Γιατί δεν μπορούμε να βρούμε σπίτι στην Αθήνα; - Οι millennials, τα ανύπαρκτα διαμερίσματα και οι νέες διατάξεις

Το 2024 ευχόμαστε να είναι διαφορετικό για πολλά πράγματα στη ζωή μας. Ευχόμαστε υγεία, αγάπη, περισσότερα χρήματα, να μας αφήσει επιτέλους το αφεντικό μας να δουλεύουμε από το σπίτι και να καταφέρουμε να αγοράσουμε εκείνο το αμάξι, ή να κάνουμε εκείνο το ταξίδι που πάντοτε θέλαμε. Ωστόσο, αν ανήκετε στην γενιά των millennials, οι ευχές σας λογικά, εκτός από τα παραπάνω, θα περιλαμβάνουν και το «να βρω επιτέλους να νοικιάσω ένα σπίτι». Για τους νέους μεταξύ 22 έως 35, η κατάσταση πριν δέκα – δεκαπέντε χρόνια είχε ως εξής: τέλος σπουδών, είσοδος στην αγορά εργασίας, εύρεση σπιτιού, μετακόμιση, και τα υπόλοιπα είναι γνωστά – και διαφορετικά για τον καθένα. Σήμερα η σειρά αυτή διακόπτεται αιφνιδίως και με βία, καθώς η επέλαση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, αλλά και άλλοι οικονομικοί παράγοντες, βγάζουν την εύρεση σπιτιού από την συνάρτηση και την καθιστούν ως την άγνωστη, μεταβλητή χ. Τι σημαίνει αυτό; Ότι το να είσαι νέος, φοιτητής, πτυχιούχος ή νεοεισαχθείς στην αγορά εργασίας, δεν συνεπάγεται του ότι θα μπορέσεις παράλληλα να εξασφαλίσεις την αυτονομία σου, μένοντας μόνος και μετακομίζοντας μακριά από την οικογενειακή εστία.

Η δυσκολία ξεκινάει από την στιγμή που ξεκινάς να ψάχνεις που θα μείνεις. Η Αθήνα μοιάζει η ιδανική επιλογή φυσικά, θέατρα, μαγαζιά, Εξάρχεια, Παγκράτι, κέντρο, vegan εστιατόρια, μουσεία και εκθέσεις, όλα απτά, όλα κοντά, όλα ενδιαφέροντα. Και εκεί που γεμάτος χαρά και ανυπομονησία πατάς το πλήκτρο για να αναζητήσεις σπίτι στο διαδίκτυο, ανακαλύπτεις σχετικά άμεσα, πως η Αθήνα προσφέρει τα πάντα, εκτός από κατοικίες. Βρίσκεις ένα διαμέρισμα σε παλιά πολυκατοικία που μοιάζει καλό, κάπου στην Νέα Σμύρνη ή το Κουκάκι, το επισκέπτεσαι και ανακαλύπτεις ότι στο τέλος του μήνα από τον μισθό σου, που διαμορφώνεται στα 900 με 1200 ευρώ, θα πρέπει να δίνεις τα μισά για το ενοίκιο. Συμβιβάζεσαι, προχωράς μέσα στο σπίτι και βλέπεις ότι τελικά είναι πολύ μικρότερο από ότι φαινόταν στις φωτογραφίες της ιστοσελίδας. Το πάτωμα είναι ξηλωμένο σε ένα σημείο, τα κουφώματα προπολεμικά και η κουζίνα θυμίζει ταινία του 50, ενώ περιμένεις από στιγμή σε στιγμή να εμφανιστεί από κάπου η Βασιλειάδου. Αναστεναγμός, ένα «σας ευχαριστώ πολύ» και μια ηρωική έξοδος από την πολυκατοικία, είναι η ακολουθία.

Μετά από τα παραπάνω, η ερώτηση που σχηματίζεται στο μυαλό μας είναι μια: Γιατί είναι τόσο δύσκολο να βρούμε σπίτι στην Αθήνα; Μακάρι η ιστορία αυτή να είχε όμως, μόνο έναν και μοναδικό «κακό» που πρέπει να ηττηθεί για να κατορθώσουμε να πάρουμε το κλειδί της ανεξαρτησίας μας. Η αλήθεια είναι ότι αυτό, όπως και σχεδόν κάθε άλλο σύγχρονο δημοσιονομικό ζήτημα, είναι πολυπαραγοντικό, πολύπλοκο και δεν εξαρτάται ακριβώς από εμάς για να λυθεί.

Η οικιακή πραγματικότητα
Ας μην σπαταλήσουμε χρόνο στο να εξηγήσουμε τι σημαίνει το φαινόμενο της βραχυχρόνιας μίσθωσης. Όλοι το γνωρίζουμε, το έχουμε χρησιμοποιήσει μέσω πλατφόρμων, όπως για παράδειγμα, η Airbnb και πολλοί από το κοινό το έχουν εξελίξει σε έναν νέο τρόπο οικονομικής ενίσχυσης. Σταδιακά, μέσα στα 5 με 7 τελευταία χρόνια η Αθήνα και οι περιοχές κοντά στο κέντρο της, όπως Εξάρχεια, Νέα Σμύρνη, Κουκάκι, Κολωνάκι, Παγκράτι, Καλλιθέα, Μεταξουργείο και Νέος Κόσμος έχουν πλημμυρίσει με κατοικίες που ενοικιάζονται μόνο για ένα μικρό χρονικό διάστημα και λειτουργούν ως ενναλακτικά καταλύματα, που εξυπηρετούν το μεγάλο τουριστικό φορτίο που καταφθάνει κάθε χρόνο στην Ελλάδα. Αυτή η μαζική είσοδος, του νέου μοτίβου ενοικίασης είναι και εκείνη που άλλαξε ριζικά, όπως μας αναφέρει η κυρία Μίνα Χαρμπαλή, Γενική Γραμματέας του Συλλόγου Μεσιτών Αττικής, το τοπίο. «Δεν υπάρχουν ακίνητα στην αγορά εδώ και 3 με 4 χρόνια» μας εξηγεί η ίδια, σχολιάζοντας το φαινόμενο.

Η κα. Χαρμπαλή παρακολουθεί προσεκτικά την αγορά εδώ και χρόνια και μας περιγράφει πως αυτή η έλλειψη στέγης οφείλεται κυρίως στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, αλλά και στον πληθωρισμό που επιστρέφει κάθε χρόνο, όλο και πιο δυναμικά. Κάπως έτσι, η νέα γενιά δεν μπορεί να αγοράσει ή να ενοικιάσει σπίτια, λόγω των χαμηλών μισθών και λόγω έλλειψης κατοικιών. Σήμερα η κατάσταση μοιάζει πιο ανεξέλεγκτη από ποτέ, καθώς όπως μας αναφέρει η ίδια, οι κατοικίες στις περιοχές γύρω από το ιστορικό κέντρο, από την Κυψέλη ως το Παγκράτι, αγοράζονται από ξένους επενδυτές, κυρίως Ισραηλινούς και Κινέζους, οι οποίοι τις αξιοποιούν ως κτήρια βραχυχρόνιων μισθώσεων. Αυτό το γεγονός, «παγώνει την αγορά» και τα δεσμέυει τα σπίτια, τα οποία πια δεν είναι διαθέσιμα ούτε για πώληση, αλλά ούτε και για ενοικίαση. Ταυτόχρονα και ενώ όλοι νομίζουν ότι έτσι τουλάχιστον επωφελείται η ελληνική οικονομία, οι ξένοι αυτοί επενδυτές βγάζουν κέρδη από υπεραξίες και αναπωλήσεις των ακινήτων τους.Τώρα το φαινόμενο καλπάζει προς τα Δυτικά, Ανατολικά Προάστια και τον Πειραιά και μοιάζει να μας κυκλώνει.

Στεγαστική κρίση
«Δεν μπορούμε να δουλέψουμε σαν κλάδος» υπερτονίζει η Γενική Γραμματέας των μεσιτών, εξηγώντας μας πόσο πλήττεται το επάγγελμά τους από την ισχύουσα κατάσταση και νομοθεσία, που ευνοεί αρκετά αυτό το νέο αγοραστικό μοτίβο. Στην θέση των μεσιτικών γραφείων πλέον υπάρχουν νέες εταιρείες διαχείρισης κτηρίων βραχυχρόνιων μισθώσεων που λειτουργούν σαν νέα, high end εκτελεστικά όργανα και συμβάλλουν στην συνέχιση της προβληματικής αυτής κατάστασης. Αυτό δημιουργεί έναν αέναο, φαύλο κύκλο, με τις διαθέσιμες κατοικίες να λιγοστεύουν και να πωλούνται ή ενοικιάζονται για υπέρογκα ποσά που δεν ακολουθούν σε καμία περίπτωση την φράση “value for money”. Και τι κάνουν οι νέοι που αναζητούν το πρώτο τους σπίτι; Αποδημούν σε περιοχές που κάποτε ήταν απλησίαστες, αρκεί να είναι κοντά στη δουλειά τους και να τους βολεύει η συγκοινωνία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Άγγελος, σερβιτόρος, 29 ετών, ο οποίος πλέον μένει, εδώ και 4,5 χρόνια στο Μεταξουργείο. «Έψαχνα για καιρό και έβρισκα μόνο κάτι υπόγεια στο Παγκράτι, χωρίς κουφώματα», μας αναφέρει. Ο Άγγελος τώρα δίνει 420 ευρώ για ένα διαμέρισμα 50 τ.μ., το οποίο είναι σε σχετικά καλή κατάσταση και μας εξηγεί πως, αν και στην αρχή φοβόταν γιατί ένα κομμάτι του Μεταξουργείου είναι αρκετά υποβαθμισμένο, πλέον έχει συνηθίσει. Η περίπτωσή του αποτελεί ενδεικτικό δείγμα, με πολλούς νέους να ακολουθούν αυτή την γεωγραφική μετατόπιση σε περιοχές όπως τα Πατήσια, η Πλατεία Βάθης, Αττικής, τα Κάτω Πατήσια και γύρω από την Ομόνοια.

Άλλοι ενστερνίζονται το αθάνατο ελληνικό «μέσο» και βρίσκουν σπίτια μέσω γνωστών, συγγενών και φίλων, ή κρατούν με νύχια και με δόντια τα σπίτια που έμεναν ως φοιτητές. Η περίπτωση της Κωνσταντίνας, 27 ετών, και του αγοριού της, 32, είναι ανάλογη. Μένουν στο Ηράκλειο σε νεόδμητο σπίτι 50 τ.μ., πληρώνοντας ενοίκιο 400 ευρώ. «Είναι το πρώτο σπίτι του αγοριού μου, που πρωτο-έμεινε εκεί ως φοιτητής πριν από 10 χρόνια», αναφέρει.

Η Κατερίνα και ο αδερφός της, 35 ετών μένουν στον Άγιο Δημήτριο σε σπίτι 90 τ.μ. με ενοίκιο 350 ευρώ. Τιμή, που πραγματικά μας εξέπληξε όταν την ακούσαμε, αλλά που όπως μας εξήγησαν, την βρήκαν μέσω γνωστού, πριν από 8 χρόνια. Τώρα θέλουν να μετακομίσουν πιο κοντά στο κέντρο, για να είναι κοντά στη δουλειά τους, αλλά δεν βρίσκουν κάτι κάτω από 650 ευρώ. Στην διαδικασία αναζήτησης βρίσκεται όμως και η Χριστίνα που μαζί με τον εν δυνάμει σύζυγό της, ψάχνουν να φύγουν από το ισόγειο του Νέου Ψυχικού των 55 τ.μ. για 450 ευρώ και να πάνε κάπου πιο κοντά στο κέντρο. Η ίδια ψάχνει σχεδόν 10 μήνες στο διαδίκτυο, ενώ η Μαρία, δημοσιογράφος, 28 ετών, έψαχνε πάνω από έναν χρόνο για να βρει τελικά ένα διαμέρισμα στην Αγία Παρασκευή για 700 ευρώ, ποσό που μοιράζεται με τον σύντροφό της. Και παρόλο που τα κριτήρια εύρεσης περιοχής των περισσοτέρων είναι η δουλειά ή οι σπουδές, τα δεδομένα αλλάζουν και οι προτιμήσεις τους αμβλύνονται όλο και περισσότερο, αφού συχνά έρχονται αντιμέτωποι με την αποτυχία εύρεσης κατοικίας. Τελικά, εκείνο το διαμέρισμα στην Νέα Σμύρνη με τη Βασιλειάδου και τα σκασμένα πατώματα δεν μοιάζει πια και τόσο κακό.

Φοβού τις βραχυχρόνιες μισθώσεις και δώρα φέροντας
Η λύση στο ζήτημα φαίνεται να κατευθύνεται στον περιορισμό του φαινομένου βραχυχρόνιων μισθώσεων. Τουλάχιστον αυτό μας αναφέρει η κα. Χαρμπαλή, η οποία μας περιγράφει πόσο επιζήμια είναι αυτή η πρακτική τόσο για τους νέους ανθρώπους που θέλουν να ζήσουν μόνοι, όσο και για τους ιδιοκτήτες ακινήτων που θεωρούν ότι το μοτίβο αυτό είναι επικερδές. «Η βραχυχρόνια μίσθωση είναι κανονικά ασύμφορη για έναν ιδιώτη», λέει και συνεχίζει «γιατί πλέον υπάρχει μεγάλη φορολογία στα ακίνητα». Επιπλέον οι πλατφόρμες βραχυχρόνιας μίσθωσης παίρνουν μεγάλα ποσοστά από τους ιδιώτες, που αγγίζουν πολλές φορές το 19-21% των κερδών, όπως μας αναφέρει η ίδια.

Όμως, παρά τον αγώνα των μεσιτών να επιπλεύσουν σε αυτή την στεγαστική κρίση και την έντονη δυσαρέσκεια των νέων ανθρώπων, οι προβολείς στρέφονται πλέον προς την κυβέρνηση. «Το τελευταίο έργο της κυβέρνησης, πιστεύουμε θα αλλάξει το περιβάλλον», αναφέρει η κυρία Χαρμπαλή. Η Γενική Γραμματέας αναφέρεται στο καθεστώς λειτουργίας των βραχυχρόνιων μισθώσεων που πρόκειται να αλλάξει από το 2024, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών. Οι αλλαγές αφορούν τις περιπτώσεις που κάποιος έχει πάνω από δύο ακίνητα τα οποία διαθέτει μέσω πλατφόρμας βραχυχρόνιας μίσθωσης. Για να μπορέσει λοιπόν να πάρει αριθμό για το τρίτο ακίνητο θα πρέπει να ανοίξει βιβλία στο MYDATA και να πληρώνει ασφαλιστικές εισφορές και ΦΠΑ. Δηλαδή, όσοι διαθέτουν 3 ή και περισσότερα ακίνητα με βραχυχρόνια μίσθωση, θα υπόκεινται πια σε ΦΠΑ και τέλη που ισχύουν για τα ξενοδοχεία και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Αυτή η αλλαγή του νόμου μοιάζει πολλά υποσχόμενη, καθώς ίσως «φρενάρει» το φαινόμενο και χαιρετίζεται θερμά από τον μεσιτικό κλάδο. «Ευελπιστούμε ότι θα απελευθερωθούν αρκετά ακίνητα από το Πάσχα και μετά», μας αναφέρει η κα. Μίνα Χαρμπαλή, η οποία αναμένει με ανυπομονησία το νέο έργο των κυβερνώντων. Η ίδια, όπως και οι περισσότεροι «άστεγοι» millennials ελπίζουν να δοθεί ένα τέλος στην στεγαστική κρίση, έτσι ώστε να σταματήσουν να έρχονται αντιμέτωποι με αναγκαστικές λύσεις, ακατάλληλα για διαβίωση σπίτια και έναν μισθό που κόβεται στα δυο για να αποπληρωθεί το ενοίκιο.