Ιούλιος 1974: «Επιχείρηση Νίκη» - Η αποστολή αυτοκτονίας των Noratlas στην Κύπρο

Πριν λίγες μέρες, συμπληρώθηκαν 45 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και την κατοχή σημαντικού μέρους της Μεγαλονήσου από τις δυνάμεις του «Αττίλα».
Λόγω του σεισμού της Πάρνηθας την προηγούμενη Παρασκευή 19/7, αφιερώσαμε ένα άρθρο μας στο συγκεκριμένο θέμα και αφήσαμε προσωρινά, στην άκρη το άρθρο, που ίσως πολλοί περίμεναν, για την Κύπρο.

Θα ασχοληθούμε με την «Επιχείρηση Νίκη», μια πραγματική αποστολή αυτοκτονίας και θα δούμε άγνωστες λεπτομέρειες μέσα από διηγήσεις όσων συμμετείχαν σ' αυτή.

Τα αεροσκάφη Noratlas

Η Πολεμική Αεροπορία μας, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, είχε διαπιστώσει ότι ήταν αδύνατο να ανταποκριθεί στις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες των αερομεταφορών καθώς τα C-47 (πλήρης ονομασία Douglas (-47 Skytrain, γνωστότερα ως Dakota) δεν επαρκούσαν. Αποφασίστηκε να προμηθευτεί το C-119, αμερικανικό μεταγωγικό αεροσκάφος, μέσης μεταφορικής ικανότητας. Τον Ιούνιο του 1967, στάλθηκαν μάλιστα στις Η.Π.Α. για εκπαίδευση χειριστές, ραδιοναυτίλοι και τεχνικοί, οι οποίοι όταν επέστρεψαν τοποθετήθηκαν στην 355 Μοίρα Μεταφορών, αναμένοντας τα C-119, τα οποία όμως δεν ήρθαν ποτέ. Και αυτό, γιατί στα μέσα του 1968, στα πλαίσια των πολεμικών αποζημιώσεων της (τότε) Δυτικής Γερμανίας προς την Ελλάδα, αποφασίστηκε να δοθούν στη χώρα μας 35 μεταφορικά αεροσκάφη NORATLAS, τα οποία η γερμανική Πολεμική Αεροπορία επρόκειτο σύντομα να αντικαταστήσει. Έπειτα από αυτή την εξέλιξη, στάλθηκαν στην Δυτική Γερμανία πληρώματα για να εκπαιδευτούν (Νοέμβριος 1969). Το προσωπικό ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του τον Μάρτιο του 1970 και όταν επέστρεψε, τοποθετήθηκε στην 112 Πτέρυγα Μάχης.

Παράλληλα, συγκροτήθηκε η 354 Μοίρα Μεταφορών με αεροσκάφη NORATLAS και έμβλημα τον μυθικό Πήγασο.

Σε σύντομο χρονικό διάστημα, έγινε η κυριότερη Μοίρα Τακτικών Μεταφορών της Πολεμικής Αεροπορίας. Το 1973, αξιολογήθηκε από το ΝΑΤΟ και κατατάχθηκε στην κατηγορία «I».

Τα Nord Noratlas, όπως ήταν η πλήρης ονομασία τους, ήταν αεροσκάφη γαλλικής κατασκευής με τετραμελές συνήθως, πλήρωμα (Κυβερνήτης, Συγκυβερνήτης, Ιπτάμενος Μηχανικός και Ναυτίλος). Μπορούσαν να μεταφέρουν 42 πλήρως εξοπλισμένους στρατιώτες ή 38 αλεξιπτωτιστές. Επίσης, μπορούσαν να μεταφέρουν έως 30 τραυματίες σε φορεία.

Στις 6 Μαΐου 1974, έγινε ένα συγκλονιστικό περιστατικό. Το υπ' αριθμόν 155 αεροσκάφος NORATLAS, με Κυβερνήτη τον Επισμηναγό Ιωάννη Σφήκα, Συγκυβερνήτη τον Επισμηναγό Χρήστο Κυριακόπουλο και Ιπτάμενο Μηχανικό, τον Ανθυπασπιστή Γιώργο Καγιαμπάκη, πετούσε προς τη Σούδα.

Η πτήση τους ως τη Μήλο έγινε χωρίς κανένα πρόβλημα.

Ξαφνικά και χωρίς να έχει προηγηθεί κάτι,ακούστηκε ασυνήθιστος θόρυβος και ταυτόχρονα το Α/Φ πήρε βίαιη και απότομη κλίση και "βυθίστηκε" προς τα αριστερά.
Μετά το αρχικό σοκ,το πλήρωμα έφερε το αεροσκάφος σε ευθεία και οριζόντια πτήση με την ταχύτητα να ελαττώνεται.Τα όργανα του αριστερού κινητήρα είχαν μηδενιστεί και είχαν ανάψει τα κόκκινα λαμπάκια.Ο Καγιαμπάκης σηκώθηκε και κοίταξε τον αριστερό κινητήρα,ο οποίος είχε φύγει από το αεροσκάφος!

Επρόκειτο για πρωτοφανές στα παγκόσμια αεροπορικά χρονικά.Οι χειριστές σταθεροποίησαν το Α/Φ και επιχείρησαν,μετά από επικοινωνίες,να προσγειωθούν στο Πόρτο Χέλι.Στάθηκαν πάλι άτυχοι,καθώς ο διάδρομος ήταν γεμάτος βαρέλια.Τελικά,προσγειώθηκαν με δυσκολία στο Ελληνικό.Τα αίτια του ατυχήματος βρέθηκαν και εκδόθηκε διαταγή με την οποία απαγορεύτηκε η πτήση των NORATLAS πάνω από θάλασσα με επιβάτες και μειώθηκε κατά ένα τόνο το φορτίο που θα μετέφεραν κάθε φορά.

Η αποστολή των BOEING της "Ολυμπιακής" που δεν έγινε ποτέ

Μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο,αποφασίστηκε η επιστράτευση προσωπικού και η επίταξη των μέσων της Ο.Α.Στις 15.10 της 20ης Ιουλίου,συγκροτήθηκαν δύο Μοίρες αεροσκαφών: η 357(με τα Boeing) και η 358(με τα ελικοφόρα) και έδρα το Ελληνικό.

Με βάση το σχέδιο «ΟΛΥΜΠΙΑ», τη διεύθυνση των Boeing και των ελικοφόρων, ανέλαβαν αξιωματικοί της Πολεμικής Αεροπορίας. Αυτοί ήταν, ο Σμήναρχος Β. Σπανάκης και ο Σμήναρχος Χ. Βάσσης αντίστοιχα.

Αρχικά, ανατέθηκε στην ΟΑ η αποστολή στην Σμύρνη δύο αεροσκαφών για τη μεταφορά από εκεί των υπηρετούντων στο ΝΑΤΟ αξιωματικών, των οικογενειών τους και των διπλωματικών υπαλλήλων.

Ο Ωνάσης,ιδιοκτήτης τότε της Ο.Α. συνεπικουρούμενος από τους νομικούς του συμβούλους, αντέδρασε ζητώντας διαταγή και όχι σήμα από τον Σπανάκη. Άναυδος ο τελευταίος, καθώς οι Τούρκοι θα έκλειναν τον εναέριο χώρο τους λίγες ώρες αργότερα για όλα τα αεροσκάφη, ζήτησε από τον Ωνάση, επικαλούμενος τον πατριωτισμό του, να επιτρέψει να χρησιμοποιηθούν δύο Boeing της Ο.Α. για την αποστολή αυτή,υποσχόμενος ότι θα φρόντιζε να εκδοθεί η διαταγή που ζητούσε ο Σμυρνιός κροίσος. Τελικά με την έγκριση του Ωνάση,αναχώρησαν στις 17. 52 για τη Σμύρνη τα δύο Boeing.Για την ιστορία, τα πληρώματά τους, ήταν τα εξής:

1ο αεροσκάφος SX-DBC: Κυβερνήτης: Πούλιος Ζαφειρόπουλος, Συγκυβερνήτης: Σπύρος Τουρκομανώλης, Ιπτάμενος Μηχανικός: Θύμιος Καρδάσης.

2ο αεροσκάφος SX-DBA: Κυβερνήτης: Μιχάλης Καβάσιλας, Συγκυβερνήτης: Γιώργος Πολυζώης, Ιπτάμενος Μηχανικός: Γιώργος Φιλιππίδης.

Η διαταγή που ζητούσε ο Ωνάσης, έφτασε στις 17.55.

Τα δρομολόγια εκτελέστηκαν κανονικά. Όλοι οι αξιωματικοί, οικογένειές τους και οι διπλωματικοί υπάλληλοι επέστρεψαν ασφαλείς στην Αθήνα.

Στο μεταξύ, το μεσημέρι της 20ης Ιουλίου ο Δ. Ιωαννίδης με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ Μπονάνο, αποφάσισαν την αποστολή Μοίρας Καταδρομών στην Κύπρο με αεροσκάφη της Ο.Α.

Ενημερώθηκαν ο Αρχηγός της Αεροπορίας Παπανικολάου και ο Διευθυντής Καταδρομών Ταξίαρχος Γιάννακας.

Αποφασίστηκε να σταλεί στην Κύπρο η Β' Μοίρα Καταδρομών που είχε έδρα τη Ρεντίνα Θεσσαλονίκης και διατάχθηκε ο Γιάννακας να ενημερώσει τον Ταγματάρχη Σβόλη, Διοικητή της Β' Μοίρας Καταδρομών.

Τέσσερα Boeing-707 της «Ολυμπιακής» έφτασαν στη Θεσσαλονίκη από τις 17. 44 έως και τις 17.05 της 20/7/1974. Σ' αυτά επιβιβάστηκαν 312 καταδρομείς με τον οπλισμό τους και πυρομαχικά. Τα 4 αεροπλάνα, αναχώρησαν για τη Σούδα από τις 22.40 ως και τις 23.55 της 20/7/1974.

Το 1ο Α/Φ με Κυβερνήτη τον Γιώργο Τζουτζουράκη, Συγκυβέρνητη τον Ευθύμιο Αποστολόπουλο και Ιπτάμενο Μηχανικό τον Ηλία Καραστατήρη, μετέφερε 75 καταδρομείς.

Το 2ο Α/Φ με Κυβερνήτη τον Νίκο Ανδριανάκη, Συγκυβερνήτη τον Λουκά Γραμματικό και Ιπτάμενο Μηχανικό τον Νίκο Καϊμάκη, μετέφερε επίσης 75 καταδρομείς.

Το 3ο Α/Φ με Κυβερνήτη τον Ζαφείρη Ρουσσίδη, Συγκυβερνήτη τον Αντώνη Γιαλούρη και Ιπτάμενο Μηχανικό τον Σπύρο Κορακιανίτη, μετέφερε 87 καταδρομείς και όλο τον βαρύ οπλισμό.

Τέλος, το 4ο Α/Φ, με Κυβερνήτη τον Ιωάννη Μυσσίρη, Συγκυβερνήτη τον Αθανάσιο Φούντα και τον Ιπτάμενο Μηχανικό τον Διονύσιο Μεταξά, μετέφερε 75 καταδρομείς.

Τα Boeing, έφτασαν στη Σούδα από τις 23.00 ως τις 00.50 (της 21/7/1974). Όπως γράφει στο βιβλίο του «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ» ο αείμνηστος Υποπτέραρχος Γεώργιος Μήτσαινας, δεν υπήρχε καμία κωδική ονομασία «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ», όπως έχει λεχθεί και γραφτεί.

Τα αεροπλάνα πήγαν στον χώρο στάθμευσης της πίστας της Ο.Α. εκεί τους περίμενε ο Διοικητής της Μονάδας Σμήναρχος Πέτρος Μαριόλης ο οποίος είχε φροντίσει για την ταχεία εξυπηρέτηση των αεροσκαφών με καύσιμα και για τροχοεμποδιστήρες (τσοκ) των αεροσκαφών. Το έδαφος όπου είχαν σταθμεύσει τα αεροπλάνα, ήταν επικλινές. Καθώς ολοκληρώθηκε ο ανεφοδιασμός τους με καύσιμα, ετοιμάστηκαν για τροχοδρόμηση και απογείωση.

Τότε έγινε το μοιραίο ατύχημα. Το πλήρωμά του Α/Φ που μετέφερε τον βαρύ οπλισμό, είχε κάνει την πρώτη ενέργεια (έβαλαν το PARKING BRAKE ON) και ετοιμάζονταν να θέσουν σε λειτουργία τους κινητήρες. Ξαφνικά, ένας σμηνίτης έβγαλε τα τσοκ και το αεροσκάφος άρχισε να «τσουλάει» προς τα πίσω. Παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του πληρώματος, το Α/Φ σταμάτησε στο τύμπανο των ανασχετήρων (barriers) και έσκασαν οι 2 από τους 4 τροχούς του αριστερού σκέλους. Ο Συγκυβερνήτης Γιαλούρης, είπαν αργότερα ότι ένιωθαν σαν να μην έχουν καθόλου «υδραυλικά».

Η ουρά του Boeing βρισκόταν στον διάδρομο απογείωσης και τα υπόλοιπα αεροσκάφη δεν μπορούσαν να ξεκινήσουν.

Επιπλέον, η ώρα περνούσε. Ο Ταγματάρχης Σβόλης είπε ότι ήταν αδύνατο να γίνει ανακατανομή των ανδρών και των πυρομαχικών του αεροσκάφους που είχε το ατύχημα.

Στις 01.40 της 21/7/1974, ανακοινώθηκε ότι η αποστολή ματαιωνόταν. Αν η αποστολή αυτή είχε γίνει, πιθανότατα οι άρτιοι εκπαιδευμένοι και οπλισμένοι καταδρομείς μας, θα είχαν εξουδετερώσει το προγεφύρωμα των λίγων ανοργάνωτων Τούρκων, που είχαν χάσει τον Διοικητή και τον Υποδιοικητή τους, με αποτέλεσμα η μαχητικότητα και το ηθικό τους να βρίσκονται στο ναδίρ.

Όπως αναφέρει ο Ταξίαρχος ε.α. Γ. Σέργης, στο βιβλίο του «Η Μάχη της Κύπρου», ο Σβόλης μίλησε τηλεφωνικά με τον Υποστράτηγο Χανιώτη, Διευθυντή Α’ Κλάδου του ΑΕΔ. Σημειώνουμε ότι βασική προϋπόθεση για την επιτυχία της αποστολής ήταν ότι η απογείωση του τελευταίου αεροσκάφους από το αεροδρόμιο της Λευκωσίας και η απομάκρυνσή του από την περιοχή της Κύπρου, έπρεπε να γίνουν πριν το λυκαυγές (το αμυδρό φως πριν την ανατολή του Ήλιου) της 21/7/1974.

Γεννιούνται απ’ όλα όσα αναφέραμε μια σειρά ερωτήματα.

Για τη ματαίωση της αποστολής των καταδρομέων με τα αεροσκάφη της «Ολυμπιακής» στην Κύπρο, ευθύνεται ο σμηνίτης που έβγαλε τα τσοκ;

Γιατί υπήρξε μεγάλη καθυστέρηση στην μετάβαση των καταδρομέων στη Θεσσαλονίκη από τη Ρεντίνα; Ποιος ευθύνεται για τον κακό σχεδιασμό της κατανομής προσωπικού και οπλισμού; Γιατί αδράνησαν οι κυβερνήτες των αεροσκαφών και άφησαν να αναλάβει πρωτοβουλία ο Σβόλης όταν κατά τη μεταφορά αεραγημάτων την ευθύνη έχει η Αεροπορία και όχι ο Στρατός Ξηράς;

Γιατί στάλθηκαν οι καταδρομείς της Β’ Μοίρας από τη Β. Ελλάδα και όχι η Γ’ Μοίρα Αμφίβιων Καταδρομών από το Μεγάλο Πεύκο ενισχυμένη από στελέχη των δύο Σχολών Αλεξιπτωτιστών με έδρα τον Ασπρόπυργο ή η Α’ Μοίρα από το Μάλεμε που στάλθηκε με τα NORATLAS την επόμενη μέρα στην Κύπρο;

Γιατί ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ Μπονάνος δεν ανέθεσε στο Φρούραρχο Χανίων Υποστράτηγο Σχοινά την επίβλεψη της αναχώρησης των καταδρομέων; Το σκέφτηκε την επόμενη μέρα…

Γιατί το Αρχηγείο Αεροπορίας αποφάσισε να γίνει ανεφοδιασμός των Boeing στη Σούδα; Τα αεροσκάφη αυτά εκτελούσαν την πτήση Αθήνα-Νέα Υόρκη διάρκειας οκτώ και πλέον ωρών. Ο τότε Διευθυντής Πτητικής Εκμετάλλευσης Παναγιώτης Κυρτάτος ήταν κατηγορηματικός: «Σαφώς και έφθαναν τα καύσιμα και κακώς σχεδιάστηκε προσγείωση στη Σούδα για ανεφοδιασμό».

Μια προσγείωση εγκυμονεί πάντα κινδύνους όπως π.χ. να σκάσει κάποιο λάστιχο, όπως έγινε στην προσγείωση ενός F4-Phantom στο Ηράκλειο με κυβερνήτη τον Επισμηναγό Επαμεινώνδα Παπαδόπουλο.

Και δύο γενικότερα ερωτήματα:

Για ποιο λόγο δεν στάλθηκαν στην Κύπρο τα F4 που μόλις είχαν τεθεί σε επιχειρησιακή ετοιμότητα ή έστω τα F-84; Τα Phantom ήταν κατά πολύ ανώτερα των τουρκικών αεροσκαφών και είναι σχεδόν σίγουρο ότι αν στέλνονταν στην Κύπρο, η επιχείρηση «Αττίλας» θα είχε τελείως διαφορετική έκβαση.

Τέλος, για ποιο λόγο ενώ στάλθηκαν στην Κύπρο τα υπερσύγχρονα υποβρύχια «ΓΛΑΥΚΟΣ» και «ΝΗΡΕΥΣ», κλήθηκαν να επιστρέψουν;

Μήπως τελικά είχε δίκιο ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ που έγραψε ότι η χούντα είχε χωριστεί σε δυο ή μάλλον σε τρεις φατρίες;

Έγινε και δεύτερη προσπάθεια αποστολής καταδρομέων με αεροσκάφη της Ολυμπιακής που επίσης ματαιώθηκε. Έτσι αποφασίστηκε να πετάξουν για την Κύπρο τα NORATLAS.

