Μπορεί να θεραπεύσει η πίστη στο Θεό; Οι ειδικοί μίλησαν

Χρησιμοποιώντας τη λογική μας, παραμένει στη σφαίρα του μεταφυσικού η αντίληψη ότι η θρησκεία και η πνευματικότητα μπορούν να έχουν ιαματικές ιδιότητες, τόσο για την πνευματική, όσο και για την σωματική μας υγεία. Και ενώ υπάρχουν πολλές μελέτες μεγάλης κλίμακας που φαίνεται να ερευνούν αυτή την επιρροή της στο σώμα μας και το μυαλό, η πραγματική απάντηση είναι δύσκολο να βρεθεί.

Τι είναι η θρησκεία στον πυρήνα της;

Τόσο η θρησκεία, όσο και η πνευματικότητα έχουν τις ρίζες τους στην προσπάθεια κατανόησης του νοήματος της ζωής και σε ορισμένες περιπτώσεις, του τρόπου με τον οποίο η σχέση μας με μια ανώτερη δύναμη – εφόσον πιστεύουμε σε αυτήν-, μπορεί να επηρεάσει αυτό το νόημα.

Η θρησκεία είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρωπότητα. Ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε πρωτόγονες θρησκείες και λάτρευε τα στοιχεία της φύσης όπως ο ήλιος, η γη, ο αέρας, τα σύννεφα και το νερό. Τα βασικά χαρακτηριστικά όλων των θρησκειών ωστόσο είναι παρόμοια, καθώς υπάρχει σταθερή πίστη σε μια ανώτερη, αόρατη δύναμη ελέγχου. Αποτελεί ένα οργανωμένο σύστημα πεποιθήσεων, πρακτικών, τελετουργιών και συμβόλων που έχει σχεδιαστεί για να διευκολύνει την εγγύτητα με το ιερό, ή το υπερβατικό, είτε το αποκαλούμε Θεό, ανώτερη δύναμη, ή απόλυτη αλήθεια.

Παράλληλα η πνευματικότητα είναι η προσωπική αναζήτηση για την κατανόηση των απαντήσεων στα ερωτήματα για τη ζωή, η οποία μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη θρησκευτικών τελετουργιών και στο σχηματισμό μιας κοινότητας. Είναι πλέον κοινά αποδεκτό σε όλο τον κόσμο ότι η θρησκεία και η πνευματικότητα είναι από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς παράγοντες - δίνοντας δομή και νόημα σε συμπεριφορές, συστήματα αξιών και εμπειρίες.

Πολλές έρευνες φέρνουν στην επιφάνεια τον θετικό αντίκτυπο που έχουν οι παραπάνω έννοιες στην ψυχική και σωματική μας υγεία. Κατά κάποιο τρόπο, παρέχουν τον ίδιο αντίκτυπο, καθώς τόσο η θρησκεία, όσο και η πνευματικότητα μπορούν να βοηθήσουν ένα άτομο να αντέξει το στρες δημιουργώντας ειρήνη, σκοπό και συγχώρεση. Ωστόσο, τα οφέλη για την υγεία που φαίνεται να προέρχονται από τη θρησκευτική δραστηριότητα μπορεί στην πραγματικότητα να έχουν διαφορετική πηγή.

Πώς επηρεάζει την υγεία μας;

Μια εργασία που δημοσιεύθηκε από ερευνητές της Mayo Clinic κατέδειξε ότι οι άνθρωποι που παρακολουθούν τακτικά θρησκευτικές λειτουργίες τείνουν να έχουν χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας και εισαγωγών στο νοσοκομείο σε οποιαδήποτε δεδομένη περίοδο, καθώς και καλύτερη καρδιαγγειακή λειτουργία. Η αύξηση των ποσοστών θανάτου μεταξύ των ατόμων που δεν παρακολουθούν ποτέ θρησκευτικές λειτουργίες σε σύγκριση με εκείνους που παρακολουθούν αρκετές φορές την εβδομάδα, είναι συγκρίσιμη με εκείνη που συνδέεται με το κάπνισμα ενός πακέτου τσιγάρων την ημέρα.

Είναι όντως πολύ πιθανό να υπάρχει αυτή η άμεση σύνδεση με την σωματική μας υγεία και την θρησκεία, ή πνευματικότητά μας. Μια πρόσφατη μελέτη σε γυναίκες με επικεφαλής τον επιδημιολόγο του Χάρβαρντ Tyler VanderWeele, έδειξε ακριβώς αυτό. Ο VanderWeele και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι όσες παρακολουθούσαν θρησκευτικές λειτουργίες τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα είχαν 33% χαμηλότερη θνησιμότητα, από οποιαδήποτε αιτία, σε μια περίοδο 16 ετών.

Ειδικότερα, οι θάνατοι από καρκίνο ή καρδιαγγειακά νοσήματα ήταν κατά 75% χαμηλότεροι από τους μη συμμετέχοντες. Ενώ η μείωση του καπνίσματος και η αύξηση της κοινωνικής υποστήριξης που σχετίζεται με τη θρησκεία εξηγούσαν ένα μέρος του οφέλους, τα δεδομένα έδειξαν ότι η θρησκεία λειτούργησε και μέσω άλλων, ακόμη ανεξήγητων, οδών.

Ψυχική υγεία και θρησκεία

Αν και ακόμα εξετάζεται το κατά πόσο τα αποτελέσματα των θρησκευτικών πεποιθήσεων, ή συμπεριφορών σχετίζονται με τα αποτελέσματα της υγείας, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που ο ρόλος της στην υγεία του ανθρώπου είναι απόλυτα θετικός.

Οι πτυχές της θρησκευτικότητας μπορούν να έχουν μεγάλο θετικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία, καθώς σύμφωνα με έρευνα του Indian Journal of Psychiatry, η θρησκεία μειώνει τα ποσοστά αυτοκτονιών, τον αλκοολισμό και τη χρήση ναρκωτικών. Αυτό συμβαίνει γιατί η θρησκεία δίνει στους ανθρώπους κάτι στο οποίο μπορούν να πιστέψουν, παρέχει μια αίσθηση ασφάλειας και δομής, ενώ προσφέρει μια ομάδα ανθρώπων με τους οποίους μπορεί κανείς να συνδεθεί, καθώς έχουν παρόμοιες πεποιθήσεις.

Η θρησκεία φαίνεται να αποτελεί πλέον μια ψυχολογική αναγκαιότητα για την ανθρωπότητα, καθώς από την άποψη της ψυχικής υγείας, η θρησκεία παρέχει τις κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα να χαράξουν μια πορεία για τη ζωή τους. Το άγχος, οι πιέσεις καθώς και οι αβεβαιότητες της ζωής μπορούν να γίνουν πιο εύκολα ανεκτές από τους πιστούς. Βέβαια, πολλές ξεπερασμένες τελετουργίες και συστήματα πεποιθήσεων και περιορισμών μπορεί να εμποδίσουν τη θετική ανάπτυξη και να οδηγήσουν σε ψυχολογικές ασθένειες.

Μερικά από τα κύρια οφέλη της θρησκείας για την ψυχική υγεία είναι η δημιουργία μιας κοινότητας, μέσα από την οποία κανείς μπορεί να νιώσει καλύτερα καθώς ξεκινά κοινωνικές συνδέσεις με άλλα μέλη, ενώ έχει την αίσθηση του ανήκειν σε μια ομάδα. Υπάρχουν άφθονες αποδείξεις ότι η κοινωνικοποίηση είναι ευεργετική για την υγεία, κυρίως για τους ανθρώπους που πηγαίνουν σε λατρευτικές τελετές και επωφελούνται από τη δημιουργία και τη γνωριμία με άλλους.

Ακόμα οι θρησκείες φαίνεται ότι μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν δύσκολες καταστάσεις ζωής. Σημαντικό είναι ότι οι συνήθως διδάσκουν τη συμπόνια, τη συγχώρεση και την ευγνωμοσύνη, ενώ ενισχύουν την αίσθηση του εαυτού και της ενδυνάμωσης ενός ατόμου, μέσω της ενθάρρυνσης του διαλογισμού και του στοχασμού. Ουσιαστικά, η θρησκεία και η πνευματικότητα αποτελούν μια αίσθηση σύνδεσης με κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό μας, γεγονός που μας βοηθάει να κοιτάξουμε μέσα μας και να μας κατανοήσουμε.

Αυτό μπορεί να λειτουργήσει πολύ λυτρωτικά, ειδικότερα σε ψυχοπιεστικές περιόδους. Όλες αυτές οι πρακτικές για το μυαλό και το σώμα που ενσωματώνει η θρησκεία επηρεάζουν θετικά την υγεία και τη συναισθηματική ευεξία, ανεξάρτητα από το αν οι λόγοι είναι μόνο επιστημονικά αιτιολογούμενοι, ή όχι.  Αν και υπάρχουν πολλά ακόμα να μάθουμε για το πώς η θρησκευτική πρακτική μπορεί να επηρεάσει τη φυσιολογία μας, το σίγουρο είναι ότι τα αποτελέσματα για την ώρα είναι απολύτως θετικά, είτε πρόκειται για απαγγελία προσευχών, είτε για ψαλμωδία μάντρας, είτε για βαθύ στοχασμό.