Ελένη Τσαγκά: Οι περιπέτειες ενός παιδιού με δυσλεξία και η «ανοσία» του συστήματος

«"Πώς να κρυφτείς από τα παιδιά, έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα…" τραγουδά ο Σαββόπουλος. Αυτά όμως μπορούν να κρυφτούν και να κρύβουν ατέλειες, αδυναμίες, δυσκολίες, προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά, υψώνοντας ανάμεσα σε αυτά και στο περιβάλλον τους έναν απροσπέλαστο τοίχο οργής και αντίδρασης. Καμιά φορά και σιωπής. Βουβής αποδοχής της διαφορετικότητάς τους. Πόση απογοήτευση κρύβει η εικόνα ενός 10χρονου παιδιού που σκύβει το κεφάλι…

      Η δυσλεξία δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Ένας στους δέκα ανθρώπους έχει κάποιου βαθμού δυσλεξία, η οποία έχει πολλές μορφές: Άλλος δεν μπορεί να διαβάσει, άλλος να γράψει, άλλος δυσκολεύεται να κάνει μαθηματικές πράξεις αυτόματα, πράγμα που τον αναγκάζει να ανακαλύπτει κάθε φορά τον τροχό από την αρχή, άλλος δεν μπορεί να κατανοήσει το μαθηματικό πρόβλημα. Κι υπάρχουν πολλές άλλες μορφές, με διάφορους βαθμούς δυσκολίας. Και βέβαια υπάρχει η δυσλεξία που είναι μία δυσκολία στην γενική μάθηση. Καθώς και η «οριακή» δυσλεξία που μπερδεύει και προκαλεί ίσως και μεγαλύτερα προβλήματα, απ΄ότι η χειρότερη μορφή της…

      Η δυσλεξία δεν είναι ασθένεια. Είναι απλά μία κατάσταση. Πολλοί είναι αυτοί που έχουν διακριθεί στον τομέα τους και έχουν γίνει γνωστοί σε όλο τον πλανήτη, αν και είχαν δυσλεξία. Αϊνστάιν, Graham Bell, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Τζoν Λένον, Πάμπλο Πικάσο, Άντυ Γουόρχολ, Henry Ford είναι μερικοί από τους διασημότερους δυσλεκτικούς της Ιστορίας.
Δεν είναι παράξενο λοιπόν, που τα ραντεβού για την επίσημη διάγνωση με την κρατική «σφραγίδα» του πιστοποιητικού, στα ΚΕΔΑΣΥ (Κέντρα Διάγνωσης, Αξιολόγησης Συμβουλευτικής και Υποστήριξης ατόμων με μαθησιακές δυσκολίες) περιμένουν ουρά. Με ένα τέτοιο χαρτί το παιδί θα μπορεί να εξετάζεται μόνο προφορικά. Μία πρακτική που θα κάνει την ζωή του λίγο πιο εύκολη. Ίσως και όχι, αλλά ο πνιγμένος… Γιατί όμως η αποτελεσματικότητα αυτών των κέντρων αμφισβητείται έντονα από κάποιους;

       Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και να ξεκινήσουμε από την αδυναμία των Ελλήνων εκπαιδευτικών να διαγνώσουν την ιδιαιτερότητα του παιδιού. Καραμελίτσα άνοστη και ξινή στο στόμα τους:
-«Είναι τόσο έξυπνος, αλλά είναι απρόσεχτος και δεν διαβάζει»
-«Μα, διάβασε χθες μου τα είπε νεράκι», απαντά αμήχανη ή και ντροπιασμένη η μητέρα, που παρεμπιπτόντως έχει βασανιστεί και έχει βασανίσει και το παιδί της, την προηγούμενη ημέρα για να μάθουν τους άθλους του Ηρακλή παπαγαλία, γιατί έτσι τα θέλει η δασκάλα…
-«Αποκλείεται», σε αμφισβητεί στα μούτρα η δασκάλα. Κι αυτό το βιολί της δασκάλας του δημοτικού, της ταλαιπωρίας και των αγόγγυστων προσπαθειών του παιδιού, χωρίς ανταπόδοση, συνεχίζεται, καμία φορά και με την συνδρομή της μητέρας που «τρώει» τις ανοησίες της/του εκπαιδευτικού και κακιώνει και μαλώνει και πιέζει το παιδί.
Και όλα αυτά συνεχίζονται μέχρι να βρεθεί ο «σωτήρας» εκπαιδευτικός που θα σε ταρακουνήσει και θα σε ενημερώσει, συνήθως στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, αφού το παιδί έχει τραβήξει τα πάνδεινα, έχει αλλάξει χαρακτήρα και οπτική, έχει μισήσει το σχολείο και στο υποσυνείδητό του έχει αρχίσει η διαδικασία απόρριψης του εκπαιδευτικού συστήματος. Και του “συστήματος” γενικότερα, από την απογοήτευση που βιώνει λόγω των συνεχόμενων αποτυχιών, ανεξάρτητα από το πόσο σκληρά προσπαθεί. Και μην ξεχάσω και το άγχος που βιώνει σε καθημερινή βάση, τον θυμό, την χαμηλή αυτοεκτίμηση, την λύπη, και όλα τα αρνητικά συναισθήματα που δεν συνάδουν σε καμία περίπτωση με την εικόνα που είχε το παιδί πριν το σχολείο-μαρτύριο.

       Συνήθως το «καμπανάκι κινδύνου» από τη δασκάλα οδηγεί σε 100% διάγνωση δυσλεξίας από ιδιωτικό ειδικό παιδοψυχολόγο, αλλά όχι και για τις κρατικές υπηρεσίες.

Έρχεται λοιπόν η σειρά του ΚΕΔΑΣΥ. Το παιδί εξετάζεται από δάσκαλο και από ψυχολόγο. Και ο γονιός από κοινωνική λειτουργό. Η οποία, ίσως, να είναι ένα κορίτσι μετά βίας 25 χρονών που σου κάνει και «μαθήματα ζωής» κατά τη διάρκεια της συνάντησης. Καταπίνεις τον θυμό σου και την ακούς ευγενικά, καρτερικά.

       Η απόφαση σε χαροποιεί τελικά. «Οι ειδικοί αποφάνθηκαν: το παιδί δεν έχει δυσλεξία!» πανηγυρίζει ο γονιός σε γνωστούς και φίλους. «Απλώς είναι ανώριμος αλλά στο γυμνάσιο θα αλλάξει», κατέληξε η τριμελής επιτροπή. Η οποία όμως ούτε καν ζήτησε την άποψη της δασκάλας του παιδιού, που το βλέπει κάθε μέρα ή έστω τα γραπτά του, για να έχει πιο ολοκληρωμένη άποψη. Η απόφαση βγαίνει συνοπτικά με μία συνεδρία με την δασκάλα και μία με την ψυχολόγο.
-«Στο γραπτό του ήταν πολύ καλός, δεν διακρίναμε κανένα πρόβλημα. Ίσως έχει βραχύβια μνήμη, αλλά σε αυτό μπορεί να εκπαιδευτεί»
-«Μα τον βάλατε να μάθει κάτι καινούργιο και να σας το γράψει ή έστω να το πει;»
-«Όχι, έλυσε ασκήσεις και έγραψε ένα ελεύθερο κείμενο. Το παιδί είναι μια χαρά…»

       Και μετά πάει γυμνάσιο. Και εκεί αρχίζουν τα πιο ζόρικα. Και όταν αποτυγχάνει παταγωδώς στα διαγωνίσματα, πάλι το ίδιο ακούς… «Δεν έχει διαβάσει». Και το χειρότερο είναι ότι το ακούει και το ίδιο το παιδί από τους καθηγητές… «Ηρθες απροετοίμαστος και αδιάβαστος». Τι και εάν το παιδί το παλεύει με όλη του τη δύναμη. Τι κι αν κάνει έξτρα μαθήματα με καθηγητές. Τι κι αν βασανίζεται…

       Και το κερασάκι: Ζητάς από το γυμνάσιο τα γραπτά του παιδιού, για να δεις τι πήγε λάθος, να το διορθώσεις: Μήπως δεν έχει καταλάβει πώς πρέπει να γράφει στα διαγωνίσματα του γυμνασίου; Μήπως δεν μπορεί να καταλάβει τι ζητάει η άσκηση; Να το δεις εν πάση περιπτώσει, να το δείξεις και στον καθηγητή της ενισχυτικής, μήπως και βοηθήσεις. Και σου λένε όχι! Δεν θα πάρετε το γραπτό. Είναι κανονισμός λέει του Υπουργείου. Να έρθετε από εδώ να το δείτε. Και ο γονιός πρέπει κάθε φορά να πηγαίνει στο σχολείο, σε κάθε διαγώνισμα, για να βλέπει; Ή μήπως να περιμένει την ενημέρωση κάθε 2-3 μήνες; Ίσως βέβαια να πρόκειται και για κρατικό μυστικό… Τόσα ακούγονται…

        Καταλήγοντας ως μητέρα παιδιού με μαθησιακές δυσκολίες (πλέον είμαι σίγουρη γι’ αυτό, και ας μην είμαι ειδικός εκπαιδευτικός ή ψυχολόγος και ας μην έχω χαρτί) το σύστημα διάγνωσης είναι κατάπτυστο. Και δεν μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά μας. Είτε με “χαρτί” είτε χωρίς αυτό. Οι σωστοί και καταρτισμένοι για το θέμα εκπαιδευτικοί αποτελούν εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Το σύστημα είναι ανεπαρκές. Δεν προσφέρει καμία βοήθεια στα ελληνόπουλα. Αντιθέτως, η αίσθηση της αποτυχίας και κατωτερότητας που τους προκαλεί, μπορεί να γενικευτεί και να επεκταθεί και μετά το σχολείο, στην ενήλικη ζωή τους. Ίσως και να οδηγήσει ένα παιδί με καλές προοπτικές και «προδιαγραφές» να μην εμπιστευθεί τις ικανότητες που κρύβονται πίσω από τις μαθησιακές ιδιαιτερότητές του, να απορρίψει τον ίδιο του τον εαυτό και τελικά να “αποτύχει”. Δεν είναι όλοι άλλωστε Αϊνστάιν ή Πικάσο για να υπερβούν την ανοησία και την αποτυχία του συστήματος. Γιατί γι’ αυτό πρόκειται: μια κραυγαλέα συλλογική αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος που μεταμορφώνεται σε ατομική “αποτυχία” του παιδιού. Καλό σχολείο δεν είναι αυτό που παράγει πολλούς “αρίστους”, αλλά εκείνο που δεν αφήνει κανένα πίσω…»