Να σημειώσουμε ότι μετά τη μεταπολίτευση, ο Υπαρχηγός της Αεροπορίας Κοτσολάκης, που είχε υπογράψει τη διαταγή επιστράτευσης της Ο.Α., έλαβε από τον τότε εθνικό αερομεταφορέα ένα έγγραφο με το οποίο του ζητούσαν να δώσει από την προσωπική του περιουσία 80 εκατομμύρια δραχμές, ποσό αστρονομικό για το 1974, μετά από απαίτηση του Ωνάση, καθώς η εταιρεία είχε υπολογίσει τα δρομολόγια που έχασε το τριήμερο 20-22 Ιουλίου ως εκτελεσθέντα και τα αεροπλάνα γεμάτα επιβάτες αφού αφαίρεσε από το κόστος τα τέλη υπέρπτησης και τα καύσιμα.

Ο Κοτσολάκης έμεινε έκπληκτος. Το θέμα ανέλαβε η νομική υπηρεσία του Αρχηγείου Αεροπορίας και τα χρήματα καταβλήθηκαν στην «Ολυμπιακή»! Αντίθετα, όλα τα πληρώματα των NORATLAS όταν κλήθηκαν να εισπράξουν χρήματα για το «φύλλο πορείας» εξωτερικού δύο ημερών (21 και 22/7) δεν δέχθηκαν να τα πάρουν και τα διέθεσαν για τη μερίδα λογαριασμού βελτιώσεων εξοπλισμού Αεροπορικών Δυνάμεων…

Επιχείρηση «ΝΙΚΗ» - Τα NORATLAS στην Κύπρο

Μετά τη ματαίωση της αποστολής καταδρομέων με αεροσκάφη της Ο.Α., αποφασίστηκε να μεταβούν στην Κύπρο οι άνδρες της Α’ Μοίρας Καταδρομών από το Μάλεμε της Κρήτης, με μεταγωγικά της ΠΑ (απόγευμα 21/7/1974). Σταδιακά, όλα τα αεροσκάφη NORATLAS και DAKOTA έφτασαν στη Σούδα. Τα πληρώματα δεν γνώριζαν για ποιο σκοπό πήγαιναν εκεί. Φυσικά, δεν είχαν χάρτες της Κύπρου. Επίσης, σε ορισμένα από αυτά δεν υπήρχαν οι απαραίτητες σκάλες που χρησιμοποιούνται για την άνοδο του τεχνικού προσωπικού στο πάνω μέρος της πτέρυγας για ανεφοδιασμό των αεροσκαφών με καύσιμα και άλλες εργασίες. Το πρόβλημα λύθηκε με το ανέβασμα ενός μηχανικού στους ώμους των άλλων και από εκεί στο Α/Φ!

Αρχικά ενημερώθηκαν τα πληρώματα ότι θα μεταφέρουν καταδρομείς στην Κύπρο. Σε λίγο, έφτασε ο Ταξίαρχος Στεφαδούρος από το Αρχηγείο Αεροπορίας για να ενημερώσει τους Αξιωματικούς εκτενέστερα.

Ο Στεφαδούρος βρήκε μόνον 8 πληρώματα NORATLAS από τα 20 που είχαν συγκεντρωθεί εκεί. Επιπλέον υπήρχαν και μερικά πληρώματα DAKOTA. Άρχισε την ενημέρωση που ήταν σύντομη. Οι απογειώσεις θα γινόταν ανά 5 λεπτά. Ύψος πτήσης 500 πόδια (περίπου 165 μ.). Ταχύτητα 150 μίλια. Απόλυτη σιγή ασυρμάτου. Όλα τα φώτα πλεύσης σβηστά. Καθώς τα NORATLAS δεν είχαν ραντάρ, όλα τα ραδιοβοηθήματα θα ήταν ανοιχτά. Όταν θα έφταναν στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, θα αποβίβαζαν τους καταδρομείς χωρίς να σβήσουν τους κινητήρες και θα απογειώνονταν όσο πιο σύντομα ήταν εφικτό.

Κάποια στιγμή ο Στεφαδούρος δέχτηκε κάποιο τηλεφώνημα. Επιστρέφοντας στην αίθουσα ενημέρωσης ανακοίνωσε ότι τα DAKOTA δεν θα πάρουν μέρος στην επιχείρηση. Διέταξε τα πληρώματά τους να πάνε γρήγορα στον τροχόδρομο και να τα βγάλουν από εκεί για να μην εμποδίζουν την απογείωση των NORATLAS. «Στην ανάγκη, αν κάποιο δεν παίρνει μπροστά, σπρώχτε το με τα χέρια και βάλτε το στα χωράφια (!)».

Ο κωδικός της επιχείρησης δόθηκε από τους πιλότους των NORATLAS, με τη συμφωνία βέβαια του Στεφαδούρου: ΝΙΚΗ.

Στα NORATLAS, επιβιβάστηκαν 360 καταδρομείς της Α’ Μοίρας και 40, περίπου, άνδρες της Γ’ Μοίρας με τον οπλισμό τους. Επικεφαλής τους, ο Ταγματάρχης Γ. Παπαμελετίου. Το πρώτο NORATLAS, το ΝΙΚΗ1, απογειώθηκε από τη Σούδα στις 22.35 της 21ης Ιουλίου 1974. Επρόκειτο για μια αποστολή αυτοκτονίας όπως χαρακτηρίστηκε κι από ξένους ειδικούς. Είναι αδύνατο να περιγράψουμε με λεπτομέρειες την πτήση καθενός από τα αεροσκάφη που πήραν μέρος στην επιχείρηση. Άλλωστε, ο Γ. Μήτσαινας στο βιβλίο του «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ», την αναλύει σε περισσότερες από 100 σελίδες.

Θα αναφέρουμε τα ονόματα των αεροπόρων που αποτελούσαν τα πληρώματα των NORATLAS και θα εστιάσουμε στα NORATLAS που χτυπήθηκαν από φίλια πυρά στη Λευκωσία και σε αυτό που δεν κατάφερε τελικά να προσγειωθεί στην Κύπρο και βρέθηκε στη Ρόδο, γεγονός που έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις, μέχρι σήμερα. Τα πληρώματα των NORATLAS ήταν τα εξής: (Κυβερνήτης, Συγκυβερνήτης, Ιπτάμενος Μηχανικός, Ναυτίλος):

ΝΙΚΗ 1: Μ. Χοχλακάκης - Α. Δέμης - Π. Ζελενίτσας - Χ. Σγούρος

ΝΙΚΗ 2: Ι. Σφήκας - Π. Πανούσης –Ι. Καραΐσκος – Κ. Τυλιγάδης

ΝΙΚΗ-3: Σ. Στέφας – Γ. Νεονάκης – Ι. Δρίτσας – Α. Παπαναστασίου

ΝΙΚΗ-4: Β. Παναγόπουλος – Σ. Συμεωνίδης – Η. Άνθιμος – Γ. Δάβαρης

ΝΙΚΗ-5: Ε. Δρακωνάκης – Σ. Παπούλης – Β. Γκάνος – Α. Λούκος

ΝΙΚΗ-6: Γ. Δημητρός – Β. Μέττας – Ι. Ράζος – Γ. Καγιαμπάκης

ΝΙΚΗ-7: Ι. Παπακωνσταντίνου – Δ. Καρδαράς – Σ. Κάβουρας – Γ. Σαλαπάτας

ΝΙΚΗ-8: Ν. Τζανάκος – Δ. Λαυράνος – Σ. Μουτσάτσος – Β. Τσιουρής

ΝΙΚΗ-9: Α. Στραβοπόδης – Α. Παπαϊωάννου – Κ. Ρουμελιώτης – Α. Καρδάκος

ΝΙΚΗ-10: Σ. Παπαθανασίου – Α. Ιλαρίδης – Γ. Κουκούλας – Σ. Πεδιαδιτάκης

ΝΙΚΗ-11: Γ. Μήτσαινας – Χ. Κυριακόπουλος – Α. Φούτσης – Κ. Σίμος

ΝΙΚΗ-12: Ν. Αδαμόπουλος – Δ. Χατζηπαναγιώτης – Π. Βασιλάκος – Ι. Κομιανός

ΝΙΚΗ-13: Β. Νικολάου – Γ. Χατζηδάκης – Α. Κλεφτογιάννης – Β. Γκορέζης

ΝΙΚΗ-14: Π. Λυμπερόπουλος – Β. Κωτσόπουλος – Α. Μπαραλιάκος – Δ. Μανής

ΝΙΚΗ-15: Ε. Πετρουλάκης – Σ. Παπασταματίου – Ι. Γραμματικός – Σ. Καραταΐρης

Όλα τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο του Γ. Μήτσαινα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ». Υπήρχαν πέντε ακόμα NORATLAS έτοιμα για αναχώρηση τα οποία όμως δεν απογειώθηκαν ποτέ. Πρώτο προσγειώθηκε στη Λευκωσία το ΝΙΚΗ-2 στις 01.52. Ακολούθησε το ΝΙΚΗ-1 στη 01.15, τρίτο το ΝΙΚΗ-4 που καταρρίφθηκε από φίλια πυρά. Ακολούθησαν το ΝΙΚΗ-7, ΝΙΚΗ-3 (02.18), ΝΙΚΗ-6 το οποίο βλήθηκε και προσγειώθηκε χωρίς τους δύο κινητήρες ενώ σκοτώθηκαν δύο καταδρομείς και τραυματίστηκαν άλλοι έντεκα, ΝΙΚΗ-5 (02.21) ΝΙΚΗ-10 (3.10), ΝΙΚΗ-8 (3.12), ΝΙΚΗ-9 (3.16), ΝΙΚΗ-11 (3.22), ΝΙΚΗ-15 ΚΑΙ ΝΙΚΗ-12 το οποίο έκανε επανακυκλώσεις πάνω από το αεροδρόμιο λόγω οχήματος που βρισκόταν στον διάδρομο (03.30). Το ΝΙΚΗ-14 πιθανότατα έφτασε πάνω από το αεροδρόμιο της Λευκωσίας αλλά δεν μπόρεσε να προσγειωθεί και επέστρεψε στην Κρήτη. Τέλος, το ΝΙΚΗ-13, προβληματικό αεροσκάφος κατηγορίας Ζ, σε μακρά απόθεση, βρέθηκε στα παράλια της Τουρκίας και στις 04.15 επέστρεψε κα προσγειώθηκε στη Ρόδο. Συνολικά προσγειώθηκαν στη Λευκωσία 12 από τα 15 NORATLAS αποβιβάζοντας τους καταδρομείς. ΤΑ ΝΙΚΗ-3, ΝΙΚΗ 6 και ΝΙΚΗ-12 εγκαταλείφθηκαν στο αεροδρόμιο λόγω των σοβαρών ζημιών που είχαν υποστεί. Τα πληρώματά τους τα έκαψαν για να μην τα δουν οι Τούρκοι.

Και η επιστροφή τους δεν ήταν εύκολη. 6 προσγειώθηκαν στη Σούδα και τα υπόλοιπα σε Ρόδο και Ηράκλειο.

Το μοιραίο Νίκη-4

Όπως είναι γνωστό, το NORATLAS με κωδικό Νίκη-4 καταρρίφθηκε από φίλια πυρά. Στο αρχικό του πλήρωμα ανήκε ο υποσμηναγός Αντωνόπουλος ο οποίος στην Ελευσίνα στάλθηκε από τον διοικητή του να παραλάβει κάποιος επίστρατους που είχαν φτάσει εκεί. Ο Αντωνόπουλος καθυστερούσε να επιστρέψει και στο πλήρωμα εντάχθηκε ως Ναυτίλος ο Επισμηνίας Ηλίας Άνθιμος. Ο Αντωνόπουλος πήγε με άλλο αεροσκάφος στη Σούδα και εντάχθηκε στο πλήρωμα ενός NORATLAS που δεν απογειώθηκε. Η Εθνική Φρουρά της Κύπρου δεν ενημερώθηκε έγκαιρα για την άφιξη των NORATLAS και άργησε να ειδοποιήσει το Πυροβολικό. Η 184 και η 186 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού είχαν παραταχθεί στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας και δεν ειδοποιήθηκαν από το ΓΕΕΦ που δεν διέθετε ασύρματο δίκτυο προειδοποιήσεων.

Από τα αντιαεροπορικά πυρά εναντίον των NORATLAS, το ΝΙΚΗ-6 καταρρίφθηκε. Τα μέλη του πληρώματός του και 27 από τους 28 καταδρομείς που μετέφερε σκοτώθηκαν. Όπως είδαμε παραπάνω, από μία απίστευτη συγκυρία στο αεροπλάνο βρέθηκε ο Ηλίας Άνθιμος ο οποίος έχασε τη ζωή του. Ο Θανάσης Ζαφειρίου που σώθηκε από θαύμα έφυγε από κοντά μας το 2016. Στην εκπομπή «Άνθρωποι» του Κ. Χαρδαβέλλα, το 2001, συνάντησε τον Κύπριο Γεώργιο Καλογήρου που ήταν ο άνθρωπος που κατέρριψε το ΝΙΚΗ-4. Το «τετράδυμο» του Καλογήρου μπλόκαρε κάποια στιγμή και αυτό κατά πάσα πιθανότητα έσωσε τα υπόλοιπα NORATLAS. Ο Καλογήρου έχει ενημερωθεί ότι εκείνο το βράδυ θα προσγειώνονταν στο αεροδρόμιο τουρκικά αεροσκάφη. Όταν προσγειώθηκαν  όλα τα NORATLAS ενημερώθηκε ότι τα Α/Φ ήταν ελληνικά...

Το ΝΙΚΗ-6

Το ΝΙΚΗ-6 χτυπήθηκε από φίλια πυρά. Οι καταδρομείς Σπυρίδων Νόμπελης από το Αιγάλεω και Κωνσταντίνος Οικονομάκης από τον Ζαρό Ηρακλείου έχασαν τη ζωή τους. Άλλοι εννέα τραυματίστηκαν. Ήταν οι: Λοχίας (ΚΔ) Π. Τσιώγκας από Κρόκο Κοζάνης, Λοχίας (ΚΔ) Κ. Κωνσταντίνου από Λαμία, Δεκανέας (ΚΔ) Σ. Παπαευσταθίου από Πολύγυρο και οι στρατιώτες (ΚΔ): Γ. Αντωνόπουλος (Μεσολόγγι), Γ. Μαυρουδής (Ρέθυμνο), Δ. Τσαγκαρόπουλος (Ζάκυνθο), Γ. Λαντζουράκης (Κλήμα Ηρακλείου), Ι. Φύσσαρης (Μυρωδάτο Ξάνθης) και Α. Πετρόπουλος (Καρπενήσι).

