Θάνος Ασκητής: Πρόωρη εκσπερμάτιση - Οι οργανικοί παράγοντες και η επίδρασή τους

Αναλυτικότερα, για τις ηλικιακές ομάδες 18-29 ετών, 30-39 ετών, 40-49 ετών και 50-59 ετών, τα ποσοστά ήταν αντίστοιχα 30%, 32%, 28% και 55%. Σε παγκόσμια μελέτη που διεξήχθη σε 29 χώρες πρόωρη εκσπερμάτιση εμφάνισε το 30% των συμμετεχόντων. Στη Μέση Ανατολή ο επιπολασμός της πάθησης είναι χαμηλότερος και κυμαίνεται από 10% έως 15%. Η πρόωρη εκσπερμάτιση είναι γνωστή εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα, καθώς περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Γκρος το 1887. Αν και αποτελεί έντονο πεδίο έρευνας, εντούτοις η παθοφυσιολογία της δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητή.

Μοιραία και η προσπάθεια ορισμού της δεν είναι εύκολη. Ο πλέον αποδεκτός ορισμός προέρχεται από τη Διεθνή Εταιρεία Σεξουαλικής Ιατρικής (International Society for Sexual Medicine, ISSM) το 2008. Η πρόωρη εκσπερμάτιση λοιπόν είναι μια σεξουαλική δυσλειτουργία του άνδρα, που χαρακτηρίζεται, πρώτον, από εκσπερμάτιση η οποία πάντα ή σχεδόν πάντα συμβαίνει πριν ή μέσα σε ένα λεπτό περίπου από τη διείσδυση στον κόλπο, δεύτερον, από αδυναμία του άνδρα να καθυστερήσει την εκσπερμάτιση σε όλες ή σχεδόν όλες τις κολπικές διεισδύσεις και, τρίτον, από αρνητικές προσωπικές επιπτώσεις, όπως η αγωνία, η ενόχληση, η απογοήτευση ή/και η αποφυγή της σεξουαλικής επαφής.

Διακρίνεται σε «διά βίου» (πρωτοπαθής) ή σε «επίκτητη» (δευτεροπαθής). Η πρωτοπαθής εμφανίζεται από την έναρξη της σεξουαλικής ζωής του άνδρα, παραμένει αμετάβλητη και συμβαίνει πάρα πολύ γρήγορα (πριν από την κολπική διείσδυση ή λιγότερο από ένα λεπτό μετά). Η δευτεροπαθής χαρακτηρίζεται από προοδευτική ή αιφνίδια έναρξη, με τον πάσχοντα να είχε φυσιολογικές προηγούμενες εμπειρίες και ο χρόνος για την εκσπερμάτιση να είναι σύντομος (συνήθως όμως όχι τόσο όσο στην πρωτοπαθή). Πρόσφατα, δύο ακόμη κατηγορίες έχουν προταθεί: η «φυσικά μεταβαλλόμενη πρόωρη εκσπερμάτιση» (Natural variable premature ejaculation), που χαρακτηρίζεται από ακανόνιστα και τυχαία επεισόδια και αντιπροσωπεύει μια φυσιολογική διακύμανση στη σεξουαλική απόδοση του άνδρα, και η «δίκην πρόωρης διαταραχή της εκσπερμάτισης» (Premature-like ejaculatory dysfunction), η οποία συνίσταται στην υποκειμενική αντίληψη του άνδρα ότι εκσπερματώνει γρήγορα, ενώ στην πραγματικότητα ο χρόνος που μεσολαβεί μέχρι την εκσπερμάτιση είναι εντός των φυσιολογικών ορίων ή και μεγαλύτερος.

Ρόλο-κλειδί στην εμφάνιση της πρόωρης εκσπερμάτισης φαίνεται να έχει η λειτουργικότητα των σεροτονινεργικών υποδοχέων, είτε αυτή εκφράζεται ως υπερλειτουργικότητα των 5-HT1Α ή ως υπολειτουργικότητα των 5-HT2C. Οι γενετικοί παράγοντες που σχετίζονται με την επαναπρόσληψη της σεροτονίνης από τις συνάψεις των κυττάρων του νευρικού μας συστήματος μελετώνται εντατικά τα τελευταία χρόνια με σημαντικά αποτελέσματα στην καθημερινή κλινική πράξη. Επιπλέον, ένας μεγάλος αριθμός ασθενών με στυτική δυσλειτουργία πάσχει και από πρόωρη εκσπερμάτιση.

Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της πρόωρης εκσπερμάτισης αφορά κυρίως στην πρωτοπαθή, καθώς στις περιπτώσεις της δευτεροπαθούς η ανεύρεση και η θεραπεία της αιτίας είναι συνήθως αρκετή. Η αρχαιότερη μορφή θεραπείας είναι η εφαρμογή τοπικών αναισθητικών κρεμών (κρέμα λιδοκαΐνης-πριλοκαΐνης ή SS-cream) στη βάλανο, με στόχο τη μείωση της ευαισθησίας της και την αύξηση του χρόνου μέχρι την εκσπερμάτιση.

Αποτελεσματικότερη θεραπεία είναι η από του στόματος χορήγηση εκλεκτικών αναστολέων της επαναπρόσληψης σεροτονίνης-SSRIs- (χλωμιπραμίνη, σιταλοπράμη, φλουοξετίνη, φλουβοξαμίνη, παροξετίνη και σερταλίνη) καθώς δρουν στον μηχανισμό της εκσπερμάτισης που έχουμε αναφερθεί παραπάνω και έχουν βρεθεί στις διάφορες μελέτες να παρατείνουν τον χρόνο μέχρι την εκσπερμάτιση έως και πάνω από δέκα φορές. Την επανάσταση όμως στη φαρμακευτική θεραπεία έφερε η εισαγωγή στη φαρέτρα μας της νταποξετίνης, ενός SSRI που διατηρώντας τα πλεονεκτήματα και την αποτελεσματικότητα των προηγούμενων δεν έχει τις ανεπιθύμητες παρενέργειες αυτών λόγω της ταχύτερης απορρόφησης (επιτυγχάνει μέγιστες συγκεντρώσεις στο αίμα σε μόλις μιάμιση ώρα) και αποβολής του από τον οργανισμό.

Η πρόωρη εκσπερμάτιση αποτελεί συχνό πρόβλημα στη σεξουαλική ζωή του άνδρα, το οποίο έχει αντίκτυπο στην ψυχική του υγεία. Του δημιουργεί στρες, του μειώνει την αυτοεκτίμησή και τον αποξενώνει από τη σύντροφό του. Γνωστή εδώ και 140 χρόνια περίπου, μόλις τα τελευταία 15 χρόνια καταφέραμε να αποκρυπτογραφήσουμε κάποια από τα κομμάτια του παζλ που θα μας οδηγήσουν στην πλήρη κατανόηση της παθοφυσιολογίας της και τελικά στη θεραπεία της. Το μέλλον είναι πολλά υποσχόμενο...