Αποστολή «Ροζέτα»: Tα πρώτα ευρήματα μετά την ιστορική προσεδάφιση του Philae

Κατάμαυρος σαν πίσσα, αποτελούμενος από νερό, διοξείδιο του άνθρακα και κάποιες άλλες πιο περίπλοκες ουσίες, είναι ο κομήτης Τσουριούμοφ- Γκερασιμένκο (67Ρ/Churyumov- Gerasimenko), όπως προκύπτει από μία πρώτη ανάλυση των ευρημάτων της διαστημοσυσκευής Philae, μία εβδομάδα μετά την απελευθέρωσή της από το διαστημικό σκάφος Ροζέττα (Rosetta) και την περιπετειώδη προσεδάφισή της στον κομήτη.

Μία πρόγευση των -ιστορικής σημασίας για τη μελέτη των κομητών- αποτελεσμάτων της αποστολής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), αλλά και το χρονοδιάγραμμα «αφύπνισης» του Philae από τη χειμερία νάρκη, στην οποία βρίσκεται σήμερα, έδωσε από τη Θεσσαλονίκη, στο Αθηναϊκό Πρακτορείο, ο καθηγητής της Αστροφυσικής, Θανάσης Οικονόμου, Senior Scientist του Εργαστηρίου Αστροφυσικής και Διαστημικής Έρευνας του Πανεπιστημίου του Σικάγο. Η ομάδα του Έλληνα διαπρεπούς επιστήμονα δημιούργησε το όργανο του Philae, που προορίζεται να αναλύσει τη χημική σύσταση του κομήτη.

«Τα πρώτα ευρήματα δείχνουν ότι ο κομήτης είναι κατάμαυρος σαν πίσσα και η ανακλαστική του ικανότητα (albedo) είναι 5%. Μερικά από τα φάσματα που έχω δει δείχνουν την παρουσία του νερού και άλλων οργανικών χημικών στοιχείων. Όμως, είναι πολύ νωρίς ακόμα, δεν έχουν βγει ποσοτικές μετρήσεις. Το συμπέρασμα, που μπορεί αυτή τη στιγμή να συναχθεί, είναι ότι "ναι" εδώ είναι το νερό, εδώ είναι το διοξείδιο του άνθρακα και μετά είναι άλλες πιο περίπλοκες ουσίες», ανέφερε ο κ.Οικονόμου σε συνέντευξη Τύπου, στο πλαίσιο ομιλίας του σε φοιτητές του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Ο καθηγητής διευκρίνισε ότι από τις μελέτες που είχαν γίνει πάνω στους κομήτες τα προηγούμενα χρόνια και μέχρι τη διαστημική αποστολή της Ροζέττας, είχε συναχθεί το συμπέρασμα ότι οι κομήτες είναι ένα μείγμα πάγου και σκόνης, ισομερώς κατανεμημένων. «Από ό,τι φαίνεται η επιφάνεια του κομήτη Τσούρι είναι περισσότερο στερεά», είπε, εξηγώντας πως «όταν έλθει ο κομήτης κοντά στον Ήλιο θερμαίνεται η επιφάνεια και αρχίζουν να εκτοξεύονται κομμάτια του, που στην ατμόσφαιρα, στο κενό, διαλύονται σε μικροσκοπικά σωματίδια και αντανακλούν το φως».

Η περιπετειώδης προσεδάφιση του Philae

Ο κ. Οικονόμου περιέγραψε τις κρίσιμες ώρες στο Κέντρο Διαστημικών Επιχειρήσεων του ESA, μετά την περιπετειώδη προσεδάφιση του Philae, αλλά και την προσωπική του αγωνία για την τύχη του οργάνου APXS (Alpha Proton X-ray Spectrometer), ένα από τα 9 όργανα της διαστημοσυσκευής για τη δημιουργία του οποίου ο ίδιος εργάστηκε πάνω από μία δεκαετία.

«Η προσεδάφιση του Philae κάθε άλλο παρά ομαλή ήταν. Όταν κατέβηκε (στον κομήτη) έπρεπε να γαντζωθεί. Δεν γαντζώθηκε και έκανε ένα μεγάλο άλμα, για δύο ολόκληρες ώρες βρισκόταν στο κενό, μετά ξαναπάτησε στον κομήτη έκανε και δεύτερο άλμα διάρκειας οκτώ λεπτών, πέφτοντας στο τέλος σε μία χαράδρα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ.Οικονόμου, εξηγώντας ότι τα όργανα του Philae δεν ήταν σχεδιασμένα να λειτουργήσουν υπό αυτές τις συνθήκες. Παρόλα αυτά, όπως προσθέτει, όλα τα όργανα λειτούργησαν κανονικά και έχουν συλλέξει τα πρώτα ευρήματα. «Κάποια όργανα δεν πήραν πολλές πληροφορίες, κανένα όμως δεν έμεινε ανενεργό», διαβεβαίωσε, προσθέτοντας ότι «οι απαντήσεις δεν έρχονται την πρώτη στιγμή, καθώς θα χρειαστεί να γίνει μεγάλη επεξεργασία των δεδομένων».