Το ΝΙΚΗ-13

Όπως αναφέραμε, το προβληματικό NORATLAS με αριθμό 151 προσγειώθηκε στη Ρόδο. Από το Α/Φ έλειπαν τα ελαστικά παρεμβύσματα (BOOTS) της αριστερής πτέρυγας και του ουραίου πτερώματος του αεροσκάφους. Ολίσθαινε φοβερά. Κανένα από τα ραδιοναυτιλιακά του βοηθήματα δεν λειτουργούσε ενώ και οι γυρομαγνητικές πυξίδες είχαν βλάβη. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι χάθηκε από πρόθεση. Ανάμεσά τους και ο αείμνηστος Γ. Παπαμελετίου: «Πώς βρήκαν τη Ρόδο και δεν βρήκαν τα Άδανα να καλοπεράσουν με τους Τούρκους;» είχε δηλώσει χαρακτηριστικά. Ο Γ. Μήτσαινας αποδίδει το γεγονός στην κόπωση του κυβερνήτη, την απειρία του συγκυβερνήτη και του ναυτίλου και φυσικά στο προβληματικό Α/Φ. Πρόκειται για μία παρεξηγημένη πτήση που μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ γιατί δεν έφτασε στον προορισμό της.

Επίλογος

Αυτή ήταν σε αδρές γραμμές η αποστολή αυτοκτονίας των NORATLAS στην Κύπρο. Επρόκειτο για αποστολή ανορθόδοξου πολέμου με γερασμένα αεροσκάφη, παλαιάς τεχνολογίας τα οποία με ελάχιστα μέσα έπρεπε να μεταβούν στην Κύπρο και να επιστρέψουν στην Ελλάδα μέσα σε 7.30 περίπου ώρες.

Oι καταδρομείς που αποβίβασαν τα NORATLAS στην Κύπρο, προκάλεσαν τεράστιες απώλειες στους Τούρκους και δεν τους επέτρεψαν να καταλάβουν το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, το οποίο μέχρι σήμερα βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Ο.Η.Ε.

Υ.Γ. Στο βιβλίο του «ΑΠΟΦΑΣΗ- ΑΠΟΒΑΣΗ,» ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ, γράφει τα εξής:

Τη δεύτερη ή Τρίτη μέρα της εισβολής, ο Τούρκος επιτετραμμένος στη Λιβύη, ξύπνησε στις 02.00 τη νύχτα, από ένα τηλεφώνημα.

«Είμαι ο Καντάφι. Παρακολουθώ τα γεγονότα από κοντά. Σε τέτοιες περιπτώσεις τα μεγάλα κράτη σταματούν αμέσως κάθε αποστολή ανταλλακτικών. Οι αποθήκες μας είναι ανοιχτές. Μπορείτε να πάρετε ό, τι έχετε ανάγκη. Αν έχετε ανάγκη από κάτι που δεν το έχουμε εμείς ειδοποιήστε μας να το προμηθευτούμε για σας». Ο Καντάφι έδωσε ανοιχτή επιταγή.

Και το Πακιστάν ήταν πρόθυμο να κάνει ό, τι μπορούσε. Θα μπορούσε να στείλει ακόμα και στρατό. Και μάλιστα οι Πακιστανοί αξιωματικοί που εργάζονταν στο CENTO (στρατιωτική συμμαχία Ηνωμένου Βασιλείου, Τουρκίας, Ιράν, Ιράκ και Πακιστάν που ιδρύθηκε το 1955 και διαλύθηκε το 1979), άρχισαν να έρχονται στην εργασία του με πολεμική στολή (θυμίζουμε και τη στάση του Πακιστάν στον Ο.Η.Ε, απέναντι στο ψευδοκράτος, δείτε σχετικό άρθρο μας στις 20/5/2018).

Η Περσία (Ιράν), τήρησε αρχικά κάποια διστακτική στάση και πρότεινε απλώς να στείλει φαρμακευτικό υλικό. Αλλά αμέσως μετά με σχετική εντολή του σάχη στάλθηκαν βαγόνια με διάφορα υλικά.

Βασική πηγή μας για το άρθρο, ήταν το εξαιρετικό βιβλίο του αείμνηστου Υποπτέραρχου ε.α. Γεώργιου Μήτσαινα(1938-2017), με τίτλο «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ», Δ’ Έκδοση,2015.