Κι όμως όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη

Η πρώτη γενετική ιστορία της Ρώμης έρχεται να επιβεβαιώσει μέσω του DNA ότι όντως όλοι οι δρόμοι κάποτε οδηγούσαν στην πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία είχε αποτελέσει -όπως η σημερινή Νέα Υόρκη- ένα «χωνευτήρι» των πιο διαφορετικών λαών και πολιτισμών, πράγμα που ίσχυε αναπόφευκτα και για τα γονιδιώματα.

Άνθρωποι από όλον τον αρχαίο κόσμο, πολλοί από αυτούς μετανάστες, συνωστίζονταν στους δρόμους της Ρώμης πριν 2.000 χρόνια, άλλοι από επιλογή και άλλοι με το… ζόρι, κάτι που άφησε αποτυπώματα στο DNA των Ρωμαίων, βεβαιώνει η νέα γενετική έρευνα, σύμφωνα με την οποία η συντριπτική πλειονότητα των μεταναστών προερχόταν από την Ανατολή (Ελλάδα, Κύπρο, Συρία, Λίβανο κ.ά.), καθώς η πρόσβαση μέσω της Μεσογείου ήταν πολύ πιο εύκολη από ό,τι μέσω των δύσβατων Άλπεων.

Η πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα ανάλυση της ιστορίας της Ρώμης σε γενετικό επίπεδο αποκαλύπτει ότι η πόλη είχε μία δυναμική πληθυσμιακή ιστορία ήδη από τη μεσολιθική εποχή πριν περίπου 12.000 χρόνια έως τη σύγχρονη εποχή. Στο αποκορύφωμα της δόξας και της επέκτασής της η Ρώμη διοικούσε μία έκταση που εκτεινόταν σε τρεις ηπείρους, περιλαμβάνοντας όλη τη Μεσόγειο και μία τεράστια περιοχή από τη Βρετανία έως το Ιράκ, όπου ζούσαν περίπου 70 εκατομμύρια Ευρωπαίοι, Μεσανατολίτες και Βορειοαφρικανοί.

Η Ρώμη -η πρώτη πόλη του αρχαίου κόσμου που ξεπέρασε σε πληθυσμό το ένα εκατομμύριο- είχε μέγεθος που καμία άλλη πόλη δεν έφθασε στην Ευρώπη έως την αυγή της βιομηχανικής επανάστασης, περίπου μετά από 1.500 χρόνια. Ήδη, πριν την ανάδυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η πόλη αποτελούσε σημαντικό πολιτισμικό σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης και υπόλοιπης Μεσογείου.

Μέχρι σήμερα υπάρχει μεγάλος πλούτος πληροφοριών και μνημείων για την ιστορία και αρχαιολογία της Ρώμης, αλλά ελάχιστα πράγματα ήσαν γνωστά για τη γενετική ιστορία της περιοχής. Οι ερευνητές από πολλά πανεπιστήμια (Σαπιέντσα Ρώμης, Βιέννης, Στάνφορντ Καλιφόρνιας κ.ά.), που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», ανέλυσαν το DNA 127 αρχαίων Ρωμαίων, που βρέθηκαν σε 29 αρχαιολογικές τοποθεσίες μέσα και γύρω από την πόλη και οι οποίοι καλύπτουν μία περίοδο σχεδόν 12.000 ετών (τα αρχαιότερα γονιδιώματα προέρχονταν από τρεις κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες που έζησαν πριν 9.000 έως 12.000 χρόνια).

Η μελέτη έφερε στο φως δύο σημαντικές προϊστορικές μετακινήσεις πληθυσμού προς τη Ρώμη, μία όταν νεολιθικοί γεωργοί που είχαν έλθει κυρίως από την Ανατολία (σημερινή Τουρκία και Ιράν) αντικατέστησαν τους μεσολιθικούς κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες πριν 7.000 χρόνια έως 9.000, και μία δεύτερη κατά την Εποχή του Χαλκού (2.900 έως 1.000 π.Χ.), όταν αυξήθηκαν οι εμπορικές και λοιπές επαφές μέσω της Μεσογείου.

Μεταξύ 900 και 200 π.Χ. η Ρώμη μεταμορφώθηκε από μικρή σε μία σημαντική πόλη. Τα γενετικά στοιχεία δείχνουν ότι κατά τα τελευταία 3.000 χρόνια, λόγω των πολλών μικρότερων μεταναστεύσεων προς τη Ρώμη, το γενετικό «προφίλ» της πόλης εμφάνιζε μεγάλη ποικιλομορφία, με σημαντικές γονιδιακές συνεισφορές από ανθρώπους που εισέρρεαν από διάφορες περιοχές της Μέσης Ανατολής, της Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής. Ειδικά κατά την αυτοκρατορική περίοδό της, στη Ρώμη ήταν κυρίαρχη η παρουσία DNA από την Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.

Μετά τη διάσπαση της Αυτοκρατορίας σε δυτική και ανατολική (Βυζάντιο) τον 4ο αιώνα μ.Χ. και τις συνεχείς επιδρομές των Ευρωπαίων «βαρβάρων», που άφησαν το γενετικό αποτύπωμά τους στον ρωμαϊκό πληθυσμό, η Ρώμη έγινε πια πολύ μικρότερη σε πληθυσμό (περίπου 100.000) και παράλληλα απέκτησε ένα πιο δυτικοευρωπαϊκό γενετικό «προφίλ». Στη συνέχεια, μετά την κατοπινή εμφάνιση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ενισχύθηκε στο DNA της πόλης η κεντροευρωπαϊκή και η βορειοευρωπαϊκή γενετική επιρροή, ώσπου τον Μεσαίωνα η Ρώμη πολύ λίγο διέφερε πια γενετικά από την υπόλοιπη Ευρώπη.

Το βασικό μήνυμα, όπως δήλωσε ο καθηγητής Γενετικής και Βιολογίας Τζόναθαν Πρίτσαρντ του Στάνφορντ, είναι ότι ο αρχαίος κόσμος -ειδικότερα ο ρωμαϊκός- βρισκόταν σε μία διαρκώς ρευστή κατάσταση, τόσο από πολιτισμική όσο και από γενετική άποψη. «Είναι εντυπωσιακό πόσο κοσμοπολίτικος ήταν ο πληθυσμός της Ρώμης ήδη πριν τουλάχιστον 2.000 χρόνια. Οι άνθρωποι ίσως φαντάζονται ότι η μεγάλη μετανάστευση της εποχής μας είναι κάτι καινούργιο, όμως είναι ξεκάθαρο από το αρχαίο DNA ότι οι πληθυσμοί αναμειγνύονται σε πολύ μεγάλο βαθμό εδώ και πολύ καιρό», τόνισε ο ίδιος, σύμφωνα με το «Science».