Θάνος Ασκητής: Πώς διαταράσσεται η επικοινωνία στο ζευγάρι

Πόσο συχνά μιλάμε για την επικοινωνία; Πόσο συχνά ακούμε ή και λέμε με στόμφο: «Δεν επικοινωνούμε»; Τι είναι λοιπόν η επικοινωνία; Οι ειδικοί την ορίζουμε ως μια πολύπλοκη εγκεφαλική λειτουργία μέσω της οποίας επεξεργαζόμαστε και εκφράζουμε σκέψεις, συναισθήματα, επιθυμίες και προβληματισμούς. Η επικοινωνία δεν είναι μόνο λεκτική. Οι εκφράσεις του προσώπου μας, η στάση του σώματός μας, οι χειρονομίες μας αποτελούν μονάχα μερικές από τις ενδείξεις της μη λεκτικής επικοινωνίας. 

Η επικοινωνία συνιστά τον κυριότερο δίαυλο μέσω του οποίου δημιουργούμε και μαχόμαστε για να διατηρήσουμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις -και ιδιαίτερα τις ερωτικές. Πρόκειται για ένα βασικό μέσο εξωτερίκευσης των ψυχικών και σωματικών μας δυνατοτήτων και αναγκών. Επικοινωνούμε για να καταφέρουμε να ολοκληρωθούμε. 

Τι συμβαίνει, όμως, όταν η επικοινωνία με τον ερωτικό μας σύντροφο διαταράσσεται; Ποιοι παράγοντες μεσολαβούν και μετασχηματίζουν την επικοινωνία από δίαυλο ένωσης σε δίοδο προς την αποξένωση για ένα ζευγάρι; Στη συνέχεια αυτού του άρθρου αναλύονται ορισμένες βασικές παράμετροι που μπορούν να βοηθήσουν να συνειδητοποιήσουμε για ποιους λόγους αποτυγχάνουμε να επικοινωνήσουμε τη βαρύτητα των σκέψεων και των συναισθημάτων μας στον ερωτικό μας σύντροφο. 

Κριτική: Η κριτική συνιστά μία από τις πιο επιζήμιες παραμέτρους στο εσωτερικό μιας συντροφικής σχέσης. Πρόκειται για τη λεκτική αποτύπωση αρνητικών σκέψεων και εντυπώσεων αναφορικά με την προσωπικότητα, τη συμπεριφορά ή την εμφάνιση του συντρόφου μας. Πολλές φορές καταλήγουμε να ασκούμε κριτική στον ερωτικό μας σύντροφο επειδή θεωρούμε ότι εκείνος συνιστά την πηγή των καθημερινών μας δυσκολιών και της προσωπικής μας αστοχίας. Μια τέτοιου είδους συμπεριφορά μπορεί να πλήξει ανεπανόρθωτα την αυτοπεποίθησή του και, όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω, αναμένεται να τον καταστήσει αμυντικό απέναντι σε οποιοδήποτε προσωπικό μας αίτημα.

Περιφρόνηση: Ο θυμός, που προκύπτει κατά τη διάρκεια της αποτυχίας μας να επικοινωνήσουμε σωστά τις σκέψεις και τις επιθυμίες μας στον σύντροφό μας, πολλές φορές μάς κάνει να ξεχνάμε όλα όσα στο παρελθόν μάς έκαναν να τον ερωτευτούμε, με αποτέλεσμα το μυαλό μας να κατακλύζεται από αρνητικά μοτίβα σκέψεων σχετικά με την ποιότητα της σχέσης μας. Σε αυτές τις περιπτώσεις συχνά καταλήγουμε να εκμηδενίσουμε τις δυνατότητες και τις επιθυμίες του συντρόφου μας, δηλαδή να τον περιφρονούμε. Συνήθως καταφεύγουμε στον υποβιβασμό των δυνάμεων ενός άλλου ατόμου όταν αισθανόμαστε ανταγωνιστικά απέναντί του ή όταν πιστεύουμε ότι δεν μας υποστηρίζει τόσο όσο πραγματικά θα θέλαμε, προκειμένου να τον ακινητοποιήσουμε ή να τον κινητοποιήσουμε αντίστοιχα. Η περιφρόνηση συχνά εκφράζεται λεκτικά μέσω του εχθρικού χιούμορ ή της κοροϊδίας, ενώ μη λεκτικά εκφράζεται μέσω των απαξιωτικών εκφράσεων του προσώπου μας και μέσω της επιβλητικής στάσης του σώματός μας. Μια τέτοιας μορφής κακή επικοινωνία αναμένεται να αποξενώσει πλήρως το ερωτικό ζευγάρι.

Αμυντικότητα: Οταν ο ένας σύντροφος δρα επικριτικά και περιφρονητικά, τότε ο άλλος γίνεται σχεδόν αυθόρμητα αμυντικός προκειμένου να καταφέρει να προστατέψει την αυτοεκτίμησή του. Η αμυντικότητα ενδέχεται να πάρει διαφορετικές μορφές. Στην απλούστερη έκφρασή της χαρακτηρίζεται από την άρνηση και την αποφυγή της ανάληψης των ευθυνών που μας αναλογούν. Συνήθως, στις περιπτώσεις αυτές οι συγκρούσεις τείνουν να κλιμακώνονται όλο και περισσότερο, με αποτέλεσμα να οδηγούν το ζευγάρι σε επικοινωνιακό αδιέξοδο.
 

Κωλυσιεργία: Μερικοί σύντροφοι καταλήγουν να αποσύρονται ολοκληρωτικά από τις επικοινωνιακές συγκρούσεις με τον/την ερωτικό τους σύντροφο με σκοπό να αποκλιμακώσουν την ένταση που υφίσταται στο πλαίσιο της σχέσης. Ωστόσο, μια τέτοιου είδους συμπεριφορά μπορεί να αποβεί μοιραία για το ζευγάρι καθώς κινδυνεύει να ερμηνευτεί από τον άλλον σύντροφο ως ένδειξη αδιαφορίας. Ακόμα και αν διαφωνούμε ή θεωρούμε υπερεκτιμημένες τις ανησυχίες του ερωτικού μας συντρόφου, οφείλουμε να τον ακούμε ενεργητικά και να αποδεχόμαστε τις επιθυμίες του. Το γεγονός ότι κάποιος αποζητά επίμονα την προσοχή μας, ακόμη και αν φτάνει στο σημείο να διαμαρτύρεται, δείχνει ότι προσπαθεί να μας εκφράσει μια ανικανοποίητη ανάγκη του και ότι κατά βάθος εμπιστεύεται και εκτιμάει τη συμβολή μας στο πρόβλημά του.

Μην ξεχνάμε επίσης τη διαφορετικότητα ανάμεσα στα δύο φύλα. Τον διαφορετικό τρόπο σκέψης ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα. 

Πιο συγκεκριμένα, οι γυναίκες έχουν την τάση να προσεγγίζουν κάθε είδους συζήτηση με περισσότερο συναισθηματικά κίνητρα, ενώ οι άνδρες επικεντρώνονται κυρίως στην ουσία των ζητημάτων που ανακύπτουν. Ο τρόπος που θα επιλέξουμε για να μεταφέρουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας στον ερωτικό μας σύντροφο  εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στάση μας απέναντί του. Πρόκειται για τα συναισθήματα που καλλιεργούμε γι’ αυτόν και που επηρεάζουν αναπόφευκτα την προθυμία μας να έρθουμε σε ενεργητικό διάλογο μαζί του και να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν. Ορισμένα στοιχεία της προσωπικότητάς μας επίσης, όπως είναι η ικανότητά μας να μιλάμε με αμεσότητα και με σαφήνεια, καθώς και η ικανότητά μας για ορθολογική επιχειρηματολογία και διαπραγμάτευση, διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας με τον σύντροφό μας. 

Ολοκληρώνοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι η επικοινωνία από μόνη της δεν είναι αρκετή για να αποκαταστήσει την ποιότητα της σύνδεσης ανάμεσα σε ένα ζευγάρι. Η συναισθηματική εγγύτητα (η οποία μπορεί να επιτευχθεί, για παράδειγμα, μέσω της εμπλοκής σε μια κοινή δραστηριότητα) αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για την επίτευξη της ανοιχτής και αποτελεσματικής επικοινωνίας. Σε διαφορετική περίπτωση, οι ατέρμονες και άκαρπες συζητήσεις μπορούν να οδηγήσουν σε περαιτέρω αρνητικά συναισθήματα και σε τελική αποσύνδεση του ζευγαριού.

Από τον δρα Θάνο Ε. Ασκητή
νευρολόγο-ψυχίατρο, πρόεδρο του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας.