Τουρισμός 2024: Διακοπές με φαγητό από σούπερ μάρκετ και take away

Ανήμερα Δεκαπενταύγουστο, ώρα 10.50 το πρωί, έξω από κατάστημα γνωστής πολυεθνικής αλυσίδας σούπερ μάρκετ στη Λεπτοκαρυά Πιερίας η ουρά φαντάζει τεράστια. Ολοι τουρίστες που περιμένουν να ανοίξει το κατάστημα στις 11 και να ψωνίσουν κυρίως έτοιμα γεύματα, λαχανικά και ποτά προτού κατέβουν στην παραλία, ώστε όλα να είναι έτοιμα όταν επιστρέψουν στα δωμάτιά τους από την παραλία. Για να κάτσουν σε κάποια ταβέρνα, έστω το βράδυ, δεν τίθεται θέμα. Το πολύ ένα σουβλάκι ή ένα κομμάτι πίτσα στο χέρι στη βόλτα στο χωριό.

Λίγες μέρες πριν, Κυριακή, το ίδιο σκηνικό μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα πιο μακριά, στην Καλλιθέα Χαλκιδικής. Ουρά έξω από το σούπερ μάρκετ, κανείς στην αναμονή στις ταβέρνες και τα εστιατόρια και ας έχει κορυφωθεί η τουριστική κίνηση! Ιδια εικόνα και στα νησιά, ίσως πιο εμφατική για τις αλλαγές που συντελούνται καθώς οι τουρίστες, Ελληνες και ξένοι, προσπαθούν να προσαρμοστούν σε μια πιο ακριβή πραγματικότητα. Στα Κουφονήσια... 10 η ώρα το βράδυ Σαββάτου και τα δύο μικρά σούπερ μάρκετ ασφυκτιούν από κόσμο, όπως δείχνει η φωτογραφία που έχει αναρτήσει ο συνάδελφος Φρίξος Δρακοντίδης.

Τα μπαράκια και οι ταβέρνες ψάχνουν πελάτες και ας είναι Αύγουστος, όμως ο επαγγελματίας της λιανικής τρίβει τα χέρια του, καθώς οι τουρίστες το έχουν ρίξει στα μακαρόνια, στις κονσέρβες και τα έτοιμα γεύματα προσπαθώντας να περικόψουν ό,τι μπορούν από τις δαπάνες που ήδη είναι μεγάλες. Η ΕΛΣΤΑΤ, στα τελευταία στοιχεία γύρω από τον δείκτη τιμών καταναλωτή, μέτρησε ότι οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων είναι αυξημένες κατά 18,4% από πέρυσι, οι τιμές διανυκτέρευσης των καταλυμάτων κατά 12,6%, των πακέτων οργανωμένων διακοπών κατά 7,5% και της εστίασης 6,6%...

Νέες συνήθειες

Ο πληθωρισμός και η ακρίβεια που συνεχίζουν να περιορίζουν τα πραγματικά εισοδήματα των Ελλήνων αλλά και συνολικά των Ευρωπαίων τα τελευταία περίπου δυόμισι χρόνια έχουν αρχίσει πλέον να δημιουργούν νέες συνήθειες στις τουριστικές δαπάνες. Η χώρα βρίσκεται σε τροχιά να επιτύχει και φέτος νέο ρεκόρ τουριστικών αφίξεων, όπως δείχνουν τα μέχρι τώρα στοιχεία με την επιβατική κίνηση στο μεν αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» να είναι στο +14,5% και στα περιφερειακά αεροδρόμια στο +6,4%, εντούτοις οι δαπάνες των τουριστών πλέον δεν διαχέονται σε όλη την αλυσίδα γύρω από το τουριστικό προϊόν, το οποίο έχει καταστεί επίσης ακριβό. Κοινώς έχουν σφίξει το ζωνάρι με πρώτο θύμα την εστίαση, που βλέπει πτώση τζίρου σε σχέση με πέρυσι σχεδόν σε όλους τους προορισμούς από μικρή ως και 40%, όπως λένε στο «ΘΕΜΑ» παράγοντες του χώρου.

Από την άλλη, κερδισμένες αυτής της αλλαγής τάσης οι επιχειρήσεις του οργανωμένου λιανεμπορίου, από τα σούπερ μάρκετ και τα μίνι μάρκετ ως ακόμα και τα περίπτερα. Απόδειξη το γεγονός ότι την τελευταία διετία ξαφνικά τα νησιά και γενικά οι τουριστικοί προορισμοί να έχουν μπει στο προσκήνιο της επέκτασης των μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ, καθώς αποφέρουν μεγάλους τζίρους και κέρδη. Ηδη η τουριστική ένεση κάθε χρόνο στον τζίρο του οργανωμένου λιανεμπορίου στη χώρα ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ και αυξάνεται.

Στις 8 Αυγούστου η ΑΒ Βασιλόπουλος ξεκίνησε τη λειτουργία του τελευταίου της καταστήματος στην Παροικιά της Πάρου. Είχε προηγηθεί αυτό της Χερσονήσου στην Κρήτη σε μια ξεκάθαρη προσπάθεια ο Νο2 παίκτης στην αγορά του λιανεμπορίου να εκμεταλλευτεί τη μεγάλη ζήτηση.

«Η τάση είναι ξεκάθαρη. Οι τουρίστες στρέφονται στη λιανική αναζητώντας λύσεις στις διακοπές τους», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο διευθύνων σύμβουλος της ΑΒ Βασιλόπουλος Νίκος Λαβίδας, κάτι που είναι εξώφθαλμο σε ακριβούς προορισμούς. «Για παράδειγμα, στη Μύκονο η επισκεψιμότητα μπορεί να έχει μειωθεί και ο τζίρος της εστίασης επίσης να είναι κάτω, οι πωλήσεις του franchisee μας είναι αυξημένες κατά 15%-17% σε σχέση με πέρυσι», λέει ο κ. Λαβίδας.

«Η τάση, ωστόσο, είναι συνολική και αφορά τόσο νησιωτικούς προορισμούς όσο και προορισμούς στην ηπειρωτική χώρα. Στην Τήνο το κατάστημά μας τρέχει με μια ανάπτυξη 10% σε σχέση με πέρυσι. Το ίδιο και στη Νάξο, που εκεί τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μείωση επισκεψιμότητας στο νησί. Διψήφια είναι η αύξηση των πωλήσεων και για τους δύο franchisees μας στην Πάρο που καλύπτουν Νάουσα, Μάρπησσα και Αντίπαρο. Σάμος, Πάτμος, το ίδιο. Εκεί όμως που πραγματικά έχω εκπλαγεί φέτος, κυρίως γιατί απουσιάζουν οι παραδοσιακοί επισκέπτες Ρώσοι, είναι η Χαλκιδική, όπου τα δύο καταστήματα μας τρέχουν με ετήσια ανάπτυξη 15%».

Μια αντίστοιχη εικόνα περιέγραψε στην τελευταία συνάντησή του με δημοσιογράφους ο κ. Αριστοτέλης Παντελιάδης, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της METRO ΑΒΕΕ, της εταιρείας που έχει τα καταστήματα χονδρικής Metro Cash & Carry και την αλυσίδα λιανικής My market, αλλά και πρόεδρος της Ενωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδος. Οπως είχε πει τότε, οι επιδόσεις της λιανικής την τελευταία διετία ήταν λίγο καλύτερες.

«Διαβάζουμε για το πόσο καλά πήγε ο τουρισμός, ωστόσο η χονδρική δεν το είδε αυτό, όπως τις προηγούμενες χρονιές. Κάτι που σημαίνει ότι τελικά ο τουρίστας δεν ξόδεψε πολλά έξω. Αντιθέτως, ξόδεψε περισσότερα μέσα, π.χ., στα διαμερίσματα που μπορεί να νοίκιασαν μέσω Airbnb, κάτι βέβαια που ίσως να εξηγεί και τις καλύτερες επιδόσεις στον χώρο της λιανικής». Οπως είχε πει, μάλιστα, η METRO ΑΒΕΕ εξετάζει επέκταση σε κάποια νησιά μεταξύ των οποίων η Λέσβο, η Κως, η Σάμος και η Κεφαλονιά και σε δεύτερη φάση οι Κυκλάδες.

Επέκταση στα νησιά

Η επέκταση του δικτύου καταστημάτων, είτε ιδιόκτητων είτε μέσω δικαιόχρησης (franchise), αποτελεί προτεραιότητα και για την ΑΒ Βασιλόπουλος, όπως εξηγεί ο κ. Λαβίδας: «Σε γενικές γραμμές κάνουμε πολύ προσεκτικές κινήσεις στην επέκτασή μας. Τα τουριστικά έσοδα, όμως, δεν μπορείς να τα αγνοήσεις, ιδίως καθώς είναι πρόσθετα έσοδα για εμάς. Επομένως, ανοίξαμε τώρα το κατάστημα στην Πάρο και επίσης νωρίτερα ανοιξαμε ένα στη Ρόδο κι ένα στη Χερσόνησο, στην Κρήτη. Δηλαδή ο ορισμός των τουριστικών περιοχών. Στη δε Χερσόνησο, όπου βρίσκονται τα μεγάλα ξενοδοχεία, έρχεται πελατεία ακόμα και από τα all inclusive. Αγοράζουν έτοιμα γεύματα και ποτά κυρίως. Δεν είναι αυτοί που θα βγουν να πάνε στα εστιατόρια. Οπότε θα κάνουν ό,τι κάνουν μέσα στο ξενοδοχείο συν ό,τι ψωνίσουν από το σούπερ μάρκετ. Μετά θα πάνε πάλι στο ξενοδοχείο».

Ο εποχικός τζίρος, δε, είναι τέτοιος που ξεπερνά κάθε δισταγμό για το ότι το κατάστημα ουσιαστικά για ένα 6μηνο θα έχει λιγοστή κίνηση... «Κάνει τον τζίρο ολόκληρου έτους μέσα σε 5-6 μήνες. Οπότε αυτό δεν είναι τόσο πρόβλημα. Το μεγάλο πρόβλημα έγκειται στην αδυναμία εξεύρεσης προσωπικού. Ντόπιους βρίσκουμε λίγους και αναγκαστικά φέρνουμε υπαλλήλους από άλλα καταστήματά μας. Για παράδειγμα, στην Πάρο έχουμε βρει μόνο δύο ντόπιους από σύνολο είκοσι. Τους υπόλοιπους τους στείλαμε από άλλα καταστήματα, οπότε τους νοικιάσαμε δωμάτια μέχρι τελικά να στελεχωθεί το μαγαζί όπως πρέπει. Αυτό όμως σημαίνει και πάλι μεγάλο κόστος λειτουργίας. Και πάλι όμως δεν μπορείς να παραβλέψεις μια τέτοια αγορά και τους τζίρους που θα σου φέρει», εξηγεί ο κ. Λαβίδας.

Ηδη στη νέα ευκαιρία όλες οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ σπεύδουν να πάρουν θέση ανοίγοντας νέα καταστήματα ή προχωρώντας σε εξαγορές τοπικών αλυσίδων σε μέρη που κάποτε λόγω έντονης εποχικότητας δεν θα δικαιολογούνταν! Από τους πλέον δραστήριους σε αυτό το κομμάτι κατά την τελευταία διετία ήταν η αλυσίδα Μασούτης.

Με ορόσημο τη συμφωνία που πέτυχε το 2022 με τον ΣΥΝΚΑ αλλά και αργότερα με τις εξαγορές των Γαλαξίας - Δήμητρα Μάρκετς, Μαρκάτος και Αφοί Ιωάννου Δεναξά κατάφερε να αποκτήσει παρουσία σε Κρήτη, Νάξο, Πάρο, Μήλο, Τήνο, Σύρο, Σαντορίνη, Μύκονο, Κέρκυρα, Κάλυμνο, Χίο, Ανδρο και Μυτιλήνη, ενώ έχει θέσει ως επόμενο στόχο τη Λευκάδα, όπως έλεγε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος Γιάννης Μασούτης στο περιθώριο των εγκαινίων του μεγάλου καταστήματος στην πόλη της Κέρκυρας.

Αυτή την ολοένα αυξανόμενη βαρύτητα των τουριστικών προορισμών στον τζίρο και την ανάπτυξη των σούπερ μάρκετ καταδεικνύει και η τελευταία ετήσια έρευνα της εταιρείας ερευνών NielsenIQ για το οργανωμένο λιανεμπόριο. Σύμφωνα με αυτή, οι πωλήσεις των σούπερ μάρκετ στα νησιά παίρνουν σημαντική ώθηση από την παρουσία Ελλήνων και ξένων επισκεπτών.

Ενδεικτικό είναι ότι το 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία της NielsenΙQ, τα σούπερ μάρκετ στα νησιά κατέγραψαν διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης (+12,9% στην Κρήτη και +14% στα νησιά Ιονίου και Αιγαίου) έναντι +9,3% του συνολικού τζίρου της αγοράς. Παράλληλα, η συνεισφορά των νησιών στις συνολικές πωλήσεις των λιανεμπορίου τροφίμων έφτασε το 11,2% στην «καρδιά» του καλοκαιριού, από 8,4% στο σύνολο του έτους.

Απώλειες για την εστίαση

Η μεγάλη χαμένη πάντως από την προσπάθεια Ελλήνων και ξένων τουριστών να περιορίσουν το κόστος των διακοπών τους είναι η εστίαση. Και αυτό διότι αν η μεταφορά και η διαμονή θεωρούνται ανελαστικές δαπάνες για κάποιον που θέλει να κάνει τουρισμό, το μαχαίρι στις δαπάνες εστίασης είναι το πιο εύκολο, με την επιλογή ή της κατανάλωσης εντός των καταλυμάτων ή του γρήγορου φαγητού στο χέρι, το γνωστό take away.

«Η κατανάλωση έχει μειωθεί πάρα πολύ», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Γιάννης Παπαδόπουλος, επιχειρηματίας, περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εστιατορικών και Συναφών Επαγγελμάτων και πρόεδρος του Σωματείου Μαζικής Εστίασης Νάξου και Μικρών Κυκλάδων «Φιλοξενία».

«Υπάρχει μια τεράστια αύξηση των πωλήσεων take away, δηλαδή φαγητό στο πακέτο, και την ίδια ώρα υπάρχει μεγάλη μείωση στο “καθιστικό”, στην κατανάλωση στο μαγαζί. Από εκεί που τέτοια εποχή είχαμε δύο και τρεις φορές ανακύκλωση του κόσμου στα καταστήματα, φέτος δεν έχουμε γεμίσει ούτε μία φορά το σύνολο των καθισμάτων. Δηλαδή ενώ είμαστε στην κορύφωση της σεζόν, δεν καταγράφεται καν πληρότητα 100% πουθενά. Και αυτό που λέω δεν αφορά μόνο τη Νάξο, αλλά θα έλεγα παντού το νότιο Αιγαίο. Γενικά, θα έλεγα πως υπάρχει μία μείωση τζίρου, από τόπο σε τόπο είναι διαφορετική, αλλά κυμαίνεται από 20% ως 40%».

Πολιτική αρπαχτής

Εκτός βέβαια από τη Μύκονο και τη Σαντορίνη όπου, σύμφωνα με τον κ. Παπαδόπουλο, η μείωση του τζίρου στις επιχειρήσεις της εστίασης ξεπερνά το 50%. Διόλου τυχαία βέβαια καθώς οι παράλογες χρεώσεις στα δύο νησιά είχα προκαλέσει μπαράζ αρνητικής δημοσιότητας κυρίως μέσω των social media. «Σε αυτό φταίει ότι μπήκαν επιχειρηματίες μη ντόπιοι και εφάρμοσαν μια πολιτική αρπαχτής», λέει ο κ. Παπαδόπουλος.

«Γενικά, όμως, και αυτό αφορά όλα τα νησιά, το εάν υπάρχουν κάποιοι επαγγελματίες που λειτουργούν έτσι δεν σημαίνει ότι όλοι οι επαγγελματίες είναι έτσι και ότι ο επισκέπτης δεν θα βρει λογικές τιμές. Η εστίαση εξάλλου μπορεί να δώσει λύσεις, από κάτι απλό, π.χ. ένα σουβλάκι στο χέρι, έως gourmet ακριβές επιλογές. Γι’ αυτό και λέμε ότι η εστίαση σήμερα δεν είναι ανασταλτικός παράγοντας για τον κόσμο να πάει διακοπές. Ο επισκέπτης θα φροντίσει να διασφαλίσει πρώτα τη μεταφορά και το κατάλυμά του και μετά όλα τα άλλα, με αποτέλεσμα πλέον να έχει προς διάθεση λιγότερα στην τσέπη, επηρεάζοντας κυρίως την εστίαση.

Την ίδια ώρα, όμως, και οι επιχειρήσεις της εστίασης έχουν δει να αυξάνεται το λειτουργικό τους κόστος κατά 47% την τελευταία διετία, από την ενέργεια και τις πρώτες ύλες ως τα μισθολογικά. Και σε αυτό έχουμε και την επιβολή ΦΠΑ 24% στον σερβιριζόμενο καφέ και τα ροφήματα που σπρώχνει εκ των πραγμάτων κόσμο στο take away, όπου ο ΦΠΑ έχει παραμείνει στο 13% δημιουργώντας συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού. Και αυτό είναι μια τάση που αρχίζει να επικρατεί πλέον, το take away, και, όπως το βλέπω εγώ, θα στραφούν και οι επιχειρήσεις σε αυτό αναγκαστικά γιατί και τα λειτουργικά κόστη είναι σαφώς μικρότερα. Δεν χρειάζονται τόσοι υπάλληλοι, ούτε οι διαρκείς ανάγκες φρεσκαρίσματος και μεγάλων ανακαινίσεων.

Ετσι όμως αρχίζει και δημιουργείται μια απρόσωπη πλέον λειτουργία της κοινωνίας όσον αφορά την έξοδο των ανθρώπων και όλα τείνουν είτε στο σπίτι μέσω delivery είτε take away... πεθαίνει ο παραδοσιακός καφενές, πεθαίνει η ταβέρνα, το ουζερί, το εστιατόριο. Αυτό είναι το βασικότερο. Σε λίγο θα κάθεται κάποιος σε ένα τραπεζάκι, θα βάζει την παραγγελία του μέσα από κάποια εφαρμογή και θα πηγαίνει να παραλαμβάνει ο ίδιος αυτό που θέλει», λέει ο κ. Παπαδόπουλος.

Φωτογραφία: Shutterstock