Η Organic Electronic Technologies-OET είναι μια μικρή startup εταιρεία, η οποία κατασκευάζει στην Ελλάδα την πρώτη μηχανή μαζικής παραγωγής εύκαμπτων φωτοβολταϊκών συστημάτων στο Εργαστήριο Νανοτεχνολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τα συγκεκριμένα φωτοβολταϊκά αποτελούν την πρώτη προσπάθεια να παραχθούν νέα εύχρηστα συστήματα ηλιακής ενέργειας υψηλής απόδοσης στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος Flex2Energy.
Πρόκειται για τα φωτοβολταϊκά τρίτης γενιάς που είναι κατασκευασμένα από εύκαμπτο πλαστικό, οργανικό, υλικό, διαφανή που θα μπορούν να τοποθετηθούν σε στέγες, παράθυρα, αυτοκίνητα, θερμοκήπια, ακόμη και ρούχα, και να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια όπου υπάρχει ήλιος. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούν οι παραγωγοί τους να πετύχουν ευρεία χρήση αντί να αναζητούν κάθε φορά αν υπάρχει στέγη ή κάποιο χωράφι για να εγκατασταθούν.
Μαζί με τη δέσμευση άνθρακα και τις τεχνολογίες αποθήκευσης, δημιουργούν τα νέα πεδία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που αποτελούν τη βάση επενδυτικών σχεδίων για ελληνικές δεκάδες μικρές και μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις. Η παγκόσμια αγορά των εύκαμπτων φωτοβολταϊκών υπολογίζεται ότι από 2 GW το 2020 θα φτάσει τα 100 GW το 2027.
Πρόκειται για ένα άλμα με μεγάλο πεδίο εφαρμογών σε θερμοκήπια, όπου θα είναι εφικτό να παράγονται ταυτόχρονα και τρόφιμα και ενέργεια, σε πολυώροφα κτίρια γραφείων, τα οποία θα μπορούν να αντικαταστήσουν το γυαλί με το νέο εύκαμπτο υλικό και να παράγουν περισσότερη ενέργεια από αυτή που καταναλώνουν, αλλά και σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Η μονάδα προγραμματίζεται να είναι έτοιμη στα τέλη του 2025 και να παράγει 1.000.000 τετραγωνικά μέτρα εκτυπώσιμα και στηρίζεται στους οργανικούς ημιαγωγούς. Είναι πολύ πιο σύγχρονη και πολύ πιο ελαφριά, μόλις 400 γραμμάρια το τετραγωνικό μέτρο, όταν η 1η γενιά φτάνει τα 22 κιλά. Η πρόταση του Εργαστηρίου Νανοτεχνολογίας και των 15 εταίρων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό εργαλείο Horizon. Εκτός από την ανάπτυξη της πλήρως αυτοματοποιημένης μηχανής παραγωγής μέσω του Flex2Energy, προγραμματίζεται να γίνουν και τρία πιλοτικά έργα σε θερμοκήπια, κτίρια και αυτοκίνητα. Οπως έχουν δηλώσει οι δημιουργοί, πρόκειται για μια πολυετή προσπάθεια καθώς η πρώτη μηχανή δημιουργήθηκε το 2015, αλλά τα οργανικά φωτοβολταϊκά που παρήγαγε είχαν χαμηλή αποδοτικότητα.
Τα τελευταία χρόνια υπήρξε σημαντική πρόοδος και έγιναν σημαντικές βελτιώσεις, με αποτέλεσμα σήμερα η απόδοση να φτάνει το 65% ώστε η μηχανή αυτή να μπορεί να εξελιχθεί για να μπορεί να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις της αγοράς.
Νέες τεχνολογίες άνθρακα
Την ώρα που η κλιματική αλλαγή χτυπά καμπανάκι κάνοντας σημαία της το net zero έως το 2050, επιχειρήσεις και βιομηχανίες ανά τον πλανήτη επιστρατεύουν επενδύσεις δισεκατομμυρίων, αξιοποιώντας την τεχνολογία δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα.
Επίσης, διεθνείς αλλά και ελληνικές επιχειρήσεις στρέφονται σχεδόν μαζικά σε αντίστοιχες τεχνολογίες με σκοπό να υποτάξουν τον εχθρό της παγκόσμιας κλιματικής ισορροπίας και τις οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλεί. Ενδιαφέρον για τις νέες τεχνολογίες του άνθρακα (Carbon Capture & Storage- CCS) επιδεικνύουν μεγάλοι ελληνικοί όμιλοι, όπως η Mytilineos, η οποία βρίσκεται σε συζητήσεις για διεθνείς συνεργασίες στον τομέα αυτό με την ιαπωνική Mitsubishi, η Helleniq Energy (ΕΛ.ΠΕ.) αλλά και η MotorOil.
Το πρώτο μεγάλης κλίμακας έργο δέσμευσης και αποθήκευσης CΟ2 δρομολογεί η Energean, με τη δημιουργία υποθαλάσσιας αποθήκης στη λεκάνη του Πρίνου στην Καβάλα, μια επένδυση της τάξης του 1 δισ. δολαρίων
Ανάλογες πρωτοβουλίες λαμβάνει και η τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ, η οποία συμμετείχε στο ερευνητικό πρόγραμμα RECODE, διερευνώντας για πρώτη φορά στην Ελλάδα, λύσεις επαναχρησιμοποίησης δεσμευμένου άνθρακα για τη βιομηχανία παραγωγής τσιμέντου. Ομως το πρώτο μεγάλης κλίμακας έργο δέσμευσης και αποθήκευσης CΟ2 δρομολογεί η Energean, με τη δημιουργία υποθαλάσσιας αποθήκης στη λεκάνη του Πρίνου στην Καβάλα.
Ποιοι είναι οι λόγοι που κινούν τα επενδυτικά «ελατήρια»; Η χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και η εξοικονόμηση ενέργειας δεν επαρκούν για την επίτευξη του φιλόδοξου στόχου της κλιματικής ουδετερότητας. Για αυτό επιστρατεύονται οι τεχνολογίες δέσμευσης άνθρακα και υδρογόνου ως εναλλακτικοί τρόποι που υπόσχονται να δώσουν λύσεις, παρά το γεγονός ότι η τεχνολογική έρευνα είναι σε εξέλιξη. Πρόσφατα, η Mitsubishi Corporation υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με την ExxonMobil και τη Nippon Steel Corporation για να μελετήσουν από κοινού τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα.
Το μνημόνιο προβλέπει ότι οι τρεις εταιρείες θα ερευνήσουν τη δυνατότητα δέσμευσης εκπομπών CO2 από τα εγχώρια χαλυβουργεία της Nippon Steel και θα αξιολογήσουν την απαραίτητη ανάπτυξη υποδομής που απαιτείται, με σκοπό τη δημιουργία αλυσίδων αξίας CCS στην περιοχή Ασίας - Ειρηνικού.
Το σχέδιο του Πρίνου
Με τη μέθοδο του CCS, το CO2, σύμφωνα με το ΚΑΠΕ, δεσμεύεται απευθείας στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις όπου εκπέμπεται, και στη συνέχεια συμπιέζεται, υγροποιείται και μεταφέρεται (μέσω αγωγών, φορτηγών, τρένων ή πλοίων) και διοχετεύεται με γεωτρήσεις σε υπεράκτιους γεωλογικούς σχηματισμούς, όπου αποθηκεύεται υπόγεια σε βάθη μεγαλύτερα των 2 km.
Για να εξασφαλιστεί μάλιστα, όπως σημειώνει η ίδια πηγή, ότι η υπόγεια αποθήκευση CO2 λειτουργεί όπως προβλέπεται και ότι το CO2 παραμένει δεσμευμένο στο υπέδαφος, πρέπει να παρακολουθείται διαχρονικά η κίνηση του CO2 μέσα στον γεωλογικό σχηματισμό. Το σχέδιο δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα της Energean είναι μια επένδυση της τάξης του 1 δισ. δολαρίων, για την οποία η χώρα μας έχει ήδη λάβει μία καταρχήν έγκριση για τη χρηματοδότησή του από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Το έργο προβλέπει τη σύλληψη, μεταφορά και αποθήκευση CO2 στις κοιλότητες της λεκάνης του Πρίνου.
Η περιοχή, με βάση τις εκτιμήσεις της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ), η οποία έχει και την αρμοδιότητα για τη χορήγηση αδειών για αντίστοιχα projects, θεωρείται ιδανική τοποθεσία αποθήκευσης CO2 σε απόλυτα ασφαλείς συνθήκες, τόσο από πλευράς γεωλογικής υφής του ταμιευτήρα του που εγγυάται την αποφυγή διαρροών, όπως ακριβώς με τους υδρογονάνθρακες, τονίζουν από την Energean, που βρίσκονται στη λεκάνη εκατομμύρια χρόνια τώρα χωρίς να έχουν διαρρεύσει ποτέ στην επιφάνεια όσο και από πλευράς βάθους, καθώς για την αποθήκευση CO2 απαιτούνται τουλάχιστον 800 μέτρα βάθους και ο ταμιευτήρας του Πρίνου βρίσκεται σε πάνω από 2 χιλιόμετρα. Στην εταιρεία έχει χορηγήσει η ΕΔΕΥΕΠ την προβλεπόμενη άδεια περαιτέρω διερεύνησης των προοπτικών αποθήκευσης του Πρίνου με ισχύ 22 μήνες από την 1/10/2022.
Σύμφωνα με την Energean, τα οφέλη από την υλοποίηση του έργου είναι τόσο περιβαλλοντικά όσο και οικονομικά. Με βάση τη μελέτη που εκπόνησε για λογαριασμό της, ο αμερικανικός κολοσσός Halliburton, σε πρώτη φάση, στον Πρίνο θα ήταν εφικτό να αποθηκεύονται περί το 1 εκατομμύριο τόνοι CO2 ετησίως, αρχής γενομένης από τα τέλη του 2025. Η δυναμικότητα αυτή θα μπορούσε να αυξηθεί στα 3-4 εκατ. τόνους το χρόνο δύο χρόνια αργότερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εγχώρια βιομηχανία εκπέμπει περί τα 9 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως (και περί τα 25 εκατομμύρια τόνους η ηλεκτροπαραγωγή), ενώ το κόστος δικαιωμάτων εκπομπής CO2 με το οποίο επιβαρύνονται οι βιομηχανικές επιχειρήσεις είναι της τάξης των 80 ευρώ ανά τόνο. Αρα, η εγχώρια βιομηχανία θα ήταν εφικτό να εξοικονομήσει πόρους περί τα 100 εκατ. ετησίως από την αποθήκευση CO2, με προφανές και το όφελος για το περιβάλλον·
Η χρηματοδότηση
Αρμόδιες πηγές της εταιρείας τονίζουν ότι το νέο project θα δώσει νέα πνοή στη βιομηχανική δραστηριότητα στον Κόλπο της Καβάλας, αναδεικνύοντας έναν νέο ρόλο για το ευρισκόμενο σε φθίνουσα πορεία κοίτασμα του Πρίνου, διασφαλίζοντας ένα ουδέτερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα για το συγκεκριμένο συγκρότημα, αλλά και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και τεχνογνωσία πρωτοποριακή για την περιοχή της Μεσογείου συνολικά. Κλειδί φυσικά για την υλοποίηση του έργου αποτελεί η διασφάλιση χρηματοδοτήσεων και είναι χαρακτηριστικό ότι σε χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά όπου ήδη αναπτύσσονται τέτοια έργα, τα ίδια τα κράτη δίνουν σημαντικές επιδοτήσεις, προκειμένου να εξασφαλιστεί η οικονομική τους βιωσιμότητα.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Energean βρίσκεται ήδη σε επαφές με εγχώριες βιομηχανίες που δυνητικά θα είναι πελάτες του αποθηκευτικού συγκροτήματος μεταφέροντας το εκπεμπόμενο από αυτές CO2 στον Πρίνο.
Ερευνητικά προγράμματα
Το ισχυρό ενδιαφέρον που υπάρχει για τις τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα επιβεβαιώνεται και σε επιστημονικό επίπεδο. Στη Δυτική Μακεδονία και συγκεκριμένα στις περιοχές Πενταλόφου και Επταχωρίου εντοπίζονται στο υπέδαφος, σε βάθος μεγαλύτερο των 850 μέτρων, μεγάλοι γεωλογικοί σχηματισμοί, με καταλληλότητα προσρόφησης CO2, με βάση τα ευρήματα του ευρωπαϊκού προγράμματος «Strategy CCUS» σχετικά με τη δέσμευση, αποθήκευση και αξιοποίηση CO2. Στο Εθνικό Κέντρο Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), το οποίο είναι από τους εταίρους του προγράμματος, υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις από διαθέσιμα γεωλογικά δεδομένα και από παλαιότερες σεισμικές έρευνες και πιλοτικές γεωτρήσεις στην περιοχή.
Απαιτούνται όμως νέες σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις που θα επιβεβαιώσουν τα αρχικά επιστημονικά ευρήματα. Παράλληλα, εξελίσσεται το έργο HySTORIES, το πρώτο στην Ελλάδα που διερευνά την υπόγεια αποθήκευση υδρογόνου σε όλους τους πιθανούς τύπους γεωλογικών σχηματισμών. Στόχος, η δημιουργία ενοποιημένης βάσης δεδομένων με τα διαθέσιμα γεωλογικά στοιχεία για τους ταμιευτήρες αποθήκευσης υδρογόνου, η αξιολόγηση του σχετικού ρυθμιστικού πλαισίου και η μοντελοποίηση του Ευρωπαϊκού Ενεργειακού Συστήματος, η σύνδεση χώρων παραγωγής και αποθήκευσης υδρογόνου, καθώς και η μελέτη της απόστασης των χώρων αποθήκευσης υδρογόνου με αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα.