Ο κ.Οικονόμου εξήγησε τους λόγους για τους οποίους το Philae «ξέμεινε» από ενέργεια, καθώς και τον σχεδιασμό της ESA για την αφύπνισή του από τη χειμερία νάρκη.

“Ο σχεδιασμός προέβλεπε το Philae να συλλέξει όλα τα δεδομένα μέσα σε 62 ώρες, χρησιμοποιώντας μία κεντρική μπαταρία, που θα κρατούσε για τρεις μέρες. Μετά την περιπετειώδη προσεδάφιση χάθηκε αρκετός χρόνος και εξαντλήθηκε ένα ποσοστό της μπαταρίας, ψάχνοντας να δούμε τι ακριβώς συνέβη», ανέφερε. Στη συνέχεια έπρεπε να γίνει από την ESA ένας σχεδιασμός, προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία σε όλα τα όργανα να συλλέξουν δεδομένα. “Εγώ είχα μεγάλη αγωνία, γιατί το όργανό μας, βάσει του αρχικού σχεδιασμού, ήταν από τα τελευταία που επρόκειτο να ενεργοποιηθούν και δεν θα επαρκούσε η μπαταρία, όμως έγιναν συζητήσεις και καθορίστηκαν οι προτεραιότητες”, επισήμανε. “Αυτό μας έσωσε και έτσι έχουμε πάρει δεδομένα για τη χημική σύσταση του πλανήτη, αν και όχι τόσο ικανοποιητικά”, προσέθεσε, εξηγώντας ότι “δυστυχώς στην τοποθεσία που έπεσε το Philae η απόσταση από το όργανό μας μέχρι την επιφάνεια του κομήτη ήταν μεγάλη, η κανονική απόσταση που θα έπρεπε να καλύψει ήταν 20 πόντους, εμείς προχωρήσαμε μέχρι τους 50 και την επιφάνεια δεν τη βρήκαμε”.

Τα τρία «ξυπνητήρια» του Philae

Ο καθηγητής διαβεβαίωσε, πάντως, ότι κάθε άλλο παρά απογοητευτική είναι η εξέλιξη της διαστημικής αποστολής. Tο Philae βρίσκεται σε χειμερία νάρκη, καθώς στη χαράδρα που έπεσε ο Ήλιος το “βλέπει” μόνο μια ώρα, λιγότερη από αυτή που χρειάζονται οι ηλιακοί συλλέκτες που φέρει για τη φόρτιση της μπαταρίας του. «Έχουμε, όμως, ελπίδα, καθώς προβλέπεται η ποσότητα της ενέργειας που συλλέγεται να αυξηθεί, καθώς έχουμε στρίψει όλον τον κορμό του Philae κατά 35 μοίρες, προκειμένου να εκτεθεί στο φως του Ήλιου ένα από τα μεγαλύτερα φωτοβολταϊκά πάνελ και να διπλασιαστεί η παραγωγή ενέργειας».

Παράλληλα, όταν ο κομήτης πλησιάσει πιο κοντά στον Ήλιο, αφενός θα αυξηθεί η ενέργεια που θα παράγει το Philae, ώστε να ενεργοποιηθούν κάποια από τα όργανά του, αφετέρου θα αλλάξει η επιφάνεια του κομήτη και κατά συνέπεια η θέση του Philae. Συγκεκριμένα, όπως ο κομήτης θα πλησιάζει στον Ήλιο και θα θερμαίνεται, μέρος της επιφάνειάς του θα εξατμιστεί. «Ελπίζουμε ότι θα μας δοθεί και δεύτερη ευκαιρία», είπε ο κ.Οικονόμου, διευκρινίζοντας ότι χρονικά η διαδικασία της «αφύπνισης» του Philae μπορεί να ξεκινήσει τον προσεχή Δεκέμβριο με περιθώριο ολοκλήρωσης τον Αύγουστο του 2015, οπότε θα είναι το περιήλιο (το σημείο της τροχιάς του κομήτη που θα βρίσκεται στη μικρότερη απόσταση από τον Ήλιο). Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με την εκτίμηση του καθηγητή, «μέχρι το τέλος 2015 που θα κρατήσει η αποστολή της Ροζέττας, θα έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε όλες τις προσπάθειες και να πάρουμε δεδομένα από όλα τα όργανα του Philae».

Ιστορική επιτυχία του ESA

Ο κ. Οικονόμου εξέφρασε την πεποίθησή του ότι τα αποτελέσματα της αποστολής της Ροζέττας θα αποτελέσουν ιστορικό γεγονός στη μελέτη των κομητών. «Πρόκειται για μία φανταστική επιτυχία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Κατόρθωσε πολύ δύσκολα πράγματα και για πρώτη φορά. Είμαι βέβαιος πως τα αποτελέσματα θα δώσουν απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα, αν και όχι σε όλα», είπε.