας δούμε τι γράφει για τους θησαυρούς της Μονής Διονυσίου.

Οι θησαυροί του Αγίου Όρους, Άθως 1628

Η Μονή Διονυσίου είναι γερά κτισμένη. Παράγει όλα τα απαραίτητα στη διατροφή αγαθά και διαθέτει αργυρά φωτιστικά, ευαγγέλια μεγάλης αξίας, πολύτιμα ιερατικά και αρχιερατικά άμφια και ιερά λείψανα: μέρος της αλυσίδας με την οποία δέθηκε ο κορυφαίος των Αποστόλων Άγιος Πέτρος, μέρος της κάρας του Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου, ένα δάκτυλο του ιδίου Αγίου, την άνω γνάθο του Αγίου Στεφάνου πρωτομάρτυρος. Την κάτω γνάθο του προσκύνησα στην εκκλησία των Φραγκισκανών της Κρήτης επιστρέφοντας από τον Άθω.

Από τα άλλα φυλασσόμενα στη μονή λείψανα πιο σημαντικά είναι τεμάχιο από το πόδι του Αγίου Ευδοκίμου, οστά των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων, οστό της πλευράς και ένα δάκτυλο του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτου, η κάρα της Αγίας Θωμαΐδος, τμήμα της κάρας της Αγίας Θεοφανούς αυτοκράτειρας, δάκτυλα του ευαγγελιστού Λουκά και της Αγίας Αρετής, αίμα του Αγίου Δημητρίου Μάρτυρος, τεμάχιο του Τιμίου Σταυρού, οστά της Αγίας Πελαγίας από την Ταρσό και του Αγίου Διονυσίου, ιδρυτού της μονής, των Αγίων Ιωάννου Χρυσοστόμου και Πεντελεήμονος, Νήφωνος πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως. Υπάρχουν και άλλα λείψανα κλειστά σε χρυσά κιβώτια τα οποία δεν μπόρεσα να δω επειδή οι μοναχοί τα κρύβουν φοβούμενοι τους Τούρκους.

Στη μονή αυτή με περιποιήθηκαν ωσάν να ήμουν πατριάρχης. Το ίδιο είχε συμβεί με τον Βασιλόπουλο για τον οποίο έγινε συχνά λόγος.

Στη βιβλιοθήκη, που επισκευάστηκε πρόσφατα από τον βοεβόδα της Βλαχίας Πέτρο Ιωάννη, φυλάσσονται πολλά χειρόγραφα.

Η Εκκλησία είναι έργο του Αυτοκράτορος Αλεξίου. Στην είσοδο έχει εντοιχιστεί μάρμαρο με χαραγμένη τη μορφή του και την ακόλουθη επιγραφή: «Αλέξιος εν Χριστώ Θεώ πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ πάσης Ανατολής, Ιβηρών και Περατείας, ο μέγας Κομνηνός και κτήτωρ της μονής του τιμίου Προδρόμου». Μια άλλη επιγραφή με μαύρα γράμματα, λέγεται ότι χαράκτηκε από τον Βαπτιστή Ιωάννης:


Το εξωτερικό της τράπεζας διακοσμείται με σκηνές της Αποκαλύψεως του ευαγγελιστού Ιωάννη και το εσωτερικό με μορφές κοινοβιατών, ασκητών και αναχωρητών με διάφορες επιγραφές.

Κατά την εκεί παραμονή μου συνδιαλέχτηκα με τον ηγούμενο Ζαχαρία ο οποίος με διαβεβαίωσε ορκιζόμενος ότι ο πατριάρχης Κύριλλος (Λούκαρης) είναι υπερασπιστής των Λατίνων και της καθολικής πίστεως. Ο ίδιος τον είχε ακούσει στη Χίο να τους υπερασπίζεται σε διάλογό του με τον Κορέσιο, ο οποίος ισχυριζόταν ότι οι Λατίνοι δεν είναι καθολικοί. Ευνοϊκός προς τη Ρωμαϊκή Εκκλησία είναι και ο προηγούμενος της μονής Ευθύμιος, ο οποίος μου εμπιστεύτηκε συστατική επιστολή για τον ιερομόναχο Ιγνάτιο προς τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Stella.

Καθ’ υπόδειξη του ίδιου του ηγουμένου, επισκέφτηκα τον τόπο στον οποίο βρισκόταν, καθώς λέγεται, η παλαιά μονή της Αγίας Άννας.

Τα στοιχεία αυτά, υπάρχουν στο βιβλίο του Μάρκου Ν. Ρούσσου Μηλιδώνη, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΣΗ 963-1963, Άγνωστες πτυχές της αθωνικής ιστορίας».

Ας δούμε μερικούς ακόμα από τους θησαυρούς της Μονής Διονυσίου.

Υπάρχει μια σειρά από ενδιαφέρουσες φορητές εικόνες από τον 14ο αιώνα και τους επόμενους. Στο ξυλόγλυπτο τέμπλο, εκτός από τις «δικές» του εικόνες (1805-1812), υπάρχουν, στο πίσω μέρος του, πέντε εικόνες της Μεγάλης Δέησης, έργα του Κρητικού ζωγράφου Ευφρόσυνου (1542). Η τράπεζα, ενσωματωμένη στην πτέρυγα των κελιών, σώζει τοιχογραφίες του 1603 που έγιναν από τους ζωγράφους Δανιήλ και Μερκούριο.

Υπάρχουν ακόμα ένα περγαμηνό Ευαγγέλιο του 13ου αιώνα, δεκαεφτά περγαμηνά ειλητάρια των 13ου και 15ου αιώνα, και άλλοι κώδικες, δηλαδή χειρόγραφα εικονογραφημένα με πολύ σπουδαίες μικρογραφίες, πλούσια επίτιτλοι και καλλιγραφικά αρχικά γράμματα. Το Ευαγγέλιο αυτό, κοσμείται με 80 μικρογραφίες σε πολύ καλή κατάσταση, είναι πολύ σπάνιο και το καλύτερο στο είδος του. Συνολικά, περισσότεροι από 5.000 τόμοι κλασικών και εκκλησιαστικών συγγραφέων, λεξικά και άλλα βρίσκονται στη Μονή.

Στο ασφαλισμένο και απαραβίαστο κτίριο του πύργου, που έχει ύψος 25 μέτρα και οικοδομήθηκε το 1520, φυλάγονται τα πολυτιμότερα αντικείμενα της Μονής. Μεγάλο ενδιαφέρον, παρουσιάζουν οι «προφητικές» τοιχογραφίες της Μονής έξω από την τράπεζά της. Είναι εμπνευσμένες από την «Αποκάλυψη» του Ιωάννη και βασίζονται σε δυτικές ξυλογραφίες «Παριστάνουν προφητικώς με πολλήν ευστοχίαν τα σύγχρονα πολεμικά όπλα και μέσα, ως την ατομικήν βόμβα, τα υπόγεια καταφύγια, τα αεροπλάνα, τα φλογοβόλα τανκ», γράφει ο μοναχός Ανδρέας.

Σε μία μάλιστα από αυτές τις τοιχογραφίες, ο ανώνυμος ορθόδοξος αγιογράφος, ξεπερνά κατά πολύ τα δεδομένα της εποχής του: «… σ’ αυτήν την εικόνα υπαινίσσεται τας κοσμικός λεγόμενας ακτίνας οι οποίοι δεν εδοκιμάσθησαν καν εισέτι, την υδρογονοβόμβαν κλπ και τα οποία προξένησαν κατάπληξιν εις τους κατακτητάς Γερμανούς του 1941, οι οποίοι εθαύμαζον και έλεγον πώς εγνώριζον με τόσην λεπτομέρειαν προ τόσων ετών και εζωγράφιζαν τοιαύτα πράγματα;» (μοναχός Ανδρέας).

Το περιεχόμενο των τοιχογραφιών αυτών και οι συμβολισμοί τους, ήταν «τα στοιχεία» που απασχολούσαν τους μελετητές έως πρόσφατα. Τα τελευταία χρόνια, η Μονή Διονυσίου ήρθε στην επικαιρότητα για τις «χειρόγραφες» επιστολές του Ιησού, οι οποίες πάντως δεν αναφέρονται σε κανένα από τα βιβλία που έχουμε στη διάθεσή μας και στις δεκάδες πηγές όπου αυτά παραπέμπουν…

Πηγές:
ΓΚΡΑΧΑΜ ΣΠΙΚ, «ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ», Εκδόσεις ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2005
ΝΙΚΗΤΑΣ ΠΛΑΤΗΣ, «ΑΘΩΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ», εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ, 2000.
ΙΩΑΝΝΗΣ Σ. ΒΙΓΛΑΣ, «ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ-ΑΘΩΣ», ΑΘΗΝΑ, 1998, Εκδόσεις Κ.Χ. ΣΠΑΝΟΥ
ΜΑΡΚΟΣ Ν. ΡΟΥΣΣΟΣ ΜΗΛΙΔΩΝΗΣ, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΣΗ, 963-1963, Άγνωστες πτυχές της αθωνικής ιστορίας», Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ 2013.
ΜΟΝΗ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ, Ιωάννης Εμ. Ταβλάκης, στο λήμμα ΑΘΩΣ της Εγκ/δειας «ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ».