To Facebook γίνεται και τράπεζα για κρυπτονομίσματα: Πόσο επικίνδυνο είναι αυτό;

Για τους πιο ανυποψίαστους ή τους, ηθελημένα και μη, αφελείς, η είδηση ότι το Facebook ετοιμάζει το δικό του άυλο κρυπτονόμισμα στα πρότυπα του Bitcoin το πολύ-πολύ να οδηγήσει σε έναν προβληματισμό για το πώς θα το βαπτίσουν: «Face-coin» ίσως ή μήπως θα χρειαστεί να μετονομαστεί εν γένει το Facebook σε «Χρήμα Κοινωνικής Δικτύωσης» από το 2020 και εξής, όταν θα γίνει το λανσάρισμα του νομίσματος στην αγορά; Η δεύτερη εκδοχή παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον έστω και μέσα σε ένα πνεύμα ελαφρότητας. Διότι το Facebook σήμερα έχει εγγεγραμμένους περίπου 2,4 δισεκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως.

Ε άν ένα μερίδιο αυτού του ασύλληπτα απέραντου πλήθους ανθρώπων αρχίσει να υιοθετεί το νέο κρυπτονόμισμα στις καθημερινές συναλλαγές του, τότε νομοτελειακά θα συμβούν τεκτονικές αλλαγές στο τραπεζικό σύστημα ολόκληρου του πλανήτη. Το Libra (έτσι θα ονομάζεται, από τη λατινική ονομασία του ζυγού) παρουσιάζεται ως φορέας κοσμοϊστορικών ανατροπών. Οι πρώτες εκτιμήσεις των οικονομικών αναλυτών ήδη απηχούν τη γενικότερη ανησυχία για μια σειρά από ζητήματα, με πρώτο το προφανές, δηλαδή αυτό της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Η καχυποψία για το τι θα κάνει το Facebook με τα στοιχεία των πράξεων που θα εκτελούνται κατά εκατομμύρια συν τω χρόνω στο πλαίσιο της πλατφόρμας του είναι απολύτως δικαιολογημένη βάσει του πρόσφατου βεβαρημένου μητρώου του σε αυτό τον ευαίσθητο τομέα. Ο ίδιος ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ, ο ιδρυτής του πιο δημοφιλούς social medium στον κόσμο, έχει βρεθεί επανειλημμένως στην εξαιρετικά δύσκολη θέση να απολογείται για παραβιάσεις του απορρήτου εν αγνοία των χρηστών. Και επιπλέον να υπόσχεται ότι σκάνδαλα π.χ. τύπου Cambridge Analytics που προκάλεσαν οικουμενικό αποτροπιασμό και τραυμάτισαν βαριά την αξιοπιστία του Facebook δεν πρόκειται να επαναληφθούν στο μέλλον.

Οι πιο δύσπιστοι ήδη φαντάζονται τον Ζάκερμπεργκ να καλείται σε απολογία από κάποια αρμόδια επιτροπή του αμερικανικού κράτους, αυτή τη φορά ειδικά για το πώς εκμεταλλεύεται το Facebook το ιστορικό των συναλλαγών καθενός από τους χρήστες του που θα χρησιμοποιεί το Libra. Μάλιστα η Αμερικανική Γερουσία επέδειξε ακαριαία ανακλαστικά σχετικά με το ζήτημα: κάλεσε κιόλας τους υπεύθυνους εκ μέρους του Facebook να παρουσιάσουν αναλυτικά τα σχέδιά τους για το νέο κρυπτονόμισμα.

Ορισμένοι από τους ειδικούς, ακόμη πιο απαισιόδοξοι, απευθύνουν κιόλας προειδοποιήσεις για τους κινδύνους που εξ ορισμού ελλοχεύουν σε ένα σύστημα οικονομικών συναλλαγών με ένα εικονικό νόμισμα όπως το Libra. Κάνουν λόγο ακόμη και για απειλές στην οικονομική αυτοδιάθεση ολόκληρων κρατών, η οποία θα πληγεί από ένα νέο κύμα «καταναλωτικής εξέγερσης» που θα ξεσηκωθεί από την ευχρηστία τού κατά Facebook χρήματος. Αυτή η επανάσταση θα έχει τρομακτικές συνέπειες και πιθανότατα θα οδηγήσει στην κατάρρευση το παραδοσιακό τραπεζικό κατεστημένο, κάτι που κανένα κράτος στον κόσμο δεν θα μπορέσει να αποτρέψει. Για παράδειγμα, η JP Morgan Chase είναι η πιο ισχυρή αμερικανική τράπεζα σήμερα, με 50 εκατoμμύρια πελάτες να κάνουν χρήση των ψηφιακών υπηρεσιών της. Διατυπώνεται η εκτίμηση ότι, εάν καθένας από αυτούς μετατρέψει σε Libra ένα μικρό μόνο κλάσμα των χρημάτων του, πολύ γρήγορα το νέο σύστημα θα βρεθεί με κεφάλαια της τάξης των 2 τρισ. δολαρίων. Οι αντιδράσεις που θα επακολουθήσουν θα είναι αλυσιδωτές και δεν θα αφορούν μόνο το σύστημα του Libra, το οποίο θα αποκτήσει κολοσσιαία δύναμη. Οι τράπεζες που θα αιμορραγούν λόγω της φυγής των πελατών τους θα βρεθούν σε κατάσταση περιορισμένης ρευστότητας και άρα θα μειώσουν τη χορήγηση δανείων, κάτι που συνεπάγεται τη συρρίκνωσή τους. Ολα αυτά, βέβαια, προς το παρόν είναι καταστροφολογικά σενάρια, τα οποία λαμβάνουν ως δεδομένο ότι το Libra θα είναι ασύγκριτα πιο ελκυστικό από το υπάρχον τραπεζικό σύστημα.

Libra εναντίον όλων

Το όπλο στο οποίο βασίζεται το Facebook σχετικά με το Libra -και ευελπιστεί ότι θα αποδειχθεί ακαταμάχητο- είναι η ίδια του η ουσία: η ευκολία με την οποία διακινούνται πληροφορίες εντός της αχανούς διασυνδεδεμένης κοινότητας των χρηστών. Το Libra έρχεται ως νέμεση, αυτό που επί χρόνια προκαλούσε φόβο στις χρηματαγορές, ότι δηλαδή κάποιος από τις γιγαντιαίες εταιρείες της ψηφιακής εποχής, ακριβώς όπως το Facebook ή η Google, θα δοκίμαζαν να δημιουργήσουν το δικό τους νόμισμα και να επιβάλουν τους δικούς τους όρους σε ένα καινούριο οικονομικό οικοσύστημα. Το Libra, λοιπόν, ευαγγελίζεται ότι θα κάνει σημαντικά πιο εύκολη τη ζωή των χρηστών του, με ταχύτερες, απλούστερες αλλά και φθηνότερες «τραπεζικές» συναλλαγές. Καμία από τις συμβατικές μεθόδους διακίνησης χρήματος δεν θα μπορεί να συναγωνιστεί την ελευθερία και την αμεσότητα του Libra. Ούτε οι διατραπεζικές πληρωμές και μεταφορές μέσω διαδικτυακών εφαρμογών όπως το PayPal που συνδέεται με κάρτες, ούτε οι κάρτες (πιστωτικές και χρεωστικές) αυτές καθαυτές.

Από την προσοχή των ανθρώπων που εργάζονται πυρετωδώς για τη λειτουργική υποδομή του Libra δεν έχει διαφύγει ένα ιδιαιτέρως σημαντικό στοιχείο: ότι τα έσοδα από τις προμήθειες που παρακρατούν οι μητρικοί οργανισμοί των πιστωτικών καρτών ανέρχονται σε δεκάδες δισ. δολάρια κατ’ έτος. Επομένως, το Libra δεν μπορεί παρά να φαντάζει απίθανα ελκυστικό -αν όχι ως η απόλυτη λύση- σε ένα κοινό που θα ήθελε να εκτελεί τραπεζικού τύπου πράξεις τόσο απλά και άνετα όσο το να στείλει ένα μήνυμα στο Messenger ή να κάνει μια ανάρτηση. Κι αν η συναλλαγή του εκτελείται υπό την ανωνυμία ενός κρυπτονομίσματος και χωρίς επιπλέον διαφυγόν κόστος, τότε δεν τίθεται θέμα: το Libra θα γίνει ο μονόδρομος - ακριβώς όπως τον οραματίζονται όσοι τώρα τον στρώνουν, ακόμη και με τους ευσεβείς τους πόθους για τη συντριπτική επικράτησή του στην αγορά.

Γι’ αυτούς ακόμη και η προηγούμενη αποτυχημένη απόπειρα με το εικονικό νόμισμα Facebook Credits είναι χρήσιμη ως μάθημα προς αποφυγήν επανάληψης παρόμοιων σφαλμάτων. Τα Facebook Credits ήταν κάτι σαν κουπόνια με τα οποία μπορούσε κάποιος να αποκτήσει πρόσβαση σε παιχνίδια και άλλες εφαρμογές. Το σύστημα έζησε και πέθανε περίπου μέσα σε μια τετραετία (2009-2012) και ετάφη ήσυχα μαζί με άλλες ανεπιτυχείς εμπνεύσεις που είχε κατά καιρούς ο Ζάκερμπεργκ μαζί με τους συνεργάτες του.

Bitcoin; Ουδεμία σχέση

Ενα από τα θεμελιώδη στοιχήματα που οφείλει να κερδίσει το Facebook σε σχέση με το Libra είναι το να πείσει ότι ο χρήστης όχι μόνο δεν κινδυνεύει, αλλά, απεναντίας, ότι καλύπτεται από την εγγύηση που του παρέχεται από τον πανίσχυρο οργανισμό του Μαρκ Ζάκερμπεργκ. Επιπλέον, το Libra θα διαθέτει απαράμιλλα -τουλάχιστον κατά την άποψη όσων το εμπνεύστηκαν- πλεονεκτήματα έναντι των άλλων κρυπτονομισμάτων όπως το Bitcoin και το Ethereum. Καταρχάς, και αντίθετα από εκείνα, το Libra δεν θα περιβάλλεται από την αύρα της αμφίβολης νομιμότητας, παρόλο που ως προς τη δομή του θα εδράζεται και αυτό, όπως και το Bitcoin, στην κρυπτογραφική τεχνολογία του blockchain. Μολονότι είναι αδύνατον να περιγραφεί επαρκώς το πώς λειτουργεί, ας αναφερθεί απλώς ότι το blockchain επιτρέπει τις συναλλαγές ανάμεσα σε δύο μέρη χωρίς την ενδιάμεση χρήση ενός κεντρικού server. Το ιστορικό των συναλλαγών αρχειοθετείται και ταυτόχρονα, με ένα ντόμινο από δικλίδες ασφαλείας, πρακτικά καθίσταται αδύνατη η ανάγνωση των επίμαχων δεδομένων από τρίτους.

Ωστόσο, μια κρίσιμη διαφορά του Libra από το Bitcoin είναι ότι το κρυπτονόμισμα του Facebook θα έχει αντίκρισμα σε (σχεδόν) πραγματικά αποθεματικά. Πρόκειται για μια δέσμη κεφαλαίων που θα συντίθενται κατά το πλείστον από κρατικά ομόλογα, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή θωράκιση αυτού του ιδιότυπου τραπεζικού συστήματος απέναντι στους ενδεχόμενους κλυδωνισμούς. Απόλυτη ευθύνη για την κυκλοφορία του Libra θα φέρει ένας ανεξάρτητος από το Facebook φορέας, ο οργανισμός Calibra, ο οποίος επί του παρόντος βρίσκεται στο στάδιο της στελέχωσης με προσεκτικά επιλεγμένους οικονομολόγους, τεχνικούς, επιστήμονες κ.λπ. Ο Calibra θα εδρεύει στην Ελβετία (τόπο με πολύ μεγάλη συμβολική βαρύτητα), θα επιβλέπει και θα διατηρεί τον έλεγχο των συναλλαγών περιφρουρώντας την έννομη τάξη μέσω μιας κεντρικής τράπεζας δεδομένων, αλλά χωρίς τα στοιχεία ταυτότητας των χρηστών.

Μια πολύ σημαντική πτυχή της όλης φιλοσοφίας του Libra είναι η ελευθερία που θα παραχωρείται σε τρίτους να δραστηριοποιούνται με (σχετική) αυτονομία. Εταιρείες πλην Facebook θα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν ψηφιακά πορτοφόλια σε νόμισμα Libra για τους πελάτες τους. Με όχι και τόσο κρυφή περηφάνια, οι συνεργάτες του Ζάκερμπεργκ επισημαίνουν ότι οι εταιρείες που στηρίζουν έμπρακτα το Libra είναι περιωπής και ήδη πλησιάζουν τις 30 τον αριθμό. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται η Mastercard και η Visa, το PayPal, το eBay, το Spotify, η Uber, η Vodafone κ.ά.

Το Facebook δηλώνει ότι είναι πρόθυμο να συνεργαστεί για το Libra ακόμη και με τους άμεσους ανταγωνιστές του, όπως την Google και το Twitter, ενώ φιλοδοξεί να συσπειρώσει περί τις 100 εταιρείες έως τη στιγμή που το κρυπτονόμισμα θα είναι πλήρως έτοιμο για παγκόσμια χρήση. Ομως, οι προϋποθέσεις που θέτει το Facebook προκειμένου να κάνει δεκτό αίτημα συμμετοχής στον οργανισμό Libra Association είναι πολύ αυστηρές: εάν πρόκειται για επενδυτές που δραστηριοποιούνται κυρίως στον τομέα των κρυπτογραφημένων υπηρεσιών, θα πρέπει να αποδείξουν ότι διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία συνολικής αξίας άνω του 1 δισ. δολαρίων.

Για τις εταιρείες ισχύει ότι τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες τους αφορούν κοινό τουλάχιστον 20 εκατομμύριων ανθρώπων. Παρόμοιες προδιαγραφές τίθενται από το Libra και για μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς όπως πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα κ.ά., οι οποίοι είναι και αυτοί -καταρχήν- ευπρόσδεκτοι στην υπό οργασμική γένεση πλατφόρμα του επαναστατικού κρυπτονομίσματος. Το εάν το Libra θα αποδειχτεί τόσο αμείλικτο για το υφιστάμενο τραπεζικό σύστημα, εάν θα τινάξει στον αέρα όλα όσα γνωρίζαμε για το χρήμα κ.λπ. είναι κάτι που μένει να επαληθευτεί ή να διαψευστεί στην πράξη. Κι αυτό δεν θα γίνει σε κάποιο απώτερο μέλλον, αλλά ενδεχομένως στην εποχή που αρχίζει από το 2020. Οταν η ανθρωπότητα θα εισέλθει και επίσημα στον... αστερισμό του Libra, που μάλλον έρχεται για να φέρει την απόλυτη ανισορροπία ανάμεσα στο παλιό και το νέο